Με τη Δανειακή σύμβαση της Ελλάδας τον Μάιο του 2010 δεσμεύτηκε η Δημόσια ακίνητη περιουσία της Ελλάδας. Αυτό συνεπάγεται σημαντική απώλεια της κυριαρχίας της χώρας; Tο γεγονός ότι δεν κυρώθηκε από τη Βουλή των Ελλήνων συνιστά αντισυνταγματική ή τουλάχιστον παράτυπη ενέργεια;

Ερώτημα πολίτη:

Με τη Δανειακή σύμβαση της Ελλάδας τον Μάιο του 2010 δεσμεύτηκε η Δημόσια ακίνητη περιουσία της Ελλάδας, δεδομένου ότι στο άρθρο 14 παράγραφος 5 αυτή παραιτείται «αμετάκλητα και άνευ όρων» από κάθε ασυλία που της παρέχει η εθνική της κυριαρχία.
Αυτό δεν αποτελεί σημαντική απώλεια της κυριαρχίας της χώρας; Επίσης το γεγονός ότι δεν κυρώθηκε από τη Βουλή των Ελλήνων, δεν συνιστά αντισυνταγματική, ή τουλάχιστον παράτυπη ενέργεια;

Απάντηση:

Τα δύο ερωτήματα που τίθενται είχαν απασχολήσει εντόνως και τα δικαστήρια^[1] και τη θεωρία πριν 10 χρόνια, τη στιγμή της ψήφισης του πρώτου Μνημονίου. Πρόκειται για ιδιαιτέρως σύνθετα νομικά ζητήματα και είχαν τότε δοθεί οι σχετικές απαντήσεις στις αιτιάσεις περί απεμπόλησης της εθνικής κυριαρχίας και περί αντισυνταγματικότητας της μη κύρωσης με νόμο της Δανειακής Σύμβασης.

Ως προς το πρώτο ερώτημα, το άρθρο 14 της Δανειακής Σύμβασης Διευκόλυνσης (Loan Facility Agreement) με τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης προβλέπει ότι η διακρατική αυτή σύμβαση δανείου διέπεται από τους κανόνες του διεθνούς οικονομικού δικαίου και οι διαφορές που ανακύπτουν εκδικάζονται κατά το αγγλικό δίκαιο από το ΔΕΕ. Ωστόσο, όπως είχε παρατηρήσει ο Αντώνης Μανιτάκης^[2], οι αποφάσεις του ΔΕΕ εκτελούνται κατά το δίκαιο της χώρας της εκτέλεσης, δηλαδή το δίκαιο της Ελλάδος. Εξίσου, ο Παναγιώτης Γκλαβίνης, είχε υποστηρίξει ότι η παραίτηση από την ασυλία είναι ένας τεχνικός όρος, που θα πρέπει να ερμηνευθεί με βάση τα ισχύοντα στο διεθνές οικονομικό και το ενωσιακό δίκαιο, και «όταν, λοιπόν, το άρθρο 14.5 της δανειακής σύμβασης περιορίζει την έκταση επιβολής της αναγκαστικής εκτέλεσης μιας απόφασης του ΔΕΕ που θα καταδικάζει την Ελλάδα “to the extent not prohibited by mandatory law”, ο περιορισμός αυτός καλύπτει όλα τα κατά το κοινό ελληνικό δίκαιο αναγκαστικής εκτέλεσης ακατάσχετα δημόσια πράγματα, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται φυσικά όσα προστατεύονται από διατάξεις αναγκαστικού δικαίου, όπως είναι και εκείνες του Συντάγματος»[3].

Άρα, η σχετική ρήτρα που περιλαμβάνει η Δανειακή Σύμβαση προφανώς περιορίζει σε ένα βαθμό τα προνόμια που απολαμβάνει η Ελλάδα ως κυρίαρχο κράτος, τούτο δεν συνιστά όμως απεμπόληση ούτε «σημαντική απώλεια» της κυριαρχίας της.

Ως προς το δεύτερο ερώτημα, η Συμφωνία Δανειακής Διευκόλυνσης αρχικά κατατέθηκε προς κύρωση στη Βουλή, αλλά η διαδικασία δεν ολοκληρώθηκε, μάλλον για πολιτικούς λόγους, παρά τα όσα προέβλεπε το αρ. 1 παρ. 4 του ν. 3845/2010 (πριν την τροποποίησή του από τον ν. 3847/2010). Σύμφωνα με την ανάλυση του Αντώνη Μανιτάκη, το ζήτημα της κύρωσης με νόμο της Συμφωνίας Δανειακής Διευκόλυνσης, η οποία υπογράφηκε από τον Υπουργό Οικονομικών (και τον Πρόεδρο της Τράπεζας της Ελλάδος) στις 8 Μαΐου 2010, όπως συμβαίνει με όλες τις σχετικές συμβάσεις εξωτερικών δανείων του ελληνικού δημοσίου, ήταν καταρχήν αμφιλεγόμενο στη θεωρία. Από την άλλη όμως, πρέπει να σημειωθεί ότι τα δημόσια εξωτερικά δάνεια, κατά πάγια πρακτική, δεν κυρώνονται με νόμο από το Ελληνικό Κοινοβούλιο. Το αρ. 36 παρ. 2 του Συντάγματος ορίζει βέβαια ότι συνθήκες οι οποίες επιβαρύνουν ατομικά τους Έλληνες κυρώνονται με νόμο. Ωστόσο, οι διάφορες επιβαρύνσεις στους Έλληνες δεν επιβλήθηκαν ατομικά με τη Συμφωνία, αλλά με νόμους του ελληνικού κράτους, που ψηφίστηκαν από τη Βουλή σύμφωνα με τις συνταγματικές και κοινοβουλευτικές διαδικασίες. Άρα, δεν υπήρχε εκ του Συντάγματος υποχρέωση κύρωσης με νόμο. Σε κάθε περίπτωση, όπως επισημαίνει και ο Μανιτάκης, πρέπει να τονίσουμε το γεγονός ότι η παράλειψη αυτή της Κυβέρνησης δεν φαίνεται, ούτως ή άλλως, να έχει επίδραση στο κύρος ή στην ισχύ της σύμβασης δανείου. Η Ελληνική Δημοκρατία δεσμεύτηκε νομικά, σε διεθνές επίπεδο, από την υπογραφή της δια του νομίμου εκπροσώπου της[4]. 

Υποσημειώσεις:

[1]Βλ. τις αποφάσεις της Ολομελείας του Συμβουλίου της Επικρατείας 668 και 1283-1284/2012.

[2] Αντώνης Μανιτάκης, «Τα συνταγματικά ζητήματα του Μνημονίου», Δικαιώματα του Ανθρώπου 51/2011, σελ 709, διαθέσιμο στο: http://law-constitution.web.auth.gr/manitakis/files/MANITAKIS-mnimonio.pdf.

[3] Παναγιώτης Γκλαβίνης, Το Μνημόνιο της Ελλάδος στη ευρωπαϊκή, τη διεθνή και την εθνική έννομη τάξη, Σάκκουλας, 2010, σελ. 115, καθώς και του ιδίου «Όταν συνταγματολόγοι πλέουν σε διεθνή ύδατα», 12.07.2011 διαθέσιμο στο: https://www.constitutionalism.gr/2110-otan-syntagmatologoi-pleoyn-se-dietni-ydata/?hilite=%27%CE%B3%CE%BA%CE%BB%CE%B1%CE%B2%CE%B9%CE%BD%CE%B7%CF%82%27.

[4] Αντώνης Μανιτάκης, «Τα συνταγματικά ζητήματα του Μνημονίου», όπ.π, σελ 709-711.

Απόστολος Βλαχογιάννης
Δ.Ν., Université Panthéon-Assas Paris II
Μέλος ΣΕΠ Ε.Α.Π.