Ι
Με την περιοδική προσφυγή στη λαϊκή ετυμηγορία ανανεώνεται η λαϊκή θέληση, εκφράζεται νωπή λαϊκή εντολή και αναδεικνύονται τα, κατά περίπτωση, αντιπροσωπευτικά σώματα. Η σύνθεσή τους παραμένει, καταρχήν, αναλλοίωτη, καθόλη τη διάρκεια της θητείας τους, με την εξαίρεση αφενός της παραίτησης αιρετού, αφετέρου δε της δικαστικής διακρίβωσης είτε παραβάσεων σχετικών με την ενέργεια των εκλογών είτε της έλλειψης νομίμων προσόντων, ιδίως με τη μορφή της συνδρομής κωλύματος εκλογιμότητας ή ασυμβιβάστου. Αμφότερα, κώλυμα και ασυμβίβαστο, προβλέπονται για τις γενικές βουλευτικές εκλογές ρητά στο Σύνταγμα και για τις ευρωπαϊκές (εκλογές) με παραπομπή σε αυτό. Αντιθέτως, για εκείνες στην τοπική αυτοδιοίκηση κατοχυρώνονται ex lege, βρίσκουν όμως στέρεη θεμελίωση σε διατάξεις συνταγματικής περιωπής. Συγκεκριμένα, ερείδονται στην αρχή της ελεύθερης και ανόθευτης εκδήλωσης της λαϊκής θέλησης, ως έκφραση της λαϊκής κυριαρχίας (άρθρο 52 Συντ.), καθώς επίσης στην πολιτική ισότητα ως βασική συνιστώσα της δημοκρατικής αρχής (άρθρο 1 παρ. 1 και 3 Συντ.). Δύο φορές πάντως επιχειρήθηκε μεταπολιτευτικά η μεταβολή της σύνθεσης αντιπροσωπευτικού σώματος με πρωτοβουλία του συνταγματικού και, αντιστοίχως, του κοινού νομοθέτη. Δηλαδή, δίχως να προκύψει με πρωτοβουλία αιρετού ή να επιβληθεί με δικαστική απόφαση κατά τον έλεγχο του κύρους εκλογής.
ΙΙ
Στη συνταγματική αναθεώρηση του 2001 καθιερώθηκε το απόλυτο επαγγελματικό ασυμβίβαστο των βουλευτών και εξουσιοδοτήθηκε ο κοινός νομοθέτης να ορίσει επιτρεπτές επαγγελματικές δραστηριότητες (άρθρο 57 παρ. 1 εδ. γ΄ Συντ.). Δύο βουλευτές, οι οποίοι συνέχισαν, παραλλήλως, να δραστηριοποιούνται επαγγελματικά θα απωλέσουν τη βουλευτική τους ιδιότητα, ο πρώτος παραιτούμενος και ο δεύτερος εκπίπτοντας του αξιώματός του με την απόφαση 11/2003 του Ανωτάτου Ειδικού Δικαστηρίου. Ο τελευταίος προσέφυγε, στη συνέχεια, στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, το οποίο έκρινε ότι το αιφνιδιαστικό μέτρο, δηλαδή η εισαγωγή του ασυμβιβάστου, «κατέστησε ελαττωματική μια εκλογή, που είχε διεξαχθεί υπό συνθήκες άψογες, κατά τρόπο που ούτε ο προσφεύγων, ως υποψήφιος, ούτε οι ψηφοφόροι μπορούσαν να είχαν προβλέψει. Το Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο, με την άμεση εφαρμογή του άρθρου 57 του Συντάγματος σε μια εκλογή που είχε λάβει χώρα με απόλυτη νομιμότητα, παραγνώρισε την αρχή της δικαιολογημένης εμπιστοσύνης, χωρίς να υφίσταται κάποιος επιτακτικός λόγος για τη δημοκρατική τάξη και παραβίασε την ίδια τη φύση του άρθρου 3 του Πρώτου Προσθέτου Πρωτοκόλλου» [βλ. Ηλ. Καστανά, στον τόμο: Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Ερμηνεία κατ’ άρθρο. Δικαιώματα-Παραδεκτό-Δίκαιη Ικανοποίηση-Εκτέλεση, Πρόλογος: Χρήστος Λ. Ροζάκης, 2η έκδοση ενημερωμένη και εμπλουτισμένη, Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα 2017, σελ. 841]. Επιδίκασε, γι’ αυτό, στον προσφεύγοντα εύλογη αποζημίωση, αφού δεν νομιμοποιούνταν να διατάξει την επάνοδό του στη Βουλή.
Μεταβολή των επιλογών του τοπικού εκλογικού σώματος, μετά τις αυτοδιοικητικές εκλογές και πριν από την εγκατάσταση των νέων αρχών στους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης, συντελέστηκε, επίσης, το καλοκαίρι του 2019. Εκπληρώνοντας προεκλογική δέσμευση, προκειμένου να αποκαταστήσει την προεξοφλημένη διατάραξη στη «διοικητική αποτελεσματικότητα», άλλως την «κυβερνησιμότητα», των Δήμων και των Περιφερειών από την εφαρμογή του αναλογικού εκλογικού συστήματος, η νέα Κυβέρνηση, ευθύς με την ανάληψη των καθηκόντων της, θα εκδηλώσει δύο διαδοχικές και σε μικρή χρονική απόσταση μεταξύ τους νομοθετικές πρωτοβουλίες.
Συγκεκριμένα, προβλέφθηκε ότι:
α) ο δήμαρχος, σε δημοτική κοινότητα που εκτείνεται στην εδαφική περιφέρεια νησιού, ορίζει ως αντιδήμαρχο σύμβουλο της πλειοψηφίας [άρθρο 5 παρ. 2 του ν. 4623/2019 (Α΄ 134)] και όχι, όπως είχε θεσπιστεί στην καταργηθείσα διάταξη, προερχόμενο και από τη μειοψηφία, εφόσον ο ορισμός λάμβανε την έγκριση της παράταξής του [άρθρο 68 παρ. 1 του ν. 4555/2018 (Α΄ 133)],
β) η κατανομή των εκλεγομένων μελών της οικονομικής επιτροπής των Δήμων και των Περιφερειών, καθώς επίσης της επιτροπής ποιότητας ζωής των Δήμων διαμορφώνεται κατά τρόπο που να εξασφαλίζει, υποχρεωτικά, την πλειοψηφία της σύνθεσης στην παράταξη του νικητή των εκλογών (άρθρο 2 του ν. 4623/2019), ο τελευταίος υποδεικνύει, επίσης, τα τρία πέμπτα (3/5) των μελών στα διοικητικά συμβούλια των νομικών προσώπων του Δήμου (άρθρο 6 παρ. 1 του ν. 4623/2019), ενώ η καταργηθείσα ρύθμιση κατένειμε τα μέλη στις επιτροπές και, αντιστοίχως, τις θέσεις στα διοικητικά συμβούλια μεταξύ των παρατάξεων και των μεμονωμένων υποψηφίων αναλόγως της δύναμής τους στο δημοτικό συμβούλιο (άρθρα 76 και, αντιστοίχως, 91 του ν. 4555/2018), και
γ) πρόεδρος του συμβουλίου κοινότητας με πληθυσμό μεγαλύτερο των τριακοσίων (300) κατοίκων ορίζεται ο σύμβουλος του πρώτου, κατά σειρά, συνδυασμού που έλαβε τους περισσότερους σταυρούς προτίμησης μεταξύ των υποψηφίων του [άρθρο 10 παρ. 4 του ν. 4625/2019 (Α΄ 135)], ενώ με την καταργηθείσα διάταξη αναδεικνυόταν όποιος από τους επικεφαλής των δύο πρώτων σε ψήφους συνδυασμών συγκέντρωνε την πλειοψηφία του συνόλου των μελών του οικείου συμβουλίου (άρθρο 80 του ν. 4555/2018).
ΙΙΙ
Τα παραχθέντα από την εφαρμογή των νέων ρυθμίσεων τέθηκαν στην κρίση του Συμβουλίου της Επικρατείας. Το Γ΄ Τμήμα του κλήθηκε να τάμει διαφορές που ανέκυψαν, κατά σειρά, με τον διορισμό αντιδημάρχου σε νησί των Κυκλάδων, με την ανάδειξη προέδρου σε συμβούλιο κοινότητας με πληθυσμό μεγαλύτερο των τριακοσίων (300) κατοίκων σε Δήμο της Δυτικής Μακεδονίας, και, τέλος, με τη συγκρότηση της οικονομικής επιτροπής, της επιτροπής ποιότητας ζωής και του διοικητικού συμβουλίου νομικού προσώπου σε Δήμο στη Βόρεια Ελλάδα. Ο δικάσας σχηματισμός έκρινε τις υποβληθείσες αιτήσεις ακυρώσεως με τις αποφάσεις του 2037, 2366/2021 και, αντιστοίχως, 760/2022 – οι δύο πρώτες υπήρξαν ομόφωνες, δέχθηκε ότι η, κατά περίπτωση, νομοθετική πρωτοβουλία της κυβέρνησης παραβιάζει τη θεμελιώδη εκλογική αρχή του άρθρου 52 Συντ., όπως εγκαίρως και αναλυτικά είχε επισημανθεί και από την επιστήμη (βλ. Θ. Ξηρού, Η ανάδειξη των λειτουργών της τοπικής αυτοδιοίκησης: Αντιπροσώπευση, εκλογικό σύστημα, «κυβερνησιμότητα», στον τόμο: Επιστημονική επιμέλεια: Μιχάλης Ν. Πικραμένος, Τοπική αυτοδιοίκηση. Οργάνωση και λειτουργία, Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα 2020, σ. 100 επ. και Γ. Σωτηρέλη–Θ. Ξηρού, Η εκ των υστέρων αλλοίωση της αντιπροσώπευσης στους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης υπό το πρίσμα του Συντάγματος, της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Ευρωπαϊκού Χάρτη Τοπικής Αυτονομίας, Πολιτεία-Θεσμοί-Δικαιώματα -10, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 2021, σ. 45 επ.), καθώς επίσης τις αρχές της λαϊκής κυριαρχίας και της ισότητας των όρων του εκλογικού ανταγωνισμού. Επειδή όμως τέθηκε ζήτημα συνταγματικότητας των νομοθετικών επιλογών, οι υποθέσεις παραπέμφθηκαν, υποχρεωτικά σύμφωνα με τα οριζόμενα στην παρ. 5 του άρθρου 100 Συντ., στην Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας για οριστική κρίση.
Οι τρεις αιτήσεις ακυρώσεως συζητήθηκαν τον περασμένο Μάιο και ήδη έχουν εκδοθεί δύο αποφάσεις. Η απόφαση 1189/2022 δημοσιεύθηκε την Παρασκευή 3 Ιουνίου 2022 και έκρινε την πρώτη υπόθεση. Η Ολομέλεια, υιοθετώντας και επαναλαμβάνοντας επί λέξει τις σκέψεις του Γ΄ Τμήματος, ομόφωνα ακύρωσε τον ορισμό αντιδημάρχου στο νησί της Σχοινούσας. Εκτιμώντας τις δυσχέρειες που, ενδεχομένως, θα αντιμετώπιζε ο οικείος Δήμος, εάν τα ακυρωτικά αποτελέσματα ανέτρεχαν στη στιγμή έκδοσης της προσβληθείσας πράξης, το Δικαστήριο δέχθηκε τη συνδρομή λόγων δημοσίου συμφέροντος και προέκρινε, ορθά, να μην προσδώσει αναδρομικότητα στην ετυμηγορία του. Έτσι, μετακίνησε, κατ’ εφαρμογή της παρ. 3 του άρθρου 50 του π.δ. 18/1989, το χρονικό σημείο εκτέλεσής της και όρισε την αφετηρία του στην προηγουμένη ημέρα έκδοσης της απόφασης, δηλαδή την 2α Ιουνίου 2022. Έως τότε οι πράξεις του αντισυνταγματικώς ορισθέντος αντιδημάρχου θεωρούνται, λοιπόν, νόμιμες.
Εντελώς πρόσφατα, την Παρασκευή 2 Δεκεμβρίου 2022, δημοσιεύθηκε η απόφαση 2377/2022. Τούτη τη φορά η Ολομέλεια έκρινε τον τρόπο συγκρότησης της οικονομικής επιτροπής και της επιτροπής ποιότητας ζωής, καθώς επίσης διοικητικού συμβουλίου σε νομικό πρόσωπο Δήμου της Βορείου Ελλάδας. Αν και το πλήρες κείμενό της δεν έχει ακόμη κυκλοφορήσει, στην ανακοίνωση του Δικαστηρίου παρατίθενται τα βασικά σημεία της. O δικάσας σχηματισμός δέχθηκε ότι οι νομοθετικές επιλογές, κατά το μέρος τους που αναφέρονται στις δύο επιτροπές και καταλαμβάνουν τη δημοτική περίοδο που διανύεται μετά τις εκλογές, έρχονται σε αντίθεση με τα άρθρα 5 παρ. 1, 52 και 102 παρ. 2 Συντ., επειδή με τα επίδικα νομοθετήματα έχουν μεταφερθεί σε αυτές και αποφασιστικές αρμοδιότητες οικονομικού περιεχομένου του δημοτικού συμβουλίου. Αντιθέτως, τα νομικά πρόσωπα των Δήμων δεν ασκούν τέτοιες αρμοδιότητες και, γι’ αυτό, οι σχετικές νομοθετικές διατάξεις δεν αντίκεινται στο Σύνταγμα. Η απόφαση, όπως και η παραπεμπτική του Γ΄ Τμήματος, δεν υπήρξε πάντως ομόφωνη, αφού διατυπώθηκαν δύο μειοψηφίες. Η συγκλίνουσα προς την επικρατήσασα κρίση δέχθηκε ότι οι επίδικες ρυθμίσεις, κατά το μέρος τους που καταλαμβάνουν την αμέσως επόμενη των εκλογών αυτοδιοικητική περίοδο, είναι στο σύνολό τους αντισυνταγματικές, ενώ η δεύτερη κινήθηκε προς την αντίθετη ακριβώς κατεύθυνση, κρίνοντας ότι δεν έρχονται σε αντίθεση με καμία από τις κρίσιμες συνταγματικές διατάξεις.
ΙV
Η Ολομέλεια στις δύο δημοσιευμένες αποφάσεις της, το ίδιο πιθανολογείται ότι θα συμβεί και στην αναμενόμενη τρίτη, αλλά και το Γ΄ Τμήμα του Συμβουλίου της Επικρατείας και στις τρεις παραπεμπτικές δέχονται ότι οι νομοθετικές πρωτοβουλίες για την επαναφορά της «κυβερνησιμότητας» στην τοπική αυτοδιοίκηση παραβιάζουν, μεταξύ άλλων, τη θεμελιώδη εκλογική αρχή της ελεύθερης και ανόθευτης εκδήλωσης της λαϊκής θέλησης, ως έκφραση της λαϊκής κυριαρχίας (άρθρο 52 Συντ.). Το ενδιαφέρον όλων των αποφάσεων εξαντλήθηκαν πάντως στις συνταγματικές διατάξεις. Έτσι, δεν τις απασχόλησαν, ενδεχομένως λόγω της μη προβολής τέτοιων ισχυρισμών, οι σχετικοί ορισμοί της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και ο Ευρωπαϊκός Χάρτης Τοπικής Αυτονομίας. Δηλαδή, οι διατάξεις πολυμερών διεθνών συμβάσεων που έχουν ενσωματωθεί, προ πολλού, στην έννομη τάξη μας και διαθέτουν υπερνομοθετική αλλά υποσυνταγματική ισχύ.
Η αρχή του άρθρου 52 Συντ., με την υπέρτερη τυπική της ισχύ και την ευρεία κανονιστική της εμβέλεια, καταλαμβάνει, σύμφωνα με την παραδοσιακή της θεώρηση, κάθε προπαρασκευαστική πράξη της εκλογικής διαδικασίας, αποκλείοντας οποιαδήποτε μεταβολή εμποδίζει την ελεύθερη διαμόρφωση της λαϊκής βούλησης [βλ., αντί άλλων, την απόφαση 23/2013 του Ανωτάτου Ειδικού Δικαστηρίου, σε ΘΠΔΔ 12 (2013), σ. 1135 επ. και Θ. Ξηρού, Οι εκλογές της 17ης Ιουνίου 2012 και η απογραφή του νόμιμου πληθυσμού, όπ.π., σ. 1137 επ. και, ιδίως, 1140 επ.]. Ωστόσο, τον προνομιακό χώρο υποδοχής και εφαρμογής της (αρχής) προσφέρουν η διεξαγωγή της ψηφοφορίας και η εξαγωγή του αποτελέσματός της. Εν προκειμένω, επιβάλλει την οργάνωση διαδικασιών και την επικράτηση όρων ικανών να την εγγυηθούν. Από το κανονιστικό ενδιαφέρον της αρχής δεν μπορεί πάντως να ξεφύγει, για προφανείς λόγους, η μακρά χρονική περίοδος από την ολοκλήρωση της εκλογής έως την προκήρυξη της επόμενης. Κατά τη διάρκειά της ο πολίτης διαμορφώνει, τουλάχιστον σε γενικές γραμμές, ή επανακαθορίζει την προτίμησή του ενόψει της προσφυγής στη λαϊκή ετυμηγορία. Πρέπει, γι’ αυτό, να εξελίσσεται, επίσης, σε συνθήκες που διασφαλίζουν την ελεύθερη εκδήλωση της λαϊκής θέλησης, προκειμένου η εκλογική βούληση να εκφράζεται, εντέλει, γνήσια.
Διακριτή φάση της εν λόγω περιόδου αποτελεί το βραχύ σχετικά διάστημα από την οριστικοποίηση της λαϊκής ετυμηγορίας με την κατανομή των εδρών μεταξύ των δικαιούχων συνδυασμών έως τη σύγκληση και τη συγκρότηση του αντιπροσωπευτικού σώματος. Το Γ΄ Τμήμα και η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας δέχονται ότι η θεμελιώδης εκλογική αρχή του άρθρου 52 Συντ. την καταλαμβάνει και στις επιταγές της (αρχής) υπόκειται η εγκαθιδρυόμενη με την ψήφο σχέση μεταξύ του ψηφοφόρου και του εκπροσώπου του, με μια λέξη η αντιπροσώπευση. Γι’ αυτό, δεν επιτρέπεται οποιαδήποτε μεταβολή, πρωτίστως νομοθετική, επιδρά ευθέως στο συσχετισμό των πολιτικών δυνάμεων ή επανακαθορίζει τη σύνθεση των έμμεσων συλλογικών οργάνων, τα μέλη των οποίων δεν ορίζονται εκ της θέσεώς τους (ex officio) αλλά εκλέγονται από αντιπροσωπευτικά σώματα. Η ετυμηγορία τους εμπλουτίζει, νομολογιακά, το κανονιστικό περιεχόμενο της αρχής, διευρύνει, ερμηνευτικά και κατά χρόνο, το ρυθμιστικό της πεδίο, τούτο ήδη γίνεται δεκτό στην επιστήμη (βλ. Θ. Ξηρού, όπ.π. και Γ. Σωτηρέλη–Θ. Ξηρού, όπ.π.), και προσφέρει στη δημοκρατική αρχή μια ακόμη αναφορά σε διάταξη συνταγματικής περιωπής.
V
Η πλειοψηφία στην απόφαση 2377/2022 αντιμετώπισε με διαφορετικό τρόπο τα δύο διακριτά, κατά βάση, ζητήματα που κλήθηκε να τάμει. Από την ανάγνωση της ανακοίνωσης του Δικαστηρίου προβάλλει η, μάλλον εύλογη και αναμφίβολα δικαιολογημένη, αμηχανία του να μην διαταραχθούν, όπως αναδείχθηκαν με σαφήνεια και καθαρότητα στην πρώτη απόφαση της Ολομέλειας, οι νομικά εύθραυστες και πολιτικά ευαίσθητες ισορροπίες. Η αναγνώριση ότι ο κοινός νομοθέτης διατηρεί, εν γένει, την ευχέρεια να μεταβάλει στο μέλλον τη σύνθεση της οικονομικής επιτροπής και της επιτροπής ποιότητας ζωής δεν είναι τίποτε περισσότερο από αυτονόητη, αφού υπακούει στον θεμελιώδη κανόνα, σύμφωνα με το οποίο κάθε νεότερος νόμος τροποποιεί, ελευθέρως, τον προγενέστερό του. Εάν η επίδικη νομοθετική πρωτοβουλία καταλάμβανε τις επόμενες, του Οκτωβρίου του 2023, αυτοδιοικητικές εκλογές, τα πράγματα θα ήταν απλά. Εκδηλώθηκε όμως αμέσως μετά τη διεξαγωγή εκείνων του 2019 και πριν από την εγκατάσταση των νέων αρχών στους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης, προκειμένου η κατανομή των εκλεγομένων μελών των επιτροπών και των οριζομένων μελών των διοικητικών συμβουλίων να εξασφαλίζει στον νικητή, δήμαρχο ή περιφερειάρχη, την πλειοψηφία στη σύνθεσή τους.
Αν και τούτο θα αρκούσε από μόνο του για να θεμελιώσει την αντισυνταγματικότητα, όπως είχε ήδη γίνει δεκτό στον ορισμό αντιδημάρχου με την απόφαση 1189/2022, η πλειοψηφία της Ολομέλειας χρειάστηκε, προκειμένου να καταλήξει στην ίδια κρίση, να συνδέσει τη νομοθετική πρωτοβουλία με την αλληλένδετη, όπως την αποκαλεί, μεταφορά από το δημοτικό συμβούλιο αφενός αποφασιστικών του αρμοδιοτήτων οικονομικού περιεχομένου στην οικονομική επιτροπή και αφετέρου της λήψης αποφάσεων σε ζητήματα κυκλοφορίας στην επιτροπή ποιότητας ζωής. Αντιθέτως, η ανασύνθεση των διοικητικών συμβουλίων νομικών προσώπων του Δήμου, επειδή δεν συνοδεύθηκε με τη μεταφορά και την άσκηση τέτοιων αρμοδιοτήτων, κρίθηκε συνταγματική.
Πιθανολογείται, σφόδρα, ότι η Ολομέλεια, επαναλαμβάνοντας όμοια σκέψη της στην απόφαση 1189/2022, δεν θα αναγνωρίσει αναδρομική ισχύ στα ακυρωτικά αποτελέσματα της ετυμηγορίας της, μεταθέτοντας, για λόγους δημοσίου συμφέροντος, την αφετηρία τους στην προηγούμενη ημέρα της δημοσίευσης, δηλαδή την 1η Δεκεμβρίου 2022. Συνεπώς, όσες πράξεις είχαν εκδοθεί έως τότε από την αντισυνταγματική σύνθεση των δύο συλλογικών οργάνων θα παραμείνουν ισχυρές. Εξάλλου, η ακυρωτική απόφαση φαίνεται, καταρχήν, να αναβιώνει τις διατάξεις του ν. 4555/2018 που ρύθμιζαν τη συγκρότηση των δύο επιτροπών κάθε Δήμου, για την ταυτότητα δε του νομικού λόγου και της οικονομικής επιτροπής κάθε Περιφέρειας. Το Υπουργείο Εσωτερικών με ανακοίνωσή του την ημέρα της δημοσίευσης της απόφασης δεσμεύτηκε, γενικόλογα, για το αυτονόητο. Δηλαδή, ότι θα την αναμείνει και μόλις του επιδοθεί θα τη μελετήσει για να πράξει τα δέοντα.
Δύο φαίνεται να διαγράφονται ως οι, εναλλακτικά, διαθέσιμες προς τούτο επιλογές του. Σε συμμόρφωση στην ακυρωτική απόφαση, κατά πάσα πιθανότητα, θα ζητηθεί από τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης να προγραμματίσουν τις συνεδριάσεις των οικείων συμβουλίων για να αναδείξουν τις συνθέσεις των επιτροπών σύμφωνα με τη νόμιμη κατανομή των μελών τους. Ωστόσο, δεν μπορεί να αποκλειστεί εντελώς το ενδεχόμενο, εάν η απόφαση 2377/2022, όταν δημοσιοποιηθεί το πλήρες κείμενό της, να συνδέει τόσο στενά την αντισυνταγματικότητα με τη μεταβίβαση αποφασιστικών αρμοδιοτήτων οικονομικού περιεχομένου από το δημοτικό συμβούλιο προς την οικονομική επιτροπή και την επιτροπή ποιότητας ζωής, το Υπουργείο Εσωτερικών να συμμορφωθεί, καταργώντας απλώς τις αντισυνταγματικές διατάξεις των ν. 4623 (άρθρο 3) και 4625/2019 (άρθρο 10 παρ. 9). Έτσι, θα επανέλθουν σε ισχύ τα άρθρα 72 και 176 του ν. 3852/2010. Δηλαδή, θα «επιστραφούν» στα δημοτικά και, αντιστοίχως, στα περιφερειακά συμβούλια, λίγους μήνες πριν από τη λήξη της θητείας τους, οι αρμοδιότητες που αποστερήθηκαν με τις επίδικες νομοθετικές πρωτοβουλίες. Στην περίπτωση αυτή, οι συνθέσεις των δύο επιτροπών δεν θα θιγούν, θα παραμείνουν αλώβητες και θα συνεχίσουν να λειτουργούν υπό τη θητεύουσα σήμερα σύνθεσή τους.
Θανάσης Γ. Ξηρός
Αναπληρωτής Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου
