Αν και όσα συμβαίνουν στον ΣΥΡΙΖΑ ανήκουν πρωτίστως στην τέχνη των πολεμικών ανταποκριτών, είναι χρήσιμο να εκτεθούν ορισμένα νομικά δεδομένα και συναφείς σκέψεις. Το Σύνταγμα εγγυάται την ελευθερία των πολιτικών κομμάτων, ορίζοντας παράλληλα ότι όχι μόνο η δράση, αλλά και η οργάνωσή τους οφείλει να υπηρετεί την ελεύθερη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος. Αυτό μεταξύ άλλων σημαίνει ότι τα κόμματα οφείλουν να έχουν γνωστούς και διαφανείς καταστατικούς κανόνες, αρχές και οργανωτικές δομές. Παράλληλα όμως, η ερμηνεία και εφαρμογή αυτών των κανόνων ανήκει καταρχήν στα ίδια τα όργανα των κομμάτων, ως στοιχείο της συνταγματικά κατοχυρωμένης αυτονομίας τους.
Ο Άρειος Πάγος, με αφορμή εθελούσια διάλυση κόμματος, έκρινε ότι τα δικαστήρια δεν έχουν ευθέως εξουσία να κρίνουν τα ίδια εσωτερικές διαφορές, καθώς τα οικεία εκεί ζητήματα, αν δεν ορίζεται διαφορετικά στο καταστατικό, ανήκουν στην αρμοδιότητα του συνεδρίου του πολιτικού κόμματος ως του ανώτατου και κυρίαρχου οργάνου του. Υπενθύμισε όμως, παράλληλα, ότι η διαφάνεια στις οργανωτικές δομές επιτρέπει την πολιτική αξιολόγησή από μέρους των πολιτών της εικόνας που εμφανίζουν τα κόμματα προς τα έξω σε σχέση με την οργάνωση, διοίκηση και λειτουργία τους (ΑΠ Α1’ 590/2009).
Υπό αυτό το πρίσμα, οι πολίτες δικαιούνται και, υπό όρους δημοκρατικής υπευθυνότητας, καλούνται, να αξιολογούν την τήρηση των καταστατικών αρχών και την εν γένει δημοκρατικότητα των κομμάτων. Έτσι, ο συνάδελφος Κοντιάδης έχει υποστηρίξει ότι κατά το καταστατικό του ΣΥΡΙΖΑ η άρση της εμπιστοσύνης από την ΚΕ δεν συνεπάγεται την καθαίρεση του Προέδρου, αλλά, κατά γράμμα, τη σύγκληση έκτακτου συνεδρίου, ώστε αυτό να λύσει αυθεντικά και δημοκρατικά την μεταξύ τους διαφορά. Υπενθυμίζεται συναφώς ότι, σε αντίθεση με τον πρωθυπουργό που στηρίζεται στην εμπιστοσύνη της Βουλής, ο αρχηγός κόμματος που εκλέγεται από τη βάση δεν έλκει τη νομιμοποίησή του από την ΚΕ.
Διαφορετικό ζήτημα από την τήρηση του καταστατικού είναι η τήρηση της κοινής νομοθεσίας. Τα κόμματα οφείλουν και μπορούν να εξαναγκαστούν να τηρούν τους γενικούς κανόνες, και σε αυτούς περιλαμβάνεται η προστασία των προσωπικών δεδομένων – εκτός και στο βαθμό που τα ίδια τα μέλη έχουν συναινέσει σε σύννομη χρήση για την εκπλήρωση της συνταγματικής αποστολής των κομμάτων. Φυσικά, τα αρμόδια κομματικά όργανα θα κρίνουν ζητήματα τυχόν πειθαρχικής ευθύνης των μελών. Ωστόσο, η εκδοχή της διαγραφής όποιου ζητά – έστω άκομψα και καθ’ υπερβολή – τον αυστηρό σεβασμό των αστικών δικαιωμάτων του, υπόκειται σε αξιολόγηση από τους πολίτες. Και προφανώς ξενίζει.
Εν τέλει, η δημόσια αξιολόγηση δεν παραβλέπει τον ρόλο των κομμάτων ως θεσμών του δημοκρατικού πολιτεύματος. Εδώ θα μπορούσε να δικαιολογηθεί και ορισμένος αυταρχισμός. Στην αρχαία Αθήνα, το αμεσοδημοκρατικό πολίτευμα γνώριζε τον θεσμό του οστρακισμού. Με τον δεκαετή εξορισμό ενός εκκολαπτόμενου τυράννου, επιλύονταν διαφορές ανάμεσα στις ελίτ, ώστε να μην οδηγηθούν τα πράγματα στα άκρα. Με μία όμως ειδοποιό διαφορά: τον αποφάσιζε ο λαός, στην εκκλησία του δήμου. Ώστε να μην μπορεί μία φατρία να αποφασίζει μόνη της την μοίρα της άλλης, αποκλείοντας την τελευταία από τον δήμο.
Νίκος Παπασπύρου
Αναπληρωτής Καθηγητής Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ.
Πηγή: Αναδημοσίευση από ΤΑ ΝΕΑ, 11.10.2024.
