Σε σχέση με τις πρόσφατες «αποκαλύψεις» στο πολιτικο-δικαστικο-ποινικό σίριαλ επί ημερών της προηγούμενης κυβέρνησης, δύο είναι τα νομικής/συνταγματικής φύσης ζητήματα που γεννώνται:
α) Η δυνατότητα αξιοποίησης των τελευταίων «αποκαλύψεων», στη μορφή που αυτές αποκαλύφθηκαν.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι μαγνητοφωνημένες ιδιωτικές συνομιλίες μεταξύ επιχειρηματία και πρώην Υπουργού αποτελούν προϊόν υποκλοπής και δόθηκαν στη δημοσιότητα χωρίς τη συναίνεση, πιθανώς χωρίς καν γνώση, του ενός των δύο προσώπων. Κατά το άρθρο 370 Α του Ποινικού Κώδικα, η «αθέμιτη παγίδευση» συσκευής ή δικτύου κινητής τηλεφωνίας συνιστά ποινικά κολάσιμη πράξη, κατά δε το άρθρο 177 παρ. 2 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας «αποδεικτικά μέσα που έχουν αποκτηθεί με αξιόποινες πράξεις ή μέσω αυτών, δεν λαμβάνονται υπόψη στην ποινική διαδικασία».
Μια πρώτη νομοθετική προσπάθεια κάμψης της γενικής αυτής «αρχής της ηθικής απόκτησης των αποδείξεων» είχε γίνει με το άρθρο 65 του ν. 4356/2015, σχετικά με τη χρήση, υπό προϋποθέσεις, παρανόμως κτηθέντων αποδεικτικών μέσων από οικονομικούς εισαγγελείς στα λεγόμενα «σκάνδαλα διαφθοράς», όμως η διάταξη αυτή καταργήθηκε με το άρθρο 586 του νέου Κώδικα Ποινικής Δικονομίας. Με το άρθρο 14 του ν. 4637/2019 ψηφίστηκε νέα εξαίρεση:
«1. Στις περιπτώσεις πράξεων κακουργηματικού χαρακτήρα, που υπάγονται στην αρμοδιότητα του Εισαγγελέα Οικονομικού Εγκλήματος ή του Εισαγγελέα Εγκλημάτων Διαφθοράς, δεν εφαρμόζεται η παράγραφος 2 του άρθρου 177 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, εφόσον το αποδεικτικό μέσο αφορά πληροφορίες ή στοιχεία, στα οποία οι ανωτέρω εισαγγελείς έχουν δικαίωμα πρόσβασης, κατά τις διατάξεις των άρθρων 34 παρ. 1 και 36 παρ. 3 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας.
2. Η χρήση του παραπάνω αποδεικτικού μέσου κατά την παραπομπή και τη δίκη γίνεται δεκτή εφόσον κριθεί αιτιολογημένα ότι: α) η βλάβη που προκαλείται με την κτήση του είναι σημαντικά κατώτερη κατά το είδος, τη σπουδαιότητα και την έκταση από τη βλάβη ή τον κίνδυνο που προκάλεσε η ερευνώμενη πράξη, β) η απόδειξη της αλήθειας θα ήταν διαφορετικά αδύνατη και γ) η πράξη με την οποία το αποδεικτικό μέσο αποκτήθηκε δεν προσβάλλει την ανθρώπινη αξία».
Ο νομοθέτης, συνεπώς, ζύγισε τις ανάγκες του δικαίου και θεώρησε ότι σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί, ενόψει υπέρτερων σκοπών, να καμφθεί η αρχή της «ηθικής απόκτησης» -το αν ισχύουν οι νόμιμες προϋποθέσεις ανά περίπτωση, άρα και στην προκείμενη περίπτωση, θα το πει («κρίνεται δικαιολογημένα») ο αρμόδιος ποινικός δικαστής. Το αν είναι συνταγματική αυτή η κάμψη, θα το κρίνει, εφόσον κληθεί, ο (διάχυτος στην Ελλάδα) «συνταγματικός δικαστής», δηλαδή, για το εδώ εξεταζόμενο ζήτημα, ο Άρειος Πάγος.
β) Η γένεση ευθύνης πολιτικών προσώπων, ο τρόπος δίωξής τους και η σχέση με την ήδη παράλληλα εξελισσόμενη ενώπιον της Προανακριτικής της Βουλής διαδικασία.
Εφόσον θεωρηθεί νόμιμο να χρησιμοποιηθούν οι μαγνητοφωνήσεις, και ίσως και άλλες παρόμοιες που είναι βέβαιο ότι υπάρχουν και πιθανώς να ακολουθήσουν, και στο βαθμό που αυτές αφορούν πολιτικά πρόσωπα, γεννάται το ζήτημα των συνεπειών τους. Αν τα πρόσωπα είναι βουλευτές πρέπει να ζητηθεί από τη Βουλή η άρση της ασυλίας τους για ενδεχόμενη κίνηση εναντίον τους δίωξης, ενώ εάν είναι νυν ή πρώην Υπουργοί θα πρέπει να κινηθεί η διαδικασία του άρθρου 86 του Συντάγματος, δηλαδή άσκηση δίωξης από Βουλή και ενδεχόμενη παραπομπή, σε δεύτερο χρόνο, στο Ειδικό Δικαστήριο. Βέβαια η Βουλή δεν εκκινεί μόνη της, αλλά κατόπιν αποστολής σχετικού φακέλου από αρμόδιο δικαστή.
Σε σχέση με διαδικασία ενώπιον της Βουλής που «τρέχει» -στην παρούσα περίπτωση, την εν εξελίξει διαδικασία εναντίον πρώην αναπληρωτή Υπουργού Δικαιοσύνης- το δεύτερο εδάφιο της παρ. 2 του άρθρου 86 διευκρινίζει ότι, εάν υπάρξουν συσχετιζόμενα με την ενώπιον της Βουλής δίωξη στοιχεία «στο πλαίσιο άλλης ανάκρισης, προανάκρισης, εξέτασης» αυτά «διαβιβάζονται αμελλητί στη Βουλή». Στην προκείμενη περίπτωση, εάν ασκηθεί ποινική δίωξη, βάσει του μαγνητοφωνημένου υλικού, και γίνει συσχέτιση με την εν εξελίξει ενώπιον της Βουλής δίωξη του πρώην Υπουργού, η δικαστική αρχή οφείλει να διαβιβάσει τα νέα στοιχεία για να ληφθούν υπόψη για αυτή τη διαδικασία. Για ενδεχόμενη δίωξη, όμως, άλλου προσώπου, του άλλου πρώην Υπουργού, θα απαιτηθεί νέα απόφαση της Βουλής και κίνηση εξ υπαρχής της διαδικασίας του άρθρου 86 του Συντάγματος.
Όλα τα άλλα, αυτά που περισσότερο ενδιαφέρουν το φιλοθεάμον κοινό, είναι ιστορίες υποκόσμου και, πιθανότατα, παρακράτους –στις οποίες το Σύνταγμα δε συμμετέχει αλλά δεν μπορεί και να αγνοεί.
Κώστας Μποτόπουλος
Συνταγματολόγος, Δικηγόρος
