Με την αναθεώρηση του 2001 άλλαξαν δύο πράγματα στην επίμαχη διάταξη: πρώτον, προστέθηκε, κατ’ αναλογίαν με την πλειοψηφία που χρειάζεται για να αλλάξει το εκλογικό σύστημα στις αμέσως επόμενες εκλογές, η πρόβλεψη ότι ο σχετικός νόμος χρειάζεται την πλειοψηφία των δύο τρίτων του όλου αριθμού των βουλευτών, άρα κατ’ ελάχιστον 200 ψήφους. Δεύτερον, προστέθηκε, στο τέλος της παρ. 4 του άρθρου 51, η διευκρίνιση ότι, για τους εκλογείς εκτός Ελλάδας, «η αρχή της ταυτόχρονης διενέργειας των εκλογών δεν κωλύει την άσκηση του εκλογικού τους δικαιώματος με επιστολική ψήφο ή άλλο πρόσφορο μέσο».
Εξυπακούεται ότι οι γενικές αρχές που θέτει το άρθρο 51, δηλαδή αφενός (παρ. 3) η αμεσότητα (όχι δι’ αντιπροσώπου), η καθολικότητα (κάθε ψήφος μετρά και μετρά το ίδιο) και η μυστικότητα της ψηφοφορίας, καθώς και (παρ. 5) η υποχρεωτικότητα άσκησης του εκλογικού δικαιώματος (χωρίς πλέον κυρώσεις), ισχύουν και για τους αποδήμους.
Το σχέδιο διευθέτησης της ψήφου των αποδήμων την περίοδο διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ
Επί της προηγούμενης κυβέρνησης έγινε σοβαρή προσπάθεια ρύθμισης του θέματος, που κατέληξε σε εκπόνηση σχετικού σχεδίου από Επιτροπή ειδικών. Το σχέδιο παραδόθηκε στον αρμόδιο Υπουργό Εσωτερικών, αλλά δεν εισήχθη στη Βουλή λόγω προκήρυξης πρόωρων, κατά λίγους μήνες, εκλογών. Έκτοτε αγνοείται η τύχη του.
Τα προβλήματα που είχαν ανακύψει κατά τη σχετική συζήτηση αφορούσαν κυρίως το ψηφοδέλτιο μέσω του οποίου θα συμμετείχαν οι απόδημοι στις εκλογές, τον αριθμό των εκπροσώπων που θα εξέλεγαν στη Βουλή και το αν η ψήφος τους θα συνυπολογιζόταν στο συνολικό αποτέλεσμα. Οι λύσεις που φαίνεται να προκρίθηκαν ήταν, αντιστοίχως, μέσω ειδικού «ψηφοδελτίου αποδήμων» των κομμάτων, μη σταθερός αριθμός που θα κυμαινόταν από 3 έως 12 αναλόγως του αριθμού των αποδήμων που θα ψήφιζαν και μη συνυπολογισμός στο τελικό αποτέλεσμα. Ως προς το τελευταίο ζήτημα εκφράστηκε και καταγράφηκε διαφωνία 3 μελών της Επιτροπής.
Η προσπάθεια ρύθμισης από τη σημερινή Κυβέρνηση της ΝΔ
Η νέα κυβέρνηση κατέστησε το ζήτημα πρώτης προτεραιότητας, δεσμεύτηκε, τόσο προεκλογικά όσο και μόλις ήρθε στην εξουσία, ότι θα καταθέσει σχέδιο νόμου και ότι η ρύθμιση θα είναι η πιο ευρεία δυνατή. Ο Πρωθυπουργός εκδήλωσε δημόσια την επιθυμία το σχετικό νομοσχέδιο να ψηφιστεί «και από τους 300 βουλευτές». Δεν φαίνεται ότι θα ληφθεί υπόψη το σχέδιο της προηγούμενης κυβέρνησης, το οποίο εξάλλου, δεν έχει επισήμως δημοσιοποιηθεί.
Τα ζητήματα που τίθενται σε αυτή τη φάση είναι:
- Επιστολική ψήφος ή άλλο πρόσφορο μέσο και η διευκόλυνση των ψηφοφόρων. Η διεθνής εμπειρία (μόνο 12 από τις χώρες της Επιτροπής της Βενετίας δεν έχουν θεσπίσει επιστολική ψήφο), αλλά και η εκδηλωθείσα πρόθεση αρμόδιων κυβερνητικών παραγόντων, συνηγορούν υπέρ της επιστολικής ψήφου.
- Το ψηφοδέλτιο μέσω του οποίου θα εκδηλώνεται η εκλογική προτίμηση: η κυβέρνηση φαίνεται να προσανατολίζεται στο «κανονικό» ψηφοδέλτιο Επικρατείας, με συνυπολογισμό, συνεπώς, της ψήφου των αποδήμων στο συνολικό εκλογικό αποτέλεσμα.
- Στο αν οι απόδημοι θα εκλέγουν και εκπροσώπους τους στη Βουλή: δεν είναι ξεκάθαρο, αλλά από τις πρώτα στοιχεία φαίνεται ότι δεν θα δίδεται τέτοια δυνατότητα, κάτι που, ενδεχομένως, να δημιουργεί προβλήματα σε σχέση με την ισοτιμία της ψήφου.
- Το ζήτημα των εκλογικών καταλόγων, το αν θα τεθεί δηλαδή συγκεκριμένη ημερομηνία έως την οποία οι απόδημοι εκλογείς θα πρέπει να έχουν αποδείξει την ελληνική τους καταγωγή και εκδηλώσει την πρόθεση τους να ψηφίσουν, ή εάν θα ισχύσει και γι’ αυτούς η γενική διάταξη περί εγγραφής στους εκλογικούς καταλόγους έως την προτεραία των εκλογών. Εάν αποφασισθεί διαφοροποίηση, ενδεχομένως αυτό να δημιουργήσει προβλήματα από πλευράς ισότητας.
Η εκπλήρωση της συνταγματικής επιταγής είναι, θεσμικά και τεχνικά, υπερώριμο αίτημα και υποχρέωση της Πολιτείας μας έναντι μιας σημαντικής κατηγορίας Ελλήνων πολιτών, που αυξήθηκε μάλιστα τα τελευταία χρόνια λόγω της οικονομικής κρίσης.
Κώστας Μποτόπουλος
Συνταγματολόγος, Δικηγόρος
