Ερώτημα πολίτη:
Έχει δικαίωμα ένας εκπαιδευτικός της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, ο οποίος είναι άθεος, να αρνηθεί να κάνει προσευχή στο τμήμα του κατά την περίοδο που, λόγω των μέτρων για την πανδημία, δεν πραγματοποιείται πρωινή συγκέντρωση και προσευχή όλου του σχολείου;
Απάντηση:
Η «ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης» (άρθρο 13 παρ. 1 του Συντάγματος) είναι συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα του οποίου απολαύουν όλοι – Έλληνες πολίτες αλλά και όσοι ζουν στην Ελλάδα. Η ελευθερία αυτή, όπως υποστηρίζεται από την πλειοψηφία της θεωρίας αλλά και όπως έχει συχνά νομολογηθεί, ειδικά σε σχέση με την εκπαιδευτική λειτουργία δεν επηρεάζεται ούτε αλλάζει νόημα με βάση το άρθρο 16 παρ. 2 του Συντάγματος που ορίζει την «ανάπτυξη της θρησκευτικής συνείδησης» ως «σκοπό», μεταξύ άλλων, της εν Ελλάδι παρεχόμενης παιδείας.
Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι η «εθνική θρησκευτική συνείδηση» δεν υπερισχύει, και δεν μπορεί να διαμορφώσει καταναγκαστικά, την «προσωπική θρησκευτική συνείδηση» -ισχύει και για μαθητές και για εκπαιδευτικούς. Με σειρά πρόσφατων αποφάσεων της Αρχής Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων, ειδικά για τη διδασκαλία του μαθήματος των θρησκευτικών, και γενικότερα για θρησκευτικές εκδηλώσεις εντός της εκπαιδευτικής λειτουργίας, κρίθηκε όχι μόνο ότι η θρησκευτική «πίστη», το θρησκευτικό αίσθημα, αποτελεί προσωπικό δεδομένο, του οποίου η κοινοποίηση εξαρτάται από τη βούληση του υποκειμένου και προστατεύεται έναντι τρίτων, αλλά και ότι δεν χρειάζεται ειδική «αιτιολόγηση» για αποφάσεις -συμμετοχή ή αποχή- σχετικές με το μάθημα των θρησκευτικών.
Με βάση τα παραπάνω, η απάντηση στο ερώτημα που τέθηκε είναι ότι κάθε εκπαιδευτικός μπορεί να αρνηθεί να κάνει ο ίδιος την προσευχή στην τάξη του, χωρίς να χρειάζεται να δηλώσει το λόγο που τον οδηγεί σε αυτή την απόφαση. Για μη συνταγματικούς, αλλά σχετιζόμενους με την ορθή λειτουργία του σχολείου λόγους, σκόπιμο θα ήταν πάντως εκπαιδευτικός που σκοπεύει να προβεί σε αυτή την ενέργεια να έχει προηγουμένως ειδοποιήσει τη Διεύθυνση του σχολείου. Ούτε η Διεύθυνση, ωστόσο, ούτε οι μαθητές, ούτε οι γονείς, ούτε το Υπουργείο, έχουν δικαίωμα να του ζητήσουν, πόσο μάλλον να τον εξαναγκάσουν, να αλλάξει γνώμη.
Κώστας Μποτόπουλος
Συνταγματολόγος, Δικηγόρος
