Στις 23/6/2021, o Πρωθυπουργός της Δημοκρατίας της Βόρειας Μακεδονίας κ. Ζόραν Ζάεφ δήλωσε ότι «αναμένει από τις αθλητικές ομοσπονδίες της χώρας του, ακόμα και από αυτές που δεν λαμβάνουν κρατική ενίσχυση, να υιοθετήσουν το συνταγματικό όνομα του Κράτους» [1], όπως αυτό διαμορφώθηκε μετά τις πρόσφατες συνταγματικές αναθεωρήσεις (Βόρεια Μακεδονία).
Το διεθνές αθλητικό δίκαιο έχει αναπτυχθεί και ομογενοποιηθεί με την πάροδο των ετών, ιδίως μέσω της διαιτητικής επίλυσης των αθλητικών διαφορών. Από τη σκοπιά αυτού του επιστημονικού τομέα, στον οποίο συναρθρώνονται αρμονικά διάφορες πηγές δικαίου, η συνταγματική και πάντως η παγκοσμίως αναγνωρισμένη (erga omnes) ονομασία ενός Κράτους και η ονομασία των εθνικών του αθλητικών οντοτήτων, (πρέπει να) είναι συνδεδεμένες.
Στον Ολυμπιακό Καταστατικό Χάρτη, της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής (ΔΟΕ), που καθορίζει τη λειτουργία και τη διοίκηση του Ολυμπιακού κινήματος, προβλέπεται ότι «η έκφραση “χώρα” σημαίνει ένα ανεξάρτητο Κράτος αναγνωρισμένο από τη διεθνή κοινότητα» (άρθρο 30 παρ. 1) και ότι, «το όνομα μιας Εθνικής Ολυμπιακής Επιτροπής πρέπει να αντανακλά την επικράτεια και την παράδοση της χώρας και υπόκειται στην έγκριση του Εκτελεστικού Συμβουλίου της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής» (άρθρο 30 παρ. 2).
Περαιτέρω, σύμφωνα με τα καταστατικά τους, οι υπερεθνικές αθλητικές ομοσπονδίες, οι οποίες είναι μέλη της ΔΟΕ, συγκροτούνται από τις εθνικές αθλητικές ομοσπονδίες, οι οποίες: α) «ελέγχουν»[2] το άθλημα στην αντίστοιχη χώρα και β) έχουν αποκτήσει, από τις υπερεθνικές αθλητικές ομοσπονδίες, αναγνώριση και ιδιότητα μέλους.
Στα καταστατικά των υπερεθνικών αθλητικών ομοσπονδιών, ο όρος «χώρα» αναφέρεται επίσης σε ένα Κράτος αναγνωρισμένο από τη διεθνή κοινότητα (και συγκεκριμένα, από την πλειοψηφία των Κρατών – μελών του ΟΗΕ[3]), όπως ακριβώς προβλέπεται και στον Ολυμπιακό Χάρτη, της ΔΟΕ[4], ενώ μάλιστα, σε κάποιες περιπτώσεις, καταστατικά υπερεθνικών αθλητικών ομοσπονδιών «απαιτούν» αναγνώριση της Εθνικής Ολυμπιακής Επιτροπής του Κράτους αναφοράς από τη ΔΟΕ, ως προϋπόθεση για την αναγνώριση και τη χορήγηση ιδιότητας μέλους.
Επίσης, στα καταστατικά των υπερεθνικών αθλητικών οντοτήτων προβλέπεται ότι μια μόνο εθνική αθλητική οντότητα (Εθνική Ολυμπιακή Επιτροπή / εθνική ομοσπονδία ανά άθλημα) μπορεί να αναγνωρίζεται και να φέρει την ιδιότητα μέλους τους, ανά χώρα.
Είναι επομένως σαφές ότι κάθε εθνική αθλητική οντότητα πρέπει να έχει ως σημείο αναφοράς, για την αθλητική της ονομασία, το συνταγματικό / παγκοσμίως αναγνωρισμένο (erga omnes) όνομα της αναγνωρισμένης – κατά τα παραπάνω – χώρας, στην επικράτεια της οποίας είναι εγκατεστημένη[5].
Αναφορικά με τις εθνικές αθλητικές οντότητες της Βόρειας Μακεδονίας, πρέπει αρχικά να παρατηρηθεί ότι η ΔΟΕ έχει αναγνωρίσει, ως μέλος της, την Εθνική Ολυμπιακή Επιτροπή της χώρας υπό ονομασία – τίτλο που ενσωματώνει το συνταγματικό / παγκοσμίως αναγνωρισμένο (erga omnes) όνομα του Κράτους (επίσημη αθλητική ονομασία – τίτλος: «Ολυμπιακή Επιτροπή της Βόρειας Μακεδονίας»[6]).
Με αντίστοιχη αθλητική ονομασία, που επίσης ενσωματώνει το συνταγματικό / παγκοσμίως αναγνωρισμένο (erga omnes) όνομα του Κράτους, αναγνωρίζονται και οι εθνικές αθλητικές ομοσπονδίες της χώρας από τις υπερκείμενές τους υπερεθνικές αθλητικές ομοσπονδίες.
Για παράδειγμα, η ευρωπαϊκή συνομοσπονδία ποδοσφαίρου (UEFA) έχει αναγνωρίσει την ποδοσφαιρική ομοσπονδία της χώρας, υπό τον τίτλο – επωνυμία «ποδοσφαιρική ομοσπονδία της Βόρειας Μακεδονίας»[7].
Παρά ταύτα δεν πέρασε καθόλου απαρατήρητο το γεγονός ότι ακόμα και στην πρόσφατη ποδοσφαιρική διοργάνωση κορυφής (UEFA Euro 2020), που ολοκληρώθηκε πριν από λίγες ημέρες, η εθνική ομάδα της (ποδοσφαιρικής ομοσπονδίας της) Βόρειας Μακεδονίας εμφανίστηκε και αγωνίστηκε με «διπλή αθλητική ονομασία».
Δηλαδή, αφενός με αυτή της ιδιότητας μέλους της UEFA και της FIFA («ποδοσφαιρική ομοσπονδία της Βόρειας Μακεδονίας») και αφετέρου, με αυτή με την οποία συνεχίζει να αυτοπροσδιορίζεται [«ποδοσφαιρική ομοσπονδία της Μακεδονίας», με αντίστοιχο σήμα – εθνόσημο στη φανέλα («ΦΦM»)].
Όπως προκύπτει μάλιστα από το καταστατικό της ομοσπονδίας ποδοσφαίρου της Βόρειας Μακεδονίας[8], αυτή η δεύτερη ονομασία συνεχίζει να αποτελεί την καταστατική της ονομασία, η οποία ασφαλώς, αλλά και παρατύπως, διαφέρει από την επίσημη ονομασία της ιδιότητας μέλους των UEFA – FIFA.
Την ίδια ακριβώς πρακτική, της «διπλής αθλητικής ονομασίας», ακολουθεί και η Ολυμπιακή Επιτροπή της Βόρειας Μακεδονίας (αυτή είναι η ονομασία της ιδιότητας μέλους ΔΟΕ), η οποία συνεχίζει να αυτοπροσδιορίζεται και ως «Μακεδονική Ολυμπιακή Επιτροπή»[9].
Την ίδια ακριβώς πρακτική ακολουθούν όλες οι εθνικές αθλητικές ομοσπονδίες της χώρας, όπως ευχερώς προκύπτει από την επίσημη ιστοσελίδα της Εθνικής Ολυμπιακής Επιτροπής της Βόρειας Μακεδονίας[10], της οποίας είναι μέλη. Συνεχίζουν, δηλαδή, να αυτοπροσδιορίζονται και ως αθλητικές ομοσπονδίες της «Μακεδονίας».
Είναι εμφανές ότι οι εθνικές αθλητικές οντότητες της Βόρειας Μακεδονίας δρουν συντονισμένα προς την προαναφερθείσα κατεύθυνση, και δεν προχωρούν στη σχετική τροποποίηση (εναρμόνιση, για την ακρίβεια) των καταστατικών τους. Με τον τρόπο αυτό, δείχνουν «απρόθυμες» να υιοθετήσουν την επίσημη ονομασία ιδιότητας μέλους που τους έχει αναγνωριστεί και αποδοθεί από τις υπερεθνικές αθλητικές οντότητες, στην οποία, βεβαίως, είναι ενσωματωμένο και το συνταγματικό – παγκοσμίως αναγνωρισμένο (erga omnes) όνομα του Κράτους στο οποίο είναι εγκατεστημένες.
Περαιτέρω, δεν περνά καθόλου απαρατήρητο το γεγονός ότι οι υπερεθνικοί αθλητικοί οργανισμοί δεν έχουν αντιδράσει ακόμα σε αυτή την παρατυπία, που συμβαίνει και διαδηλώνεται πανηγυρικά στους κόλπους τους, κατά παράβαση του νομικού και δεοντολογικού πλαισίου του καθεστώτος ιδιότητας μέλους (membership status).
Από αθλητικής απόψεως (και όχι μόνο) η πρακτική αυτή είναι ανακόλουθη και αντιφατική και προκαλεί – αδικαιολόγητα – σύγχυση στο κοινό.
Η κοινή λογική (και όχι μόνο) υπαγορεύει ότι το όνομα αναφοράς, αυτό δηλαδή που καθορίζει το όνομα μιας εθνικής αθλητικής οντότητας, μπορεί να είναι μόνο το συνταγματικό και αναγνωρισμένο (erga omnes) όνομα του Κράτους στο οποίο η οντότητα αυτή είναι εγκατεστημένη (εν προκειμένω: Βόρεια Μακεδονία).
Εξάλλου, κατά μείζονα λόγο, η συγκεκριμένη πρακτική των εθνικών αθλητικών οντοτήτων της Βόρειας Μακεδονίας και κάποιων υποστηρικτών – οπαδών τους[11], σε αθλητικά στάδια[12], δηλαδή η χρήση δεύτερης αθλητικής ονομασίας, μη αναγνωρισμένης από τους υπερκείμενους αθλητικούς φορείς, στην οποία δεν είναι ενσωματωμένη η συνταγματική / παγκοσμίως αναγνωρισμένη (erga omnes) ονομασία του Κράτους, επικοινωνεί ένα σαφές, πλην όμως αθέμιτο, πολιτικό μήνυμα και μια πολιτική στόχευση, που δεν αρμόζουν στις αθλητικές περιστάσεις.
Ο αθλητισμός δεν είναι και δεν πρέπει να γίνει πλατφόρμα για τη μεταφορά πολιτικών μηνυμάτων οποιασδήποτε φύσης.
Η παγκόσμιας εμβέλειας νομική αρχή της ελευθερίας του συνεταιρίζεσθαι προστατεύει το δικαίωμα μιας αθλητικής οντότητας – ομοσπονδίας να ρυθμίζει τα του οίκου της. Ωστόσο αυτό το δικαίωμα, όπως και κάθε δικαίωμα, έχει το περιεχόμενο και το εύρος που καθορίζουν οι αναγκαστικοί κανόνες δικαίου της εκάστοτε δικαιοταξίας (jus cogens).
Οι εθνικές αθλητικές οντότητες της Βόρειας Μακεδονίας δεν λειτουργούν μέσα σε νομικό κενό.
Με την υποβολή της αίτησής τους και την απόδοση της ιδιότητας μέλους σε αυτές, υπόκεινται αυτοβούλως στους αναγκαστικούς κανόνες και κανονισμούς των υπερεθνικών αθλητικών οργανισμών.
Η προαναφερθείσα συμπεριφορά των εθνικών αθλητικών οντοτήτων της Βόρειας Μακεδονίας είναι προδήλως ασυνεπής, καθώς ενεργούν εκτός των καταστατικών και κανονιστικών ορίων των υπερεθνικών αθλητικών οντοτήτων, κατά παράβαση του καθήκοντος επιμέλειας, προκαλώντας νομική αβεβαιότητα, με κακοπιστία (nemo censetur ignorare legem).
Επομένως είναι σαφές ότι πρέπει να υποχρεωθούν, με αποφάσεις των υπερεθνικών αθλητικών οντοτήτων, να χρησιμοποιούν, σε όλες ανεξαιρέτως τις δραστηριότητές τους, μόνο την επίσημη και αναγνωρισμένη αθλητική ονομασία τους, αυτή δηλαδή της επίσημης ιδιότητας μέλους, έτσι ώστε να υιοθετήσουν πλήρως και το συνταγματικό / παγκοσμίως αναγνωρισμένο (erga omnes) όνομα του Κράτους αναφοράς (Βόρεια Μακεδονία), όπως επιβάλλεται από τα οικεία καταστατικά και τους κανονισμούς των προαναφερόμενων υπερεθνικών αθλητικών οργανισμών, καθώς και της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής.
Νίκος Λαγαρίας
Δικηγόρος
Υποσημειώσεις:
[1] “Zaev: football federation should use state’s official name”, https://www.ekathimerini.com/news/1163379/zaev-football-federation-should-use-state-s-official-name/
[2] “Control”
[3] Οράτε Arbitration CAS 2016/A/4602 Football Association of Serbia v. Union des Associations Européennes de Football (UEFA), award of 24 January 2017
[4] Η Εθνική Ολυμπιακή Επιτροπή του Κοσσυφοπεδίου (Kosovo) αναγνωρίστηκε και της αποδόθηκε ιδιότητα μέλους, από τη ΔΟΕ, όταν η χώρα είχε αναγνωριστεί από τα 108 εκ των 193 Κρατών – μελών του ΟΗΕ, https://olympics.com/ioc/news/ioc-grants-provisional-recognition-to-kosovo-olympic-committee
[5] Οράτε και «Ευρωπαϊκό μοντέλο οργανωμένου αθλητισμού»: «Οne federation per sport or per multisport sectoral activity and per country»
[6] https://olympics.com/ioc/north-macedonia
[7] https://www.uefa.com/insideuefa/member-associations/mkd/
[8] http://ffm.mk/media/files/st%D0%90tut-n%D0%90-ffm-2018.pdf
[9] Ήδη, πριν από λίγες ημέρες, τροποποίησε την ονομασία στην ιστοσελίδα της, στο ορθό «Ολυμπιακή Επιτροπή της Βόρειας Μακεδονίας»
[10] https://mok.org.mk/site/nsf
[11] https://www.lawandorder.gr/Article/144404/athlitika/euro-2020-oi-skopianoi-prokaloun-stis-exedres-me-kaskol-isonmakedoniasin & https://www.kathimerini.gr/athletics/561398287/euro-2021-i-kratiki-tileorasi-tis-voreia-makedonia-apokalei-tin-ethniki-podosfairoy-kai-ti-chora-makedonia/ κλπ.
[12] Ενδεικτικά, το άρθρο 16 παρ. 2 του Πειθαρχικού Κώδικα της UEFA (έκδοση 2020) απαγορεύει χειρονομίες, λέξεις, αντικείμενα και οποιοδήποτε άλλο μέσο μετάδοσης ανάρμοστων (για το ποδόσφαιρο) μηνυμάτων, ήτοι μηνυμάτων πολιτικού, ιδεολογικού, θρησκευτικού και εν γένει προκλητικού – «επιθετικού» χαρακτήρα
