Ερώτημα Πολίτη:
Μπορούν να προσφύγουν δικαστικά όσοι διαφωνούν με την συνταγματικότητα και νομιμότητα της επιβολής προστίμου 100 ευρώ σε όποιον/α, ηλικίας άνω των 60 ετών, δεν εμβολιαστεί;
Απάντηση:
Στις 3 Δεκεμβρίου 2021 δημοσιεύθηκε ο νόμος 4865/2021 με τίτλο «Σύσταση και οργάνωση νομικού προσώπου ιδιωτικού δικαίου με την επωνυμία «Εθνική Κεντρική Αρχή Προμηθειών Υγείας», στρατηγική κεντρικών προμηθειών προϊόντων και υπηρεσιών υγείας και άλλες επείγουσες διατάξεις για τη δημόσια υγεία και την κοινωνική πρόνοια. [Υποχρεωτικότητα εμβολιασμού σε άτομα άνω των 60 ετών – Ενίσχυση συνταξιούχων και ΑμεΑ Δεκεμβρίου 2021]»[1].
Σίγουρα το πιο πολυσυζητημένο και αμφιλεγόμενο στην δημόσια συζήτηση άρθρο του είναι το άρθρο 24 το οποίο στην παρ. 1 καθιερώνει την υποχρεωτικότητα του εμβολιασμού στην ηλικιακή ομάδα άνω των 60 ετών για την αντιμετώπιση της πανδημίας Covid-19[2], συνοδεύοντάς τη μάλιστα με την επιβολή της διοικητικής κύρωσης προστίμου 100 ευρώ σε περίπτωση μη συμμόρφωσης με την υποχρέωση αυτή σύμφωνα με την παρ. 4 εδ. α΄[3] [4].
Το ζήτημα της συνταγματικότητας ή μη της επίμαχης αυτής ρύθμισης έχει διχάσει την επιστημονική κοινότητα των Συνταγματολόγων[5]. Κατά τη γνώμη μου, το μόνο θέμα αντισυνταγματικότητας που τίθεται κι αυτό in concreto (ατομικά) είναι στην περίπτωση που η επαναλαμβανόμενη επιβολή του προστίμου των 100 ευρώ ανά μήνα μπορεί να θίξει το κατώτατο επίπεδο διαβίωσης ενός ενδιαφερομένου, που προστατεύεται συνταγματικά από την αρχής της προστασίας της ανθρώπινης αξίας του άρθρου 2 παρ. 1 Σ, σε συνδυασμό με τη γενική συνταγματική αρχή του κοινωνικού κράτους του άρθρου 25 παρ. 1 εδ. α΄ Σ, κάτι που δεν αποκλείεται, εάν αναλογιστεί κάποιος ότι η μεγάλη μάζα της ηλικιακής ομάδας άνω των 60 ετών είναι συνταξιούχοι και ένα μέρος εξ αυτών χαμηλοσυνταξιούχοι, οι οποίοι ούτως ή άλλως δυσκολεύονται «να τα βγάλουν πέρα» και με τη σύνταξη που παίρνουν, μην έχοντας άλλα εισοδήματα.
Σε κάθε περίπτωση, πάντως, όποιος ενδιαφερόμενος διαφωνεί με την επιβολή του επίμαχου μέτρου και δεν θέλει να εμβολιαστεί αλλά και να μην καταβάλει το πρόστιμο των 100 ευρώ, μπορεί να ασκήσει το ένδικο βοήθημα της προσφυγής ουσίας σύμφωνα με τα άρθρα 63 επ. ΚΔΔ, επικαλούμενος το ως άνω αλλά και όποια άλλα επιχειρήματα θεωρεί βάσιμα, κατά της πράξης καταλογισμού του προστίμου υπό την έννοια του άρθρου 2 παρ. 2 περ. α΄ ΚΕΔΕ (ΝΔ 356/1974) ως ατομικής διοικητικής πράξης που προκαλεί διοικητική διαφορά ουσίας. Σύμφωνα με την παρ. 7 του άρθρου 24 Ν. 4865/2021, προβλέπεται η δυνατότητα έκδοσης κοινής απόφασης των Υπουργών Υγείας, Οικονομικών, Ψηφιακής Διακυβέρνησης και του Διοικητή της ΑΑΔΕ που θα καθορίζει την περαιτέρω διαδικασία διαπίστωσης παράβασης, ελέγχου και είσπραξης των προστίμων, όπου όπως και σε άλλες περιπτώσεις επιβολής προστίμων την περίοδο της πανδημίας, μπορεί να προβλεφθεί δυνατότητα υποβολής ένστασης εκ μέρους των ενδιαφερομένων ως προϋπόθεση για την άσκηση της προσφυγής. Διαφορετικά, μπορεί κατά της πράξης καταλογισμού του προστίμου να κατατεθεί προσφυγή εντός προθεσμίας 60 ημερών από την κοινοποίηση της πράξης σύμφωνα με το άρθρο 66 παρ. 1 περ. α΄ (i) KΔΔ ενώπιον του κατά τόπον αρμοδίου Μονομελούς Διοικητικού Πρωτοδικείου σύμφωνα με το άρθρο 6 παρ. 2 περ. γ΄ ΚΔΔ.
Η περίπτωση της παραβίασης του κατώτατου επιπέδου αξιοπρεπούς διαβίωσης θα κριθεί εξατομικευμένα και ο προσφεύγων φέρει το βάρος αποδείξεως ενός τέτοιου ισχυρισμού με βάση τα εισοδήματά του και το εν γένει επίπεδο της διαβίωσής του.
Παράλληλα και αφού ασκήσει την προσφυγή, μπορεί ο προσφεύγων να ασκήσει αίτηση για αναστολή της προσβαλλόμενης πράξης κατ’ άρθρο 202 παρ. 1 ΚΔΔ, εάν επικαλεσθεί και αποδείξει ότι η άμεση εκτέλεση της προσβαλλόμενης πράξης θα του προκαλέσει ανεπανόρθωτη βλάβη ή αν το δικαστήριο εκτιμά ότι το ένδικο βοήθημα είναι προδήλως βάσιμο.
Λόγω του γενικότερου ενδιαφέροντος της επίδικης υπόθεσης που έχει συνέπειες για ευρύτερο κύκλο προσώπων μπορεί ο ενδιαφερόμενος σύμφωνα με το άρθρο 1 παρ. 1 Ν. 3900/2010 να εισαγάγει το ένδικο βοήθημα της προσφυγής στο Συμβούλιο της Επικρατείας με αίτημα ενώπιον τριμελούς επιτροπής, αποτελούμενης από τον Πρόεδρο του Δικαστηρίου, τον αρχαιότερο Αντιπρόεδρο και τον Πρόεδρο του αρμόδιου καθ` ύλην Τμήματος, η οποία αποφαίνεται με πράξη της εάν η προσφυγή μπορεί να εισαχθεί προς εκδίκαση από το ΣτΕ. Η πράξη της Επιτροπής συνεπάγεται την αναστολή εκδίκασης των εκκρεμών υποθέσεων, στις οποίες τίθεται το ίδιο ζήτημα.
Χαράλαμπος Τσιλιώτης
Αναπληρωτής Καθηγητής Συνταγματικού και Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, Μέλος Επιτροπής Συνταγματικών Δικαιωμάτων ΔΣΑ, Δικηγόρος
Υποσημειώσεις:
[1] ΦΕΚ Α’ 238/04-12-2021.
[2] Η παρ. 1 ορίζει: «Για επιτακτικούς λόγους προστασίας της δημόσιας υγείας, εμβολιάζονται υποχρεωτικά κατά του κορωνοϊού COVID-19 όλα τα φυσικά πρόσωπα που έχουν την κατοικία ή τη συνήθη διαμονή τους εντός της Ελληνικής Επικράτειας και έχουν γεννηθεί έως και την 31η.12.1961. Τα πρόσωπα του πρώτου εδαφίου πρέπει να έχουν λάβει την πρώτη ή τη μοναδική δόση έως και την 16η Ιανουαρίου 2022, η δε ολοκλήρωση του εμβολιαστικού κύκλου πρέπει να γίνει σύμφωνα με τις προβλεπόμενες διαδικασίες και στον προβλεπόμενο χρόνο».
[3] Η παρ. 4 ορίζει: «Στην περίπτωση μη τήρησης της υποχρέωσης της παρ. 1 επιβάλλεται διοικητικό πρόστιμο εκατό (100) ευρώ μηνιαίως». Στην περίπτωση διενέργειας της πρώτης δόσης έως και τη δεκάτη πέμπτη ημέρα του μήνα και ολοκλήρωσης του εμβολιαστικού κύκλου σύμφωνα με τις προβλεπόμενες διαδικασίες και στον προβλεπόμενο χρόνο, ειδικώς για τον μήνα αυτόν, επιβάλλεται διοικητικό πρόστιμο πενήντα (50) ευρώ. Σε περίπτωση διενέργειας της πρώτης δόσης από τη δέκατη έκτη ημέρα του μήνα και εντεύθεν, επιβάλλεται το σύνολο της κύρωσης του πρώτου εδαφίου. Ειδικώς για τον μήνα Ιανουάριο 2022, για την παραβίαση της υποχρέωσης της παρ. 1 επιβάλλεται διοικητικό πρόστιμο πενήντα (50) ευρώ. Οι κυρώσεις της παρούσας αίρονται από την πρώτη μέρα του επόμενου μήνα από την πραγματοποίηση της πρώτης δόσης. Σε περίπτωση μη ολοκλήρωσης του εμβολιαστικού κύκλου, σύμφωνα με τις προβλεπόμενες διαδικασίες και στον προβλεπόμενο χρόνο, οι κυρώσεις επιβάλλονται από το χρονικό σημείο θεμελίωσης της σχετικής υποχρέωσης, σύμφωνα με την παρ. 1. Το σχετικό πρόστιμο βεβαιώνεται και εισπράττεται αμελλητί από την Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων σύμφωνα με τον Κώδικα Είσπραξης Δημοσίων Εσόδων (ν.δ. 356/1974, Α’ 90 [ΚΕΔΕ]).
[4] Το θέμα της πρόβλεψης του προστίμου και του ύψους του ανέλαβε ο τυπικός νομοθέτης, μην μεταθέτοντας την κανονιστική αρμοδιότητά του με νομοθετική εξουσιοδότηση στην κατ’ άρθρο 43 παρ. 2 εδ. β΄ Σ έκδοση ΚΥΑ, εφόσον έχει κριθεί ότι η επιβολή προστίμου δεν αποτελεί ειδικότερο θέμα ή θέμα με τοπικό ενδιαφέρον ή χαρακτήρα τεχνικό ή λεπτομερειακό αλλά απαιτεί τουλάχιστον την έκδοση ΠΔ σύμφωνα με το εδ. α΄ της ως άνω διάταξης – έτσι ΣτΕ Ολ 235/2012, ΕΔΔΔΔ 2012 σελ. 92 με ισχυρή μειοψηφία ενός Αντιπροέδρου και οκτώ Συμβούλων. Υπό αυτή την έννοια δεν κρίνεται επαρκής για την επιβολή προστίμου η εξουσιοδότηση του άρθρου 4 παρ. 3 Α (iii) (β΄) Ν. 4675/2020, που προβλέπει την έκδοση Απόφασης του Υπουργού Υγείας.
[5] Πρβλ. υπέρ της καταρχήν συνταγματικότητας το μέτρου Α. Μανιτάκης, Συνταγματικός ο υποχρεωτικός εμβολιασμός στους άνω των 60, σε: ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 30.11.2021, διαθέσιμο σε: Μανιτάκης: Συνταγματικός ο υποχρεωτικός εμβολιασμός στους άνω των 60 | Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ (kathimerini.gr), Φ. Παναγοπούλου-Κουτνατζή, Η υποχρεωτικότητα του εμβολιασμού στην ηλικιακή ομάδα άνω των 60 ετών (Άποψη Ι), σε: SyntagmaWatch.gr 1.12.2021, διαθέσιμο σε: Η υποχρεωτικότητα του εμβολιασμού στην ηλικιακή ομάδα άνω των εξήντα ετών (Άποψη Ι) – Syntagma Watch, Χ. Τσιλιώτης, Υποχρεωτικός εμβολιασμός: Διχασμένοι οι συνταγματολόγοι – Η συνταγματικότητα του μέτρου και η αντίδραση για το πρόστιμο, συνέντευξη σε: ethnos.gr 1.12.2021, διαθέσιμο σε: Υποχρεωτικός εμβολιασμός: Διχασμένοι οι συνταγματολόγοι – Η συνταγματικότητα του μέτρου και η αντίδραση για το πρόστιμο | Έθνος (ethnos.gr), ο ίδιος, Είναι συνταγματική η επιβολή προστίμου 100 ευρώ τον μήνα στους ανεμβολίαστουος άνω των 60 ετών; (Άποψη ΙΙ), σε: SyntagmaWatch.gr 2.12.2021, διαθέσιμο σε: Είναι συνταγματική η επιβολή προστίμου 100 ευρώ τον μήνα στους ανεμβολίαστους άνω των 60 ετών; (Άποψη ΙΙ) – Syntagma Watch, ενώ εναντίον τους Ξ. Κοντιάδης/Α. Φωτιάδου, Υποχρεωτικότητα του εμβολίου και διοικητικά πρόστιμα με ηλικιακό κριτήριο (Άποψη ΙΙ), σε: SyntagmaWatch.gr 1.12.2021, διαθέσιμο σε: Υποχρεωτικότητα του εμβολίου και διοικητικά πρόστιμα με ηλικιακό κριτήριο (Άποψη ΙΙ) – Syntagma Watch, Κ. Χρυσόγονος, Η υποχρεωτικότητα των εμβολιασμών προσκρούει στο Σύνταγμα, συνέντευξη CNN Greece, 30.11.2021, διαθέσιμο σε: https://www.cnn.gr/ellada/story/291502/xrysogonos-sto-cnn-greece-syntagmatiko-provlima-logo-tis-ypoxreotikotitas-ton-emvoliasmon, ο ίδιος, Υποχρεωτικός εμβολιασμός: Διχασμένοι οι συνταγματολόγοι – Η συνταγματικότητα του μέτρου και η αντίδραση για το πρόστιμο, συνέντευξη σε: ethnos.gr 1.12.2021, διαθέσιμο σε: Υποχρεωτικός εμβολιασμός: Διχασμένοι οι συνταγματολόγοι – Η συνταγματικότητα του μέτρου και η αντίδραση για το πρόστιμο | Έθνος (ethnos.gr), Α. Καϊδατζής, Συνέντευξη σε εφημερίδα «Πελοπόννησος» 6.12.2021, διαθέσιμο σε: Υποχρεωτικότητα Εμβολιασμού: Είναι συνταγματικό το «κατοστάρικο»; – Τι δηλώνουν στην «Π» Συνταγματολόγοι | Ειδήσεις – Πατρα νεα (pelop.gr), Κ. Κουρούπης, Υποχρεωτικός εμβολιασμός πολιτών άνω των 60 ετών: σχολιασμός των επίμαχων μέτρων, σε: SyntagmaWatch.gr 6.12.2021, διαθέσιμο σε: Υποχρεωτικός εμβολιασμός πολιτών άνω των 60 ετών: σχολιασμός των επίμαχων μέτρων – Syntagma Watch. Πρβλ. επίσης μία ενδιάμεση άποψη Γ. Τασόπουλος, Υποχρεωτικός εμβολιασμός και ενδιάμεσος έλεγχος της αναλογικότητας (Άποψη Ι), σε: SyntagmaWatch.gr 2.12.2021, διαθέσιμο σε: Υποχρεωτικός εμβολιασμός και ενδιάμεσος έλεγχος της αναλογικότητας (Άποψη Ι) – Syntagma Watch.
