Την εβδομάδα που πέρασε παράλληλα με την αναμονή των Ευρωεκλογών και των περιφερειακών και δημοτικών εκλογών η διαρροή μιας απόφασης του Συμβουλίου της Επικρατείας έθεσε δύο διαχρονικά συνταγματικά ζητήματα.
1. Το δικαστικό απόρρητο
Η διαρροή της απόφασης του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ) για τα δώρα των δημοσίων υπαλλήλων και η δήλωση της Προέδρου του Δικαστηρίου σύμφωνα με την οποία η ῾δημοσιοποίηση αποτελέσματος με βάση “πληροφορίες”, ανεξαρτήτως των ζητημάτων νομιμότητας, δεν υπηρετεί την πλήρη και αξιόπιστη ενημέρωση και δημιουργεί σύγχυση, έθεσαν για μια ακόμη φορά το ζήτημα του δικαστικού απορρήτου.
Από επιστημονικής απόψεως ο Γιάννης Τασόπουλος αναφέρθηκε σε ῾θεσμική χαλάρωση῾. Η αγνόηση των νομικών κανόνων γίνεται συνήθεια, αυτό αναπόφευκτα έχει τίμημα.
Από τη σκοπιά της δημοσιογραφικής κάλυψης μια απόφαση που έχει έντονο οικονομικό και κοινωνικό ενδιαφέρον αποτελεί είδηση, άρα από τη στιγμή που θα γίνει (με ποιόν τρόπο;) η διαρροή η δημοσίευση είναι συγγνωστή. Είδηση καθίσταται μόνο το αποτέλεσμα της απόφασης (θα πάρουμε ή όχι τα χρήματα τελικά;) και όχι το σκεπτικό της, που αποτελεί όμως την πραγματική είδηση, καθώς από αυτό εξαρτάται η εξέλιξη της νομολογίας αλλά και η πιθανή αντίδραση του νομοθέτη. Η θεσμική αντίδραση της Προέδρου μετονομάζεται από ορισμένα ΜΜΕ ῾οργισμένη αντίδραση῾, οι όροι γίνονται πιο ανθρώπινοι με μια δόση κουτσομπολιού.
Ποια αίσθηση μένει τελικά στον πολίτη; Αναπάντητα ερωτήματα. Έχει και τόση σημασία το δικαστικό απόρρητο; Γιατί να μην δημοσιοποιείται αμέσως το αποτέλεσμα μια δίκης; Πώς διαρρέουν οι αποφάσεις; Ο κύκλος αυτών που έχουν την γνώση του αποτελέσματος της διάσκεψης δεν φαίνεται να είναι μεγάλος: σε ένα αστυνομικό μυθιστόρημα who done it θα ήταν μάλλον εύκολο να εντοπισθούν οι ένοχοι.
Η κανονικότητα της αργής ανεπαίσθητης διάβρωσης του κράτους δικαίου είναι ίσως εξίσου (και καμιά φορά περισσότερο) σημαντική από τις κατάφορες και εύκολα αναγνωρίσιμες παραβιάσεις του.
2. Ο δικαστής και τα λεφτόδεντρα
Η συνεπής με την προηγούμενη παράγραφο στάση θα ήταν να μην αναφερθεί κανείς σε μια απόφαση που δεν έχει διαβάσει το σκεπτικό της. Όμως η συζήτηση της εβδομάδας που πέρασε εστίασε στη διαρροή αυτή. Ο Σταύρος Τσακυράκης είχε βάλει στην ιδιόλεκτο της συνταγματικής ανάλυσης τη λέξη «λεφτόδεντρα», συμπυκνώνοντας το ερώτημα αν ο δικαστής μπορεί να έχει τον τελευταίο λόγο για θέματα που επηρεάζουν τον κρατικό προϋπολογισμό. Η απάντηση είναι σύνθετη.
Ο δικαστής μπορεί και πρέπει να κρίνει τα ζητήματα που του αναθέτει το Σύνταγμα. Ο περιορισμός των συνταγματικών δικαιωμάτων, η παραβίαση της ισότητας και της αναλογικότητας κρίνονται από τον δικαστή. Ο δικαστής όμως δεν αποφασίζει σε ένα αποστειρωμένο θεωρητικό περιβάλλον, σε ένα χώρο θεωρίας των δικαιωμάτων όπου αποφαίνεται σε επίπεδο αρχών και όπου ο οικονομικός αντίκτυπος των αποφάσεων αντιμετωπίζεται κόβοντας τους καρπούς από τα «λεφτόδεντρα».
Ειδικά η νομολογία της κρίσης έθεσε ζητήματα ισότητας και αναλογικότητας όπου τα χρήματα αναπόφευκτα παίζουν σημαντικό ρόλο. Όπως η αποτίμηση της αναλογικότητας της μείωσης ενός μισθού ή μιας σύνταξης εξαρτάται και από τον βαθμό της μείωσης αυτής, έτσι και ο οικονομικός αντίκτυπος μια απόφασης στον κρατικό προϋπολογισμό είναι παράγοντας που θεμιτά (πρέπει να) επηρεάζει τις σταθμίσεις που καλείται να κάνει ο δικαστής. Η χρήση της αναλογικότητας δεν δίνει μόνο εξουσία στον δικαστή, αλλά και την ευχέρεια να αυτοπεριοριοριστεί με ορθολογικό και δομημένο τρόπο, σεβόμενος τον ρόλο του ως προστάτη του κράτους δικαίου και των δικαιωμάτων.
Εκλογές 3 σε 1
Η ταυτόχρονη διεξαγωγή των Ευρωεκλογών και των περιφερειακών και δημοτικών εκλογών έθεσε μια πλειάδα συνταγματικών ζητημάτων. Είναι τελικά δικαίωμα ή υποχρέωση η ψήφος; Πώς διεξάγεται ο προεκλογικός αγώνας; Γιατί δεν απαγορεύεται η συμμετοχή κάποιων κομμάτων που φαίνεται να εχθρεύονται τη δημοκρατία στις εκλογές; Πώς κατανέμεται ο τηλεοπτικό χρόνος στους υποψηφίους; Ποια είναι η σημασία των ΛΟΑΤΚΙ υποψηφιοτήτων; Πώς συνδέεται και πρέπει να επηρεάζει το αποτέλεσμα στις Ευρωεκλογές την εσωτερική πολιτική ζωή;
Στο Syntagma Watch αναρτήθηκαν την εβδομάδα που πέρασε αναλύσεις και σχόλια για όλα τα πιο πάνω κρίσιμα ζητήματα.
Αλκμήνη Φωτιάδου
Συνταγματολόγος (Διδάκτωρ Νομικής)
Δικηγόρος
