Κάθε φορά που συγκλονίζεται η κοινωνία από ένα ειδεχθές έγκλημα, αρχίζει το τράβηγμα του νομοθέτη από το μανίκι.
Κραυγές για την επαναφορά της θανατικής ποινής, ενώ βέβαια έχει καταργηθεί και απαγορευτεί με πρωτόκολλο της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου εδώ και 30 χρόνια σε όλη την Ευρώπη, τις χώρες του Συμβουλίου της Ευρώπης και φυσικά την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Εναλλακτικά, προτάσεις για μόνιμα ισόβια, που κι αυτά έχει κριθεί από τα διεθνή όργανα ότι είναι μία ποινή που αντίκεται σε θεμελιώδεις αρχές του διεθνούς δικαίου των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Δεν νοείται στην παρούσα φάση της εξέλιξης του δικαίου, τουλάχιστον στον ευρωπαϊκό χώρο, ο πλήρης αποκλεισμός αποφυλάκισης, ακόμη και για τους πολλαπλά ισοβίτες. Δεν νοείται επίσης η πλήρης απαγόρευση αδειών για τους κρατούμενους. Τα ισόβια που είναι πραγματικά ισόβια προσκρούουν σε θεμελιώδεις διατάξεις, από τις οποίες δεν υπάρχει πισωγύρισμα.
Ιδέες για χημικό ευνουχισμό παιδόφιλων, που αποτελεί από μόνο του ένα τεράστιο ζήτημα βιοηθικής, φιλοσοφίας δικαίου και συνταγματικότητας, για το οποίο η πλάστιγγα έχει γύρει ήδη προς τη μία κατεύθυνση (της απόρριψης) και δεν φαίνεται να επιστρέφει.
Απαίτηση για δημοσιοποίηση όλων των στοιχείων, λες και μπορεί να θυμάται ποτέ κανείς όλα τα πρόσωπα των ατόμων που έχουν συλληφθεί για ειδεχθή εγκλήματα και, επομένως, να προφυλάσσεται από αυτά. Κάπως έτσι έγινε το 2008, μετά την αδειοδότηση ενός κρατούμενου που σε άδειά του από τις φυλακές υποτροπίασε εις βάρος ενός ανηλίκου, οπότε και ο νομοθέτης τρέχοντας ψήφισε την διάταξη βάσει της οποίας ο εισαγγελέας έχει την αρμοδιότητα για την προστασία της κοινωνίας να δημοσιοποιεί δεδομένα για υπόπτους ή και για καταδικασμένους. Η κατάχρηση της διάταξης ήρθε πολύ γρήγορα, το 2012, στην υπόθεση των οροθετικών γυναικών. Ακολούθησε μια τροποποίηση προσθέτοντας μια προσφυγή και μια δεύτερη κρίση για τα άτομα που αποφασίζεται η δημοσιοποίηση των στοιχείων τους.
Η δημοσιοποίηση των στοιχείων μπορεί να έχει δραματικά αποτελέσματα εις βάρος αθώων τρίτων πολιτών: το 1/3 του βελγικού πληθυσμού άλλαξε το επώνυμο του όταν ξέσπασε η υπόθεση Ντιτρού. Εκατομμύρια Βέλγοι είχαν το ίδιο επώνυμο και αναγκάστηκαν για να μην υπάρχει σύγχυση να προχωρήσουν σε τόσο σοβαρές διαδικασίες και να απαρνηθούν το οικογενειακό τους όνομα για να μην τους συγχέουν με τον διαβόητο παιδόφιλο. Φανταστείτε, λοιπόν, να δημοσιευθούν τα περίφημα 213 ονοματεπώνυμα επίδοξων βιαστών ανήλικης, χωρίς καμία άλλη έρευνα, χωρίς ταυτοποιήσεις, ποινικές διώξεις και συλλήψεις τους. Εδώ και τώρα, όπως απαιτεί ένα ξέφρενο μέρος της κοινής γνώμης, το οποίο όμως δεν έχει να λογοδοτήσει πουθενά και απλά ξεσπάει την οργή του στα πληκτρολόγια. Σκεφτείτε να δείτε το ονοματεπώνυμό σας σε μια τέτοια λίστα και όποιος ψάχνει πληροφορίες για εσάς στο Google να βγαίνει ότι είστε ανάμεσα στα 213 άτομα. Άντε να εξηγήσεις μετά ότι είναι συνωνυμία!
Αυτό που δεν έχει γίνει ποτέ σαφές στην κοινή γνώμη είναι ότι δεν υπάρχει μία κατηγορία εγκλήματος που θα μπορούσε κατ΄εξαίρεση να περιφρονηθούν όλοι οι υπόλοιποι κανόνες και αρχές του νόμου: δεν μπορείς, ειδικά για ένα έγκλημα, ούτε την θανατική ποινή να επαναφέρεις, ούτε τα ισόβια να είναι πραγματικά ισόβια, ούτε να επιβάλλεις βασανιστήρια, ούτε νοείται εκούσια υποβολή σε σωματικά μη αναστρέψιμες καταστάσεις, αφού μια τέτοια συγκατάθεση είναι εξ ορισμού αποκλεισμένη.
Έχουμε ένα νομικό σύστημα που έχει ήδη ένα σημαντικό οπλοστάσιο, το οποίο, όπως φαίνεται και από τις γυναικοκτονίες, δεν θα βελτιωθεί μόνο με την αυστηροποίηση των ποινών. Η αυστηροποίηση δεν είναι λύση. Άλλωστε τί να αυστηροποιηθεί ακόμη; Οι ποινές έχουν φτάσει θεωρητικά στο ταβάνι.
Αυτό που λείπει και θα μπορούσε να έχει πράγματι γίνει είναι η θεσμοθέτηση ενός sex offenders record: ένα ηλεκτρονικό αρχείο που πρόσβαση έχουν μόνο τα ευάλωτα άτομα και οι άμεσοι συγγενείς τους και μόνο σε τοπικό επίπεδο, ώστε με κωδικούς να εισέρχονται και να βλέπουν εάν υπάρχει κοντά άτομο που έχει καταδικαστεί για αξιόποινες σεξουαλικές πράξεις. Αυτό είναι μία λύση ανεκτή από το δίκαιό μας, που δεν έχει εξετάσει ο νομοθέτης. Θεωρώ ότι εκεί θα πρέπει να στραφεί το ενδιαφέρον.
Βασίλης Σωτηρόπουλος
Δικηγόρος Παρ’ Αρείω Πάγω
* Το κείμενο δημοσιεύθηκε πρώτη φορά στην προσωπική σελίδα του συντάκτη στο Facebook, στις 11.10.2022.
