Αύριο Κυριακή ψηφίζουμε, επειδή έχουμε Δημοκρατία. Αλλά υπάρχει πρόβλημα Δημοκρατίας στη χώρα και κάποιοι από τους λόγους σχετίζονται με τον τρόπο που διεξάγονται οι εκλογές.
Ο Ξενοφών Κοντιάδης επισήμανε χτες τον κίνδυνο της αυξημένης αποχής, που, σε συνδυασμό με ορισμένα άλλα φαινόμενα, οδηγεί σε μία κατάσταση «ελλειμματικής δημοκρατίας».
Συνηγορώντας και επαυξάνοντας θέλω να προσθέσω ότι εξίσου σημαντική με την ποσότητα της συμμετοχής σε μια εκλογή, είναι και η ποιότητα αυτής. Μεταξύ άλλων, δύο ζητήματα μου φαίνονται κρίσιμα.
Η χαμηλή ποιότητα του αρνητικού πολιτικού λόγου
Κατ’ αρχάς ας ξαναμιλήσουμε για πολιτικό λόγο. Ορθώς στιγματίζεται η χαμηλή του ποιότητα, φαινόμενο που σχετίζεται και με τα πρόσωπα που επιλέγουμε (περί αυτού αμέσως παρακάτω). Αυτό που όμως φαίνεται να βλάπτει περισσότερο, είναι η κυριαρχία ενός συγκεκριμένου τύπου χαμηλής ποιότητας λόγου, του αρνητικού λόγου: τα κόμματα – αλλά και οι υποστηρικτές τους στα κοινωνικά δίκτυα – φαίνεται να εξαντλούν σχεδόν την επιχειρηματολογία τους στα στραβά, τις κακές προθέσεις, την ανικανότητα, τη φαυλότητα του αντιπάλου, ενώ συχνά η ένταση κορυφώνεται σε ύβρεις ή σε χαρακτηρισμούς που αμφισβητούν τον πατριωτισμό του.
Αυτό μπορεί να εξηγείται και από την ένδεια θετικών επιχειρημάτων (όταν δεν έχεις πολλά να πεις προς υπεράσπιση του παρελθόντος ή του σχεδίου σου, είναι βολικό να στρέφεις την κουβέντα στον άλλο, κάτι κακό θα βρεις εκεί), αλλά και το χαρακτήρα και την ελληνική νοοτροπία. Νομίζω ωστόσο ότι ο αρνητικός λόγος κυριαρχεί εκ προθέσεως και ιδιοτελώς. Επιτελεία και σύμβουλοι εντοπίζουν στα, πραγματικά ή φανταστικά, αρνητικά του αντιπάλου το χρήσιμο και αναγκαίο εργαλείο: δεν εμπνέει αλλά συσπειρώνει, δεν κινητοποιεί για το γενικό συμφέρον αλλά υποδαυλίζει την οργή, την καταδίκη, την «τιμωρία» του απέναντι.
Αυτό που δεν φαίνεται να απασχολεί κανένα είναι ότι το τελικό αποτέλεσμα οδηγεί σε συνολική απαξίωση του πολιτικού συστήματος. Εν τέλει δηλαδή, οι πολίτες μπορεί να πιστέψουν και τους μεν και τους δε, και να τους απορρίψουν συλλήβδην όλους. Απόρριψη γενική, στο δημόσιο λόγο και στις ιδιωτικές κουβέντες, αλλά και στις εκλογές απέχοντας ή ψηφίζοντας ό,τι πιο λούμπεν, αντιδημοκρατικό, αντιπολιτικό υπάρχει.
Εκλογές και ανεπαρκής ενημέρωση των πολιτών
Η ποιότητα της συμμετοχής στις εκλογές όμως σχετίζεται και με ένα δεύτερο ζήτημα, την ουσιαστική ενημέρωση για τις πολιτικές προτάσεις και τα πρόσωπα μεταξύ των οποίων επιλέγουμε. Αν θα μπορούσαν να εγερθούν αμφιβολίες σχετικά με την ενημέρωση των πολιτών στις εθνικές εκλογές, σε αυτές τις εκλογές έχω τη βεβαιότητα ότι πάρα πολύς κόσμος φτάνει στην κάλπη με πολλά «κενά», όπως λέγαμε στο σχολείο. Και είναι φυσικό.
Είναι άραγε ρεαλιστικό να απαιτείται από τους πολίτες, όταν έχουν βιώσει ουκ ολίγες στο παρελθόν απογοητεύσεις (ως συνέπεια βέβαια των επιλογών τους), όταν το πολιτικό σύστημα και στην Ελλάδα και διεθνώς απονομιμοποιείται και υπάρχει κρίση εκπροσώπησης, να αφιερώσουν αρκετό χρόνο ώστε να ενημερωθούν για τις επιλογές τους σε τέσσερις (4) κάλπες;
Το ζήτημα, σε αντίθεση με το κλισέ, δεν είναι ότι στις ευρωεκλογές δεν συζητάμε για την Ευρώπη αλλά για την Ελλάδα, δεν έχει νόημα πια ένας τέτοιος διαχωρισμός, ούτε στα οικονομικά ούτε στα κοινωνικά ζητήματα, παρά μόνο στα θεσμικά. Το ζήτημα είναι ότι πολύς κόσμος, είτε λόγω αδιαφορίας, είτε λόγω αδυναμίας να βρει χρόνο να ασχοληθεί μέσα σε συνθήκες καθημερινής βιοπάλης, δεν ενημερώνεται για τις επιλογές του και ψηφίζει, ή απέχει, περίπου με κλειστά μάτια.
Οι τριπλές εκλογές για Δήμους, Περιφέρειες και Ευρωβουλή είναι ένα μεγάλο λάθος που πρέπει να διορθωθεί. Η ταυτόχρονη διεξαγωγή τους υποβαθμίζει και την Αυτοδιοίκηση, και τη σχέση μας με την Ευρώπη, και τη Δημοκρατία.
Γιάννης Φ. Ιωαννίδης
Δικηγόρος, Πρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου
