Με το άρθρο 18 Ν. 4777/2021, που αφορά μεταξύ άλλων την προστασία της ακαδημαϊκής ελευθερίας και την αναβάθμιση του ακαδημαϊκού περιβάλλοντος, καθιερώνεται για πρώτη φορά στη μεταπολιτευτική μας ιστορία ο θεσμός των «Ομάδων Προστασίας Πανεπιστημιακών Ιδρυμάτων» (ΟΠΠΙ) οι οποίες συγκροτούνται από αστυνομικό προσωπικό και ειδικούς φρουρούς, που προσλαμβάνονται για την προστασία και ασφάλεια τόσο των προσώπων που βρίσκονται στους χώρους των Α.Ε.Ι., όσο και των υποδομών αυτών. Οι Ο.Π.Π.Ι. είναι αρμόδιες για την άσκηση αστυνομικών καθηκόντων εντός των χώρων των Α.Ε.Ι. και ιδίως μεταξύ άλλων για την πρόληψη της τέλεσης και την αντιμετώπιση κάθε αξιόποινης πράξης εντός των χώρων των Α.Ε.Ι. Τα μέλη των Ο.Π.Π.Ι. θα συνεργάζονται μεν με τα όργανα διοίκησης των Πανεπιστημίων, θα υπόκεινται, όμως, στις εντολές και διαταγές της ιεραρχίας της Ελληνικής Αστυνομίας. Ανεξάρτητα από την πολιτική σκοπιμότητα της σύστασης τέτοιου είδους αστυνομικών ομάδων εντός των Α.Ε.Ι., η οποία συνίσταται στα ακραία φαινόμενα βίας, ανομίας και βανδαλισμών που έχουν παρατηρηθεί εντός των Α.Ε.Ι. καθ’ όλη την διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών, έχει τεθεί από μερίδα της επιστήμης του Συνταγματικού Δικαίου αλλά και από άλλους πανεπιστημιακούς ζήτημα αντισυνταγματικότητας της εν λόγω διάταξης ως αντιβαίνουσας στις αρχές της ακαδημαϊκής ελευθερίας και του αυτοδιοίκητου των ΑΕΙ που κατοχυρώνονται στις παρ. 1 και 5 εδ. α΄ αντίστοιχα του άρθρου 16 Συν. Ήδη εκκρεμεί αίτηση ακυρώσεως ενώπιον του ΣτΕ. Κατά τη γνώμη μου, η διάταξη δεν είναι αντισυνταγματική. Κατά πρώτον, διότι σύμφωνα και με την νομολογία του ΣτΕ δεν ανήκουν όλα τα θέματα λειτουργίας των Α.Ε.Ι. στο κατά Σύνταγμα πανεπιστημιακό αυτοδιοίκητο παρά μόνο όσα σχετίζονται με θέματα επιστήμης, έρευνας, διδασκαλίας, οικονομικής διαχείρισης και διοικητικού προσωπικού, θέματα δηλ. αμιγώς ακαδημαϊκά, οικονομικά και διοικητικά. Στα αυτοδιοικητικά θέματα δεν ανήκει κατά την γνώμη μου και η φύλαξη των χώρων των Πανεπιστημίων από ταραχοποιά και παραβατικά στοιχεία που προβαίνουν σε εγκληματικές ενέργειες. Η αρμοδιότητα αυτή και το καθήκον ανήκει αφενός στην Ελληνική Αστυνομία ως κατά νόμον αρμόδια υπηρεσία στο πλαίσιο του κρατικού μονοπωλίου του καταναγκασμού, τηρουμένων των δικαιοκρατικών αρχών της νομιμότητας και αναλογικότητας και αφετέρου στην εισαγγελική αρχή ως κατά νόμον αρμόδια για την εντολή διεξαγωγής προανάκρισης, προκαταρκτικής εξέτασης ή άσκησης ποινικής δίωξης. Το ότι ο νομοθέτης, υπό το καθεστώς του πανεπιστημιακού ασύλου, απαγόρευε στην αστυνομική αρχή να επεμβαίνει εντός των χώρων των ΑΕΙ ή της επέτρεπε υπό αυστηρές και πολύπλοκες διαδικαστικές προϋποθέσεις, δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να άρει αυτό το καθεστώς και να επιτρέψει σε αστυνομικούς υπαλλήλους την παρέμβαση ή ακόμα και την φύλαξη. Κατά δεύτερον, ακόμα κι αν θεωρηθεί ότι στην έννοια του αυτοδιοίκητου εμπίπτει και η φύλαξη των πανεπιστημιακών χώρων, τότε η προστασία αυτού ως συνταγματικού αγαθού, όπως και κάθε συνταγματικού αγαθού, δεν είναι απόλυτη, αλλά μπορεί να περιοριστεί για την προστασία άλλων συγκρουόμενων με αυτό συνταγματικών αγαθών, όπως η ακαδημαϊκή ελευθερία διδασκόντων και διδασκομένων, η ζωή, η σωματική ακεραιότητα, η αξιοπρέπεια, η προσωπικότητα, η περιουσία, όταν τα αγαθά αυτά διακινδυνεύονται ή και προσβάλλονται από εγκληματικές πράξεις άλλων προσώπων. Για την προστασία των τελευταίων υπάρχει μάλιστα τόσο εξ επόψεως Συντάγματος όσο και της ΕΣΔΑ κρατικό καθήκον, όπου όταν το κράτος διά των αρμοδίων οργάνων του δεν το τηρεί, παραβιάζει την σχετική υπερνομοθετικής ισχύος υποχρέωσή του. Με το να ξορκίζουμε, αντίθετα, την αστυνομική δράση, η οποία και μόνο καλείται να διαφυλάξει την τάξη, την ειρήνη και να αποτρέψει εγκληματικές πράξεις ή να παραπέμψει τους δράστες τους στην αρμόδια εισαγγελική αρχή για τα περαιτέρω, δεν βοηθάμε ούτε το αυτοδιοίκητο του Πανεπιστημίου ούτε την ακαδημαϊκή ελευθερία που τόσο έχουν υποφέρει – κυρίως η τελευταία από την εγκληματική συμπεριφορά των οργανωμένων και βίαιων μειοψηφιών.
Το επιχείρημα ότι μία τέτοια κατάσταση θα είναι η μοναδική τουλάχιστον στην Ευρώπη και την Βόρεια Αμερική, εάν όχι στον κόσμο, είναι μεν σωστό (τουλάχιστον για Ευρώπη και Β. Αμερική), σωστό είναι, όμως, και το επιχείρημα ότι η μέχρι τώρα κατάσταση σε ορισμένα πανεπιστημιακά ιδρύματα είναι επίσης μοναδική στον κόσμο. Θα ήταν πραγματικά ευχής έργον η χώρα μας να ακολουθούσε στις παραπάνω αξίες τις υπόλοιπες χώρες, ίσως όλου του κόσμου και η φύλαξη των πανεπιστημιακών χώρων να ήταν αποκλειστικά θέμα των πανεπιστημιακών αρχών. Η χώρα μας, όμως, βρίσκεται σε μία μελαγχολική για να μην πω καταθλιπτική μοναξιά σε φαινόμενα βίας, εγκληματικότητας, προσβολής έννομων και συνταγματικών αγαθών και ακαλαισθησίας σε ορισμένα ΑΕΙ σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες. Γι’ αυτό θα πρέπει με εξίσου μελαγχολικά μοναδικό τρόπο να αντιμετωπίσει με τα όπλα του Κράτους Δικαίου και ιδία τις αρχές της νομιμότητας και αναλογικότητας τα αρνητικά φαινόμενα, που ως πολιτικό σύστημα και ακαδημαϊκή κοινότητα δημιούργησε και ως κοινωνία ανέχθηκε.
Χαράλαμπος Τσιλιώτης
Αναπληρωτής Καθηγητής Συνταγματικού και Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, Μέλος Επιτροπής Συνταγματικών Δικαιωμάτων ΔΣΑ, Δικηγόρος
Πηγή: Αναδημοσίευση από την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ, 03.04.2022 (Πρωτότυπος τίτλος: “Η προστασία των Πανεπιστημίων και το Κράτος Δικαίου”)
