“Η δυνατότητα ηλεκτρονικής καταγγελίας περιστατικών έμφυλης βίας θα συμβάλλει θετικά στην διευκόλυνση πρόσβασης των θυμάτων στις αρμόδιες αρχές.”
Με αφορμή την πολύκροτη υπόθεση που έχει μονοπωλήσει τις τελευταίες ημέρες τόσο τα διάφορα ειδησεογραφικά sites, όσο και τον ευρύτερο νομικό κόσμο. Ο Υπουργός Προστασίας του Πολίτη, κ. Χρυσοχοΐδης έδωσε χθες στη δημοσιότητα κάποια νέα αριθμητικά δεδομένα μονάχα για το πρώτο πεντάμηνο του 2024, αναφορικά με τις υποθέσεις ενδοοικογενειακής βίας και εξ οικείων βίας που φτάνουν ενώπιον των ελληνικών αρχών.
Η βία κατά των γυναικών αποτελεί παραβίαση θεμελιωδών δικαιωμάτων, όπως του δικαιώματος στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια, του δικαιώματος στη ζωή και στην ακεραιότητα του προσώπου, του δικαιώματος στον σεβασμό της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής, του δικαιώματος στην ελευθερία και την ασφάλεια, του δικαιώματος στην προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και του δικαιώματος στην αποφυγή των διακρίσεων. Συνδυαστικά με τη σωρεία νομικών παραβιάσεων, οι σιωπηρές προκαταλήψεις («hiddenbias») επιδρούν αρνητικά και διαιωνίζουν τις έμφυλες ανισότητες.
Συγκεκριμένα, ο Υπουργός επιβεβαίωσε την εικόνα που λίγο έως πολύ έχουμε ότι τα τελευταία χρόνια υπάρχει όχι απλά αύξηση των περιστατικών έμφυλης βίας, αλλά «ενδημική» έξαρση! Τα αριθμητικά δεδομένα τα οποία επισήμανε είναι άκρως ανησυχητικά και φανερώνουν τη σοβαρότητα της κατάστασης. Μονάχα για το πρώτο πεντάμηνο του 2024 καταγράφθηκαν περίπου 5.500 συλλήψεις και σημειώθηκαν 5.300 υποθέσεις ενδοοικογενειακής βίας κα εξ οικείων βίας. Επιπλέον, σε διάστημα ενός εικοσιτετραώρου σημειώθηκαν 73 νέες συλλήψεις και κάθε βράδυ η εφαρμογή του panic button εγκαταστείτε σε 20 γυναίκες. Στο συνολικό αριθμό θα πρέπει να προσμετρηθούν και οι ενέργειες για παραγγελία ιατροδικαστικών πράξεων, αλλά και η μεταφορά των γυναικών, σε πολλές των περιπτώσεων συνοδείας των ανήλικων τέκνων τους σε δομή φιλοξενίας.
Η νέα Οδηγία (ΕΕ) 2024/1385, η οποία πρέπει να ενσωματωθεί έως τις 14/5/2027 από τα κράτη μέλη, έχει μετεξελίξει σε ικανοποιητικό βαθμό τις προηγούμενες Οδηγίες (ΕΕ) 2011/36, 2011/93 και 2012/29, ενισχύοντας την προστασία των θυμάτων σε πολλαπλά επίπεδα. Η θέσπιση της δέσμης νέων μέτρων δρα σε προληπτικό, κατασταλτικό και αποκαταστατικό επίπεδο, δηλαδή η Οδηγία σκοπό έχει τη συγκρότηση ενός οργανωμένου σχεδίου δράσης κατά του φαινομένου της έμφυλης βίας, το οποίο όπως επισημαίνεται στην αιτιολογική σκέψη 12 της Οδηγίας πλήττει δυσανάλογα τις γυναίκες και τα κορίτσια.
Η αποκαταστατική δικαιοσύνη («restorative justice») έχει ως απώτερο στόχο την επανόρθωση και την αποκατάσταση της κοινωνικής ειρήνης, η οποία έχει διαταραχθεί από το διαπραχθέν αδίκημα. Ειδικά, στα εγκλήματα της έμφυλης βίας η πρακτική αυτή έχει κατά καιρούς δεχθεί κριτική, καθώς τα θύματα έμφυλης βίας βρίσκονται τις περισσότερες φορές υπό καθεστώς φόβου και όντας τραυματισμένες (σωματικά ή και ψυχικά) η διαδικασία της ποινικής διαμεσολάβησης (άρθρα 11 έως 14 ν. 3500/2006) μπορεί να μην επιφέρει τα επιθυμητά αποτελέσματα, για τις ίδιες και τα τέκνα τους, με αποτέλεσμα να απαιτείται ειδικός χειρισμός και αυστηρές προϋποθέσεις επιλογής αυτής της πρακτικής.
Στο άρθρο 14 της Οδηγίας επισημαίνονται τα μέτρα διευκόλυνσης της πρόσβασης των θυμάτων στη δικαιοσύνη και στις αρμόδιες αρχές. Στη πρώτη παράγραφο αναφέρεται ότι τα κράτη μέλη οφείλουν να διασφαλίσουν προσβάσιμους, εύχρηστους και άμεσα διαθέσιμους διαύλους υποβολής καταγγελίας, ακόμη και μέσω ηλεκτρονικής πλατφόρμας αναφοράς. Η δυνατότητα θέσπισης παράλληλα με την αυτοπρόσωπη καταγγελία και ηλεκτρονικής θα συμβάλλει θετικά στην καταγραφή παράνομων και βίαιων πράξεων, καθώς τα θύματα λόγω της ιδιαίτερης θέσης στην οποία βρίσκονται είτε δεν προσέρχονται στις αρμόδιες αρχές, είτε αποσύρουν την καταγγελία από φόβο για πιθανά αντίποινα.
Επιπλέον, άξιο αναφοράς αποτελεί το γεγονός ότι πέραν της πολυεπίπεδης νομοθετικής πρωτοβουλίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της Ευρώπης η Οδηγία εμπεριέχει και στοιχειά διεπιστημονικότητας, καθώς προτείνεται η μετεκπαίδευση των υπαλλήλων των αρμόδιων υπηρεσιών που έρχονται σε επαφή με θύματα, αλλά και η επιτακτική ανάγκη για κατάρτιση ειδικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων στις διάφορες σχολικές βαθμίδες.
Τέλος, η παρούσα Οδηγία καλύπτει και το μείζον ζήτημα της δευτερογενούς και επαναλαμβανόμενης θυματοποίησης, καθώς τμήμα της αποκαταστατικής δικαιοσύνης είναι και η μέριμνα για την αποφυγή του κοινωνικού στιγματισμού ή επανατραυματισμού των γυναικών. Σύμφωνα με το άρθρο 25 παρ. 5 η ύπαρξη κατάλληλων κοινωνικών υπηρεσιών, για την παροχή ειδικής στήριξής στα θύματα δύναται να περιορίσει τις αρνητικές κοινωνικές συνέπειες. Οι αρμόδιες υγειονομικές υπηρεσίες θα πρέπει να έχουν διαμορφώσει επικαιροποιημένα και σύγχρονα πρωτόκολλα και παράλληλα να έχουν καταρτίσει επιμορφωτικά προγράμματα και σεμινάρια για τους υπαλλήλους. Η διαμόρφωση κατευθυντήριων γραμμών και κατάλληλων πρωτοκόλλων αποτελεί ένας εξειδικευμένος τρόπος αντιμετώπισης των ειδικών αναγκών των θυμάτων, τα οποία διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο εκδήλωσης κάποιας μορφής βίας στο πρόσωπού τους, εξαιτίας έμφυλων διακρίσεων.
Ειρήνη Π. Περπερίδου
