Η ολοκλήρωση της κτηματογράφησης στην Ελλάδα αποτελεί ένα από τα πιο φιλόδοξα εγχειρήματα του σύγχρονου κράτους, καθώς αποσκοπεί στη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου και αξιόπιστου συστήματος καταγραφής των ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων. Ωστόσο, η διαδικασία αυτή έχει αναδείξει έντονες προκλήσεις και συγκρούσεις, ιδίως όσον αφορά τα δασικά ακίνητα, όπου η αλληλεπίδραση μεταξύ ιδιωτικών, δημοσίων και κοινοτικών συμφερόντων συχνά περιπλέκει την τελική καταγραφή και κατοχύρωση των δικαιωμάτων.
Η ιδιαίτερη φύση των δασικών εκτάσεων καθιστά την κτηματογράφηση αυτών των περιοχών εξαιρετικά περίπλοκη. Η νομοθεσία περί δασών στην Ελλάδα βασίζεται στη συνταγματική προστασία του δασικού πλούτου, όπως αυτή κατοχυρώνεται από το άρθρο 24 του Συντάγματος. Αυτή η προστασία έχει οδηγήσει στη διαμόρφωση ενός πλαισίου που απαιτεί την ακριβή οριοθέτηση και καταγραφή των δασικών εκτάσεων μέσω των δασικών χαρτών, οι οποίοι αποτελούν τη βάση για τη διάκριση μεταξύ δασών, δασικών εκτάσεων και μη δασικών περιοχών. Η σύνταξη και η κύρωση αυτών των χαρτών είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την ολοκλήρωση της κτηματογράφησης, καθώς εξασφαλίζει την ορθότητα της καταγραφής και αποτρέπει την παράνομη εκχέρσωση ή την αυθαίρετη δόμηση.
Παρά τη σημασία τους, οι δασικοί χάρτες και η διαδικασία ανάρτησής τους έχουν προκαλέσει έντονες αντιδράσεις από ιδιώτες, φορείς και τοπικές κοινότητες, οι οποίοι συχνά αμφισβητούν τη δασική ιδιότητα ορισμένων εκτάσεων. Ειδικά σε περιοχές όπου υπάρχει διαχρονική χρήση της γης, όπως η αγροτική ή η οικιστική, η σύγκρουση μεταξύ δασικού και ιδιωτικού χαρακτήρα είναι οξύτατη. Πολλές φορές, το πρόβλημα αυτό επιτείνεται από την απουσία σαφούς ιδιοκτησιακού καθεστώτος, ιδίως σε περιοχές που παραδοσιακά ανήκαν σε κοινότητες ή μοναστήρια ή όπου η κρατική κυριότητα δεν έχει οριστικά επιβεβαιωθεί.
Η κτηματογράφηση των δασικών ακινήτων έρχεται, συνεπώς, να αντιμετωπίσει μια σύνθετη νομική και κοινωνική πραγματικότητα. Η διαδικασία απαιτεί την παράλληλη εξέταση και συντονισμό πολλών διαφορετικών στοιχείων, όπως οι τίτλοι ιδιοκτησίας, οι αποφάσεις των δασικών υπηρεσιών, οι πράξεις χαρακτηρισμού, αλλά και η νομολογία των ελληνικών δικαστηρίων που συχνά επιλύει διαφορές σχετικές με τη φύση των εκτάσεων. Παράλληλα, η ανάγκη για ταχεία ολοκλήρωση της κτηματογράφησης, σε συνδυασμό με τις δεσμεύσεις της χώρας απέναντι στους ευρωπαϊκούς θεσμούς, δημιουργεί πιέσεις που μπορεί να οδηγήσουν σε πρόχειρες ή μη επαρκώς τεκμηριωμένες καταγραφές.
Η ολοκλήρωση της διαδικασίας απαιτεί τη θέσπιση πιο σαφών κριτηρίων και την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των εμπλεκόμενων υπηρεσιών. Η καλύτερη τεχνολογική υποστήριξη, η αύξηση της διαφάνειας και η ενίσχυση της συμμετοχής των πολιτών μπορούν να συμβάλουν στην άμβλυνση των συγκρούσεων. Παράλληλα, είναι απαραίτητη η συνεχής επιμόρφωση των εμπλεκόμενων φορέων, ώστε να αποφεύγονται σφάλματα που θα μπορούσαν να επιδεινώσουν τις διαφορές.
Η ολοκλήρωση της κτηματογράφησης των δασικών εκτάσεων αποτελεί όχι μόνο νομική αλλά και ηθική πρόκληση για την ελληνική κοινωνία. Η διαφύλαξη του δασικού πλούτου και η εξασφάλιση της ασφάλειας δικαίου δεν πρέπει να θεωρούνται αντικρουόμενοι στόχοι, αλλά να συνυπάρχουν στο πλαίσιο μιας βιώσιμης διαχείρισης των φυσικών πόρων. Ο τελικός στόχος πρέπει να είναι η επίτευξη μιας ισορροπίας που θα διασφαλίζει τόσο την προστασία του περιβάλλοντος όσο και την κατοχύρωση των δικαιωμάτων των πολιτών, χτίζοντας έτσι την απαραίτητη εμπιστοσύνη προς το θεσμικό σύστημα διαχείρισης της γης.
Παναγιώτης Γαλάνης,
Δικηγόρος, ΔΝ, Μεταδιδάκτωρ Νομικής ΕΚΠΑ
