Η παγκόσμια πανδημία του κορωνοϊού δοκιμάζει τις αντοχές της κοινωνίας μας, του συστήματος υγείας, της ετοιμότητάς μας να ανταποκριθούμε σε καταστάσεις κρίσεως, φέρνοντάς μας αντιμέτωπους με καταστάσεις που η δική μας γενιά, αλλά και η γενιά των γονιών μας δεν έχει βιώσει μέχρι τώρα και που είναι αντίθετα με τη δική μας ιδιοσυγκρασία.
Αδήριτη καθίσταται η ανάγκη λήψεως δραστικών μέτρων, που αναγκαστικά περιορίζουν την απόλαυση των θεμελιωδών μας δικαιωμάτων. Στην περίπτωση αυτή λαμβάνει χώρα στάθμιση ανάμεσα στα συγκρουόμενα συνταγματικά δικαιώματα και την προστασία της δημόσιας υγείας. Μια χαρακτηριστική περίπτωση είναι η στάθμιση ανάμεσα στην προστασίας της δημόσιας υγείας (που ανάγεται στην προστασία του δημοσίου συμφέροντος) και το δικαίωμα προστασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα.
Τα σχετιζόμενα με την προστασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα ερωτήματα που θέτει η αντιμετώπιση του κορωνοϊού είναι πολλά και δυσεπίλυτα. Στο πλαίσιο της παρούσης εισηγήσεως θα περιοριστούμε στο ζήτημα
α) της ιχνηλατήσεως των κρουσμάτων και των επαφών τους,
β) της ενημερώσεως του πληθυσμού από τα ΜΜΕ και
γ) της λήψεως μέτρων σε χώρους εργασίας και σε δημόσια προσβάσιμους χώρους.
Πριν από την ανάλυση των θεμάτων αυτών τονίζεται το συνταγματικά αυτονόητο ότι το δικαίωμα στην προστασία προσωπικών δεδομένων δεν είναι ένα απόλυτο, «τυραννικό» δικαίωμα. Αυτό επισημαίνεται εξάλλου εμφατικά και από τον Γενικό Κανονισμό Προστασίας Δεδομένων 679/2016/ΕΕ (ΓΚΠΔ) στο άρθρο 1 παρ. 3, την αιτιολογική σκέψη 4 και το άρθρο 85 αυτού.
Συνεπώς, σε περίπτωση συγκρούσεως του δικαιώματος προσωπικών δεδομένων με άλλα έννομα αγαθά, όπως είναι η προστασία της δημόσιας υγείας, θα πρέπει να λάβει χώρα στάθμιση αυτών με βάση τη συνταγματική αρχή της αναλογικότητας.[1]
Η ιχνηλάτηση των κρουσμάτων και των επαφών τους
Το ερώτημα που ανακύπτει είναι πώς θα αναζητούνται οι επαφές των κρουσμάτων. Θα αρκούνται οι αρμόδιοι κρατικοί μηχανισμοί στα όσα εκθέτουν οι ασθενείς ή θα πρέπει να αναζητηθεί ένας αυστηρότερος τρόπος καταγραφής;
Κρίνεται ότι η πρώτη λύση είναι απόρροια προσεκτικότερης σταθμίσεως ανάμεσα στα συγκρουόμενα αγαθά. Σε αυτή την κατεύθυνση, επιβάλλεται η εμπιστευτική καταγραφή των παρεχομένων πληροφοριών εκ μέρους των ασθενών.
Σύμφωνα με το άρθρο 6 παρ. 1 ε του ΓΚΠΔ, η επεξεργασία προσωπικών δεδομένων, επιτρέπεται, όταν είναι απαραίτητη για λόγους δημοσίου συμφέροντος. Όταν πρόκειται να πραγματοποιηθεί επεξεργασία ειδικών κατηγοριών δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, όπως τα δεδομένα υγείας (εν προκειμένω το γεγονός ότι κάποιος είναι θετικός στον ιό ή φορέας του), αυτή είναι δυνατή όταν είναι απαραίτητη για λόγους ουσιώδους δημοσίου συμφέροντος, το οποίο προβλέπεται ρητά από εθνικό ή ενωσιακό νόμο, σύμφωνα με το άρθρο 9 παρ. 2 ζ του ΓΚΠΔ., ή για λόγους δημόσιου συμφέροντος στον τομέα της δημόσιας υγείας, σύμφωνα με το άρθρο 9 παρ. 2 θ.
Ανάλογη είναι και η διάταξη του άρθρου 22 παρ. 2 του ν. 4624/2019, κατά την οποία η επεξεργασία ειδικών κατηγοριών δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα μπορεί να λάβει χώρα από δημόσιους φορείς κατά παρέκκλιση από τις προστατευτικές διατάξεις του άρθρου 9 παρ. 1 του ιδίου νόμου, αν είναι απαραίτητη για λόγους ουσιώδους δημοσίου συμφέροντος, για την αποτροπή σημαντικής απειλής για την εθνική ή δημόσια ασφάλεια ή είναι απαραίτητη για τη λήψη ανθρωπιστικών μέτρων.
Ο νομοθέτης δεν περιορίζεται σε μια γενική και αόριστη διάταξη προστασίας του δημοσίου συμφέροντος, αλλά τη συγκεκριμενοποιεί. Στο πλαίσιο αυτό, σύμφωνα με το άρθρο 5 παρ. 1 της πράξεως νομοθετικού περιεχομένου «Κατεπείγοντα μέτρα αντιμετώπισης της ανάγκης περιορισμού της διασποράς του κορωνοϊού COVID-19» (ΦΕΚ Α 64/14.3.2019), «Ο Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας (Ε.Ο.Δ.Υ.) παρέχει προς τη Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας (Γ.Γ.Π.Π.) δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα πολιτών επιδημιολογικού συσχετισμού και ειδικότερα:
α) το ονοματεπώνυμο,
β) το φύλο,
γ) την ηλικία,
δ) το τηλέφωνο επικοινωνίας,
ε) την ακριβή διεύθυνση κατοικίας (οδός-αριθμός-δήμος-ταχυδρομικός κώδικας),
στ) την εισαγωγή ή μη σε νοσοκομείο,
ζ) το νοσοκομείο εισαγωγής και
η) τη διεύθυνση προσωρινού περιορισμού (αν δεν είναι ίδια με τη διεύθυνση κατοικίας).»
Σκοπός της συγκεκριμένης επεξεργασίας είναι η επιχειρησιακή προετοιμασία και ο συντονισμός μεταξύ του Ε.Ο.Δ.Υ. και της Γ.Γ.Π.Π. για την αντιμετώπιση των συνεπειών του κορωνοϊού COVID-19 και την καταγραφή της διασποράς των κρουσμάτων για λόγους προστασίας της δημόσιας υγείας. Τα δεδομένα είναι ψευδωνυμοποιημένα και, αν κριθεί απαραίτητη η επικοινωνία με τα υποκείμενα, μπορεί να αρθεί η ψευδωνυμοποίηση.
Στη σωστή κατεύθυνση από πλευράς προστασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα κινείται και η παράγραφος 2 του ιδίου άρθρου, η οποία διασφαλίζει λεπτομερή μέτρα προστασίας των σχετικών δεδομένων. Συγκεκριμένα:
α) Η πρόσβαση στα δεδομένα και η επεξεργασία επιτρέπεται μόνο με χρήση καταλλήλων διαπιστευτηρίων από προσωπικό που διαθέτει τις κατάλληλες εξουσιοδοτήσεις.
β) Οι διαβιβάσεις των δεδομένων μεταξύ Ε.Ο.Δ.Υ. και Γ.Γ.Π.Π. πραγματοποιούνται με κρυπτογράφηση.
γ) Τηρούνται επικαιροποιημένα αρχεία καταγραφής των ενεργειών που εκτελούνται σε προσωπικά δεδομένα. Στα αρχεία αυτά καταγράφονται το όνομα χρήστη και ο χρόνος συμβάντος, καθώς και οι ακόλουθες τουλάχιστον ενέργειες: εισαγωγή, πρόσβαση, εξαγωγή, τροποποίηση και διαγραφή προσωπικών δεδομένων.
δ) Ενημερώνεται και ευαισθητοποιείται το προσωπικό που ασχολείται με τη συγκεκριμένη επεξεργασία. Περαιτέρω μέτρα προσδιορίζονται με ευθύνη του Υπευθύνου Επεξεργασίας.
Αναφορικά με το χρόνο τηρήσεως των δεδομένων αυτών, προβλέπεται η τήρησή τους από τη Γ.Γ.Π.Π. έως και έναν μήνα μετά από τη λήξη της περιόδου εφαρμογής των κατεπειγόντων μέτρων για την αποφυγή της διασποράς του κορωνοϊού COVID-19 και πάντως όχι πέραν της 31ης 12.2020. Μετά από την πάροδο του χρόνου αυτού, τα δεδομένα μπορούν να ανωνυμοποιηθούν για σκοπούς έρευνας και καλύτερης οργανώσεως του συστήματος πολιτικής προστασίας.
Βλέπουμε, συνεπώς, πώς η προστασία της δημόσιας υγείας μπορεί με σωστό σχεδιασμό να συμβαδίσει ειρηνικά με την προστασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, ακόμα και σε περιόδους κρίσεως. Το μόνο δυστύχημα ενδεχομένως είναι ότι η συζήτηση αυτή έχει πλέον θεωρητικό ενδιαφέρον, καθώς ο ιός έχει διασπαρεί σε τόσο μεγάλο βαθμό που είναι αδύνατη πλέον και ενδεχομένως αλυσιτελής η ιχνηλάτηση όλων των κρουσμάτων και των επαφών.
Η ενημέρωση του πληθυσμού
Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να αποδίδεται στην ενημέρωση του πληθυσμού. Σαφέστατα ο πολίτης έχει ένα εύλογο ενδιαφέρον να ενημερωθεί, αλλά δεν χρειάζεται η ενημέρωση να οδηγεί στην ταυτοποίηση του ασθενούς και στον μετέπειτα στιγματισμό του. Ως εκ τούτου, θα πρέπει τα ΜΜΕ να περιορίζονται σε πληροφορίες γεωγραφικού προσδιορισμού, χωρίς να αναφέρεται ο τόπος εργασίας, κατοικίας ή κάτι άλλο και χωρίς να γίνεται αναφορά σε συναφή κρούσματα. Με διαφορετική διατύπωση, το κρούσμα δεν πρέπει να φωτογραφίζεται μέσα από την ενημέρωση. Τέτοιου είδους ενημέρωση δεν αποσκοπεί στην πρόληψη.
Αναχαίτιση του κορωνοϊού σε χώρους εργασίας
Η μετάδοση του ιού είναι ιδιαιτέρως αυξημένη σε χώρους εργασίας, στους οποίους αναγκαστικά συγχρωτίζονται οι εργαζόμενοι. Με σκοπό την αναχαίτιση της εξαπλώσεως του ιού, οι δημόσιες και οι ιδιωτικές επιχειρήσεις έχουν λάβει σωρεία μέτρων. Ανάμεσα σε αυτά συγκαταλέγεται η τηλεργασία και ο έλεγχος εισερχομένων με θερμικές κάμερες.
Η τηλεργασία οδηγεί στην εξ αποστάσεως επεξεργασία προσωπικών δεδομένων, η οποία επισείει σοβαρούς κινδύνους για την ασφάλεια των προσωπικών δεδομένων. Στο πλαίσιο αυτό, η εποπτική αρχή της Ιρλανδίας παρέσχε χρήσιμες συμβουλές για την αντιμετώπισή τους.[2]
Ιδιαίτερη μέριμνα πρέπει να δοθεί, ώστε απαραίτητες προς τηλεργασία συσκευές όπως USBs, τηλέφωνα, φορητοί υπολογιστές ή tablets να μη χαθούν ή παραπέσουν. Απαραίτητος καθίσταται ο έλεγχος ότι κάθε συσκευή έχει τις αναγκαίες ενημερώσεις, όπως τις ενημερώσεις για τα λειτουργικά συστήματα και ενημερώσεις προγραμμάτων/antivirus. Περαιτέρω, πρέπει να εξασφαλισθεί ότι ο υπολογιστής, ο φορητός υπολογιστής ή η συσκευή χρησιμοποιείται σε ασφαλή τοποθεσία, για παράδειγμα σε μέρος εντός του οπτικού πεδίου του χρήστη με ελαχιστοποιημένη δυνατότητα τρίτου προσώπου να δει την οθόνη, ιδίως όταν λαμβάνει χώρα επεξεργασία ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων.
Η συσκευή πρέπει να κλειδώνει, αν χρειαστεί αυτή να μείνει χωρίς εποπτεία για οποιοδήποτε λόγο. Στην ίδια κατεύθυνση, θα πρέπει να ελέγχεται ότι οι συσκευές είναι κλειστές, κλειδωμένες ή αποθηκευμένες με ασφάλεια, όταν δεν χρησιμοποιούνται. Περαιτέρω, θα πρέπει να γίνεται χρήση αποτελεσματικών ελέγχων προσβάσεως (όπως έλεγχος ταυτότητας πολλαπλών παραγόντων και ισχυροί κωδικοί προσβάσεως) και, όπου είναι διαθέσιμη να λαμβάνει χώρα κρυπτογράφηση, προκειμένου να περιοριστεί η πρόσβαση στη συσκευή και να μειωθεί ο κίνδυνος διαρροής δεδομένων σε περίπτωση απώλειας της συσκευής. Αν, ωστόσο, μια συσκευή χαθεί ή κλαπεί, θε πρέπει να λάβει χώρα απομακρυσμένη διαγραφή της μνήμης, όταν αυτό είναι εφικτό.
Στον τομέα της ηλεκτρονικής αλληλογραφίας, θα πρέπει να εφαρμοστεί με ευλάβεια η πολιτική του οργανισμού για την ηλεκτρονική αλληλογραφία. Ιδιάζουσας σημασίας είναι η χρήση επαγγελματικών λογαριασμών ηλεκτρονικής αλληλογραφίας αντί των προσωπικών, αναφορικά με επαγγελματική αλληλογραφία που αφορά σε προσωπικά δεδομένα. Αν είναι αναγκαία η χρήση προσωπικού λογαριασμού ηλεκτρονικής αλληλογραφίας, θα πρέπει να εξασφαλισθεί ότι τα περιεχόμενα και τα συνημμένα αρχεία είναι κρυπτογραφημένα και να αποφευχθεί η χρήση προσωπικών ή εμπιστευτικών δεδομένων στο θέμα του μηνύματος ηλεκτρονικής αλληλογραφίας. Προ της αποστολής του μηνύματος ηλεκτρονικής αλληλογραφίας, θα πρέπει να λάβει χώρα επιβεβαίωση ότι αποστέλλεται στον ορθό παραλήπτη, ιδίως για μηνύματα ηλεκτρονικής αλληλογραφίας που αφορούν σε μεγάλο όγκο προσωπικών δεδομένων ή ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων.
Η χρήση cloud και η απομακρυσμένη πρόσβαση στο δίκτυο εγείρουν με τη σειρά τους ζητήματα προστασίας δεδομένων. Ως εκ τούτου, αδήριτη καθίσταται η ανάγκη της χρήσεως στο μέτρο του δυνατού μόνο αξιόπιστων δικτύων ή υπηρεσιών cloud και η συμμόρφωση με όλους τους κανόνες και διαδικασίες του οργανισμού σχετικά με την πρόσβαση στο cloud ή στο δίκτυο, τη σύνδεση και την κοινή χρήση δεδομένων. Σε περίπτωση που λαμβάνει χώρα εξ αποστάσεως εργασία χωρίς χρήση cloud ή πρόσβαση στο δίκτυο, θα πρέπει να εξασφαλισθεί ότι όλα τα τοπικώς αποθηκευμένα δεδομένα έχουν αποθηκευθεί με τον δέοντα τρόπο και με ασφάλεια.
Μέτρα από τον εργοδότη για την προστασία της υγείας των εργαζομένων
Το φλέγον ζήτημα που ανακύπτει είναι ποια μέτρα νομιμοποιείται να λάβει ο εργοδότης για την προστασία της υγείας των εργαζομένων του. Η εν λόγω προστασία επιβάλλεται νομοθετικά από το πνεύμα των διατάξεων του ν. 3850/10 όπως τροποποιήθηκε από τον ν. 4578/18. Περαιτέρω, αυτονόητη κρίνεται η υποχρέωση του εργαζομένου να ενημερώνει τον εργοδότη π.χ. για τυχόν αδιαθεσία ή ασθένεια, τυχόν παραμονή ή τον σκοπό τους να ταξιδέψουν σε περιοχές εκτεθειμένες στον ιό.
Στην κατεύθυνση αυτή κινείται και το άρθρο 285 παρ. 1β ΠΚ, σύμφωνα με το οποίο όποιος παραβιάζει τα μέτρα που έχει διατάξει ο νόμος ή η αρμόδια αρχή για να αποτραπεί η εισβολή ή η διάδοση μιας μεταδοτικής ασθένειας τιμωρείται με φυλάκιση και χρηματική ποινή αν από την πράξη μπορεί να προκύψει κίνδυνος μεταδόσεως της ασθένειας σε αόριστο αριθμό ανθρώπων.
Ως εκ τούτου, πρέπει να υποδειχθεί στους εργαζόμενους η υποχρέωσή τους να ενημερώνουν τον εργοδότη π.χ. για τυχόν αδιαθεσία ή ασθένεια, τυχόν παραμονή ή τον σκοπό τους να ταξιδέψουν σε περιοχές εκτεθειμένες στον ιό. Για να μη χρειαστεί η «καραμπίνα» για να τεθούμε σε καραντίνα, θα πρέπει να κατανοήσουμε το μερίδιο της ατομικής μας ευθύνης σε μια δημοκρατική κοινωνία.
Ο έλεγχος εισόδου στο χώρο εργασίας με θερμικές κάμερες είναι ένα μέτρο δραστικό και προσωρινό που έχει ως σκοπό την αποτροπή εισόδου στο χώρο εργασίας ατόμων με υψηλή θερμοκρασία, τα οποία βεβαίως δεν είναι δεδομένο ότι είναι θετικοί στον κορωνοϊό.
Το μέτρο αυτό κρίνεται κατάλληλο και αποτελεσματικό για την αποτροπή εξαπλώσεως του ιού· ωστόσο, ιδιαίτερη μέριμνα θα πρέπει να αποδίδεται στον τρόπο καταγραφής των σχετικών δεδομένων. To μέτρο ενδείκνυται κατ’ αρχήν για τους μη εργαζομένους εισερχομένους σε χώρους εργασίας. Κατ’ εξαίρεση, μπορεί να λάβει χώρα και για τους εργαζομένους υπό πολύ αυστηρές προϋποθέσεις για περιορισμένο χρονικό διάστημα εξάρσεως της νόσου.
Τονίζεται ότι δεν θα πρέπει να γίνεται δημοσιοποίηση των στοιχείων του εργαζομένου που παρουσιάζει υψηλή θερμοκρασία και η επεξεργασία των σχετικών δεδομένων θα πρέπει να λαμβάνει χώρα από ειδικά εξουσιοδοτημένο προσωπικό που υπάγεται στον ιατρό εργασίας. O εργοδότης δεν θα πρέπει να διαβιβάσει σχετική πληροφορία υψηλής θερμοκρασίας σε άλλους εργαζομένους.
Νομιμοποιείται ο εργοδότης να αποκαλύψει ότι κάποιος εργαζόμενος είναι θετικός στον κορωνοϊό;
Η πληροφορία όμως ότι κάποιος εργαζόμενος είναι θετικός στον κορωνοϊό και όχι απλώς και μόνο ότι έχει υψηλή θερμοκρασία ενδιαφέρει τους συναδέλφους του στον ίδιο εργασιακό χώρο. Το ερώτημα που ανακύπτει είναι αν ο εργοδότης νομιμοποιείται να αποκαλύψει αυτή την πληροφορία σε άμεσα θιγόμενους συναδέλφους του κρούσματος.
Σύμφωνα με τον Γερμανό Ομοσπονδιακό Επίτροπο Προστασίας Δεδομένων,[3] επιτρέπεται κατ’ εξαίρεση η αποκάλυψη της ταυτότητας ενός προσώπου, μόνο εφόσον κριθεί απαραίτητη για την προστασία της δημόσιας υγείας, αλλά και των δικαιωμάτων και εννόμων συμφερόντων τρίτων προσώπων. Στην ίδια κατεύθυνση κινείται η ιρλανδική εποπτική αρχή που αποδέχθηκε ότι οι υπηρεσίες υγείας ενδέχεται να βρεθούν υποχρεωμένες να αποκαλύψουν προσωπικά δεδομένα προκειμένου να αποτρέψουν σοβαρές απειλές για τη δημόσια υγεία.[4] Ως εκ τούτου, πρέπει η σχετική πληροφορία να τυγχάνει επεξεργασίας από τον Ε.Ο.Δ.Υ. και όχι τον εργοδότη.
Το ασφαλές νομικό οπλοστάσιο για την αντιμετώπιση δύσκολων καταστάσεων
Από την ανωτέρω ανάλυση διαφαίνεται ότι η όλη συζήτηση περί προστασίας προσωπικών δεδομένων προσφέρει ένα ασφαλές νομικό οπλοστάσιο για την αντιμετώπιση δύσκολων καταστάσεων. Στηριζόμενοι σε βασικές αρχές επεξεργασίας δεδομένων, όπως είναι η αρχή
- της νομιμότητας (τα προσωπικά δεδομένα πρέπει να αποκτηθούν με νόμιμο και θεμιτό τρόπο),
- της διαφάνειας (το υποκείμενο των δεδομένων πρέπει να γνωρίζει αν και ποια προσωπικά δεδομένα τηρούνται για αυτό),
- της ελαχιστοποιήσεως των δεδομένων (τα προσωπικά δεδομένα πρέπει να είναι κατάλληλα, σχετικά και όχι περισσότερα απ’ ό,τι επιβάλλει ο σκοπός που δικαιολογεί την επεξεργασία τους και εν προκειμένω η πρόληψη της νόσου),[5]
- του σκοπού της επεξεργασίας (τα προσωπικά δεδομένα υποβάλλονται σε επεξεργασία και τηρούνται με νόμιμο και θεμιτό τρόπο μόνο για περιορισμένους, σαφώς προσδιορισμένους και νόμιμους σκοπούς, δηλαδή την καταπολέμηση των συνεπειών και την πρόληψη της διαδόσεως του κορωνοϊού)[6],
- του χρονικού περιορισμού (τα προσωπικά δεδομένα δεν μπορεί να τηρούνται περισσότερο από τον αναγκαίο χρόνο),
- της ακρίβειας (πρέπει να είναι ακριβή και να ενημερώνονται τακτικά, π.χ. να καταγραφεί ότι κάποιος θεραπεύθηκε),
- της ακεραιότητας (λήψη κατάλληλων τεχνικών και οργανωτικών μέτρων ασφαλείας προκειμένου να αποφεύγονται μη εξουσιοδοτημένες προσβάσεις, αλλαγές, διαρροές προσωπικών δεδομένων και τυχαία απώλεια, καταστροφή φθορά αυτών),
η προστασία προσωπικών δεδομένων μπορεί να συνυπάρξει αρμονικά με άλλα συγκρουόμενα αγαθά, ακόμα και σε περιόδους κρίσεως.
Φερενίκη Παναγοπούλου-Κουτνατζή
Επίκουρη Καθηγήτρια Παντείου Πανεπιστημίου
Δ.Ν. (Humboldt), M.P.H. (Harvard), M.Δ.Ε. (Ε.Κ.Π.Α.)
Υποσημειώσεις:
[1] Βλ. Φερενίκη Παναγοπούλου-Κουτνατζή, Ο Γενικός Κανονισμός για την Προστασία Δεδομένων 679/2016/ΕΕ, Αθήνα-Θεσσαλονίκη 2017, Εκδόσεις Σάκκουλα, σ. 24.
[2] Ιrish Data Protection Commission,Protecting Personal Data When Working Remotely, 12.3.2020, διαθέσιμο σε: https://dataprotection.ie/en/news-media/blogs/protecting-personal-data-when-working-remotely.
[3] Datenschutzbeauftragter, Covid-19: Das müssen Sie jetzt aus DSGVO Sicht tun, 6.3.2020, διαθέσιμο σε:https://www.mein-datenschutzbeauftragter.de/blog/covid-19-das-muessen-sie-jetzt-aus-dsgvo-sicht-tun/.
[4] Ιrish Data Protection Commission, Data Protection and COVID-19, 6.3.2020, διαθέσιμο σε:
https://dataprotection.ie/en/news-media/blogs/data-protection-and-covid-19
[5] Βλ. Λίλιαν Μήτρου,Τα προσωπικά δεδομένα στην εποχή του Κορωνοϊού, 16.3.2020, διαθέσιμο σε:
https://www.syntagmawatch.gr/trending-issues/ta-prosopika-dedomena-stin-epoxi-tou-koronoiou/
[6] Βλ. Λίλιαν Μήτρου,Τα προσωπικά δεδομένα στην εποχή του Κορωνοϊού, 16.3.2020, διαθέσιμο σε:
https://www.syntagmawatch.gr/trending-issues/ta-prosopika-dedomena-stin-epoxi-tou-koronoiou/
