Δικαιώματα

Ο Ξενοφώντας Κοντιάδης απαντά σε ερώτηση πολίτη σχετικά με το δικαίωμα συμμετοχής του ένστολου προσωπικού σε κομματικούς σχηματισμούς ή φορείς εκτός βουλής.

Ο Ιωάννης Νταλαχάνης απαντά σε ερώτημα πολίτη σχετικά με τις επιπτώσεις της πρωτόδικης καταδικαστικής απόφασης στο τεκμήριο αθωότητας του κατηγορουμένου.

Ο Ιωάννης Κουτσούκος απαντά σε ερώτημα πολίτη σχετικά με τη δυνατότητα παράστασης σε δίκη χωρίς την παρουσία δικηγόρου.

Ο Αριστείδης Πρεδάρης απαντά σε ερώτημα πολίτη σχετικά με την κατοχύρωση πρόωρου συνταξιοδοτικού δικαιώματος από μητέρες ανηλίκων τέκνων.

Ο Κώστας Μποτόπουλος απαντά σε ερώτημα πολίτη σχετικά με τη δικαιοδοσία των αστυνομικών οργάνων σε ιδιωτικό χώρο, όπου καταγγέλλεται διατάραξη κοινής ησυχίας.

Ποιο το θεσμικό πλαίσιο και τα συνταγματικά κατοχυρωμένα δικαιώματα όσων υπηρετούν στις ελληνικές ένοπλες δυνάμεις; Διαφοροποιούνται αυτά βάσει της σεξουαλικής ταυτότητας κάποιου/ας; Ο Απόστολος Βλαχογιάννης απαντά.

Είναι συνταγματική η απαίτηση self-tests για τους μαθητές, ώστε να επιστρέψουν στα θρανία; Η Αλκμήνη Φωτιάδου απαντά.

Ακόμα και στις περιπτώσεις στις οποίες αμφισβητείται δικαστικά ο σοβαρότατος περιορισμός της απαγόρευσης της νυχτερινής κυκλοφορίας, δεν θεωρείται συλλήβδην αντισυνταγματικός ως προς την ουσία του. Γίνεται δεκτό δηλαδή ότι, εφόσον η εξέλιξη και η ένταση της πανδημίας το απαιτεί, μπορεί οπωσδήποτε να αποτελέσει ένα από τα όπλα στη φαρέτρα της Διοίκησης ή του νομοθέτη για την αντιμετώπισή της.

Η χρήση ιχνηλατών δεν είναι δίχως άλλο αντισυνταγματική. Εάν οι υπεύθυνοι και οι εκτελούντες την επεξεργασία συμμορφώνονται με τη σχετική νομοθεσία, η χρήση ιχνηλατών δεν παραβιάζει το δικαίωμα στην ιδιωτικότητα.

Η διάταξη του άρθρου 6 της Οδηγίας έχει ως εξής: «Τα κράτη μέλη μεριμνούν με τα ενδεδειγμένα μέσα ώστε οι υπηρεσίες οπτικοακουστικών μέσων που παρέχονται από παρόχους υπό τη δικαιοδοσία τους να μην περιέχουν οποιαδήποτε πρόκληση μίσους βάσει φυλής, φύλου, θρησκείας ή εθνικότητας». Η αρχική της ενσωμάτωση στην ελληνική έννομη τάξη με το υπό συζήτηση σχέδιο νόμου ήγειρε, και δικαίως, προβληματισμό, γιατί προσέθετε στο ως άνω πεδίο και «τη δημόσια πρόσκληση σε τρομοκρατικό έγκλημα», που αφενός δεν προβλεπόταν στην Οδηγία και αφετέρου θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι υπερέβαινε το σκοπό της σχετικής με τα οπτικοακουστικά μέσα ρύθμισης. Ο προβληματισμός αυτός οδήγησε τελικά σε αλλαγή της διατύπωσης του συγκεκριμένου άρθρου.

Φυσικά και υπάρχουν όρια στις θρησκευτικές ελευθερίες, τα οποία θεμελιώνονται τόσο στους γενικούς όσο και στους ειδικούς περιορισμούς των δικαιωμάτων.

Η «εθνική θρησκευτική συνείδηση» δεν υπερισχύει, και δεν μπορεί να διαμορφώσει καταναγκαστικά, την «προσωπική θρησκευτική συνείδηση». Αυτό ισχύει και για μαθητές και για εκπαιδευτικούς.

Δεν υπάρχει νομοθετική ή άλλη πρόβλεψη που να επιτρέπει την «κατάληψη» εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, ούτε όμως, ρητή απαγόρευση της συγκεκριμένης «δραστηριότητας». Η μη νομιμότητα, και το μέτρο της, προκύπτουν, ανά περίπτωση.

Η συνταγματική αξιολόγηση της χρήσεως μάσκας λαμβάνει χώρα με βάση την αρχή της αναλογικότητας.

Η υποχρεωτική εξέταση του πληθυσμού που εισέρχεται στην Ελλάδα, η οποία γίνεται με σκοπό την οικονομική -τουριστική κατά κύριο λόγο- ανάπτυξη κατά τρόπο συνάδοντα με την προστασία της δημόσιας υγείας, δοκιμάζει το δικαίωμα αυτοδιαθέσεως του ατόμου. Yπό εξαιρετικές συνθήκες πανδημίας και ύστερα από ισόρροπη στάθμιση των συγκρουομένων εννόμων αγαθών, αυτού της αυτοδιαθέσεως του ατόμου, της προστασίας της ιδιωτικής ζωής, της αναπτύξεως της οικονομικής δραστηριότητας και της προστασίας της δημόσιας υγείας κρίνεται ότι μπορεί να λάβει χώρα για περιορισμένο χρονικό διάστημα και χωρίς τη χρήση βίας.

Tο «πάγωμα» του λόγου αποδίδει το όρο chilling effect που χρησιμοποιείται σταθερά από την αμερικανική νομολογία σε υποθέσεις ελευθερίας του λόγου.

Κάποιος γονέας ή κηδεμόνας που επιθυμεί να διαμαρτυρηθεί κατά της απευθείας μεταδόσεως του μαθήματος από την τάξη του παιδιού του έχει μια σειρά επιλογών στη διάθεσή του. Οφείλει να ελέγξει εάν η σχετική νομοθεσία εφαρμόζεται πιστά από τη σχολική μονάδα στην οποία φοιτά το παιδί του. Μπορεί να ασκήσει ατομικά ή μέσω του Συλλόγου Γονέων πίεση στη σχολική μονάδα, προκειμένου να λάβει χώρα πιστή εφαρμογή της σχετικής υπουργικής αποφάσεως. Νομιμοποιείται να αντιταχθεί δυνάμει του άρθρου 21 ΓΚΠΔ. Έχει έννομο συμφέρον να προσβάλει ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας τη σχετική υπουργική απόφαση.

Σε διαφορετική έκταση τα δικαιώματα χρειάζονται και την κρατική παρέμβαση. Όχι μόνο φυσικά: η ανάγκη αποχής του κράτους από την ελευθερία επιλογής την οποία τα δικαιώματα αυτά αποτυπώνουν είναι πάντοτε ζωτικής σημασίας.

Η αποποινικοποίηση της επαιτείας εναρμονίζεται με το φιλελεύθερο ποινικό σύστημα, το οποίο θεμελιώνεται στο ισχύον Σύνταγμα.

Η φωνή των πολιτών, ανεξαρτήτως ηλικίας, έχει περισσότερες πιθανότητες να ακουστεί αν είναι καθαρή και επί της ουσίας προβάλλει το γενικό συμφέρον αποφεύγοντας μονολιθικούς χαρακτηρισμούς για περίπλοκα ζητήματα.

Ο εμβολιασμός, ως ιατρική πράξη, προϋποθέτει πάντοτε τη συναίνεση του προσώπου, δεν μπορεί δηλαδή ποτέ να επιβληθεί με αναγκαστική επέμβαση στο σώμα (αρχή της ανθρώπινης αξίας).

Η απαγόρευση των συναθροίσεων και του κοινωνικού συγχρωτισμού αφορά, προσωρινά, όχι μόνο σε όλες τις λατρευτικές λειτουργίες (ανεξαρτήτως δόγματος), αλλά και σε όλες τις συναθροίσεις, όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, καθώς και στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, ως επιστημονικά ενδεδειγμένο μέτρο ανάσχεσης της εξάπλωσης του ιού. Πρόκειται, δηλαδή, για ένα γενικό μέτρο κατά του κοινωνικού συγχρωτισμού εγγύτερα ορισμένων αποστάσεων.

Η αντίσταση ως έκφραση συνταγματικού πατριωτισμού είναι θεμιτή αλλά δεν μπορεί να εκδηλωθεί με κάθε μέσο. Η αναλογικότητα παραμένει ένα χρήσιμο εργαλείο για την επίλυση συνταγματικών διλημμάτων. Τα ζητήματα οικονομικής ανεξαρτησίας της χώρας δεν στοιχειοθετούν απόπειρα βίαιης κατάλυσης του πολιτεύματος. Το «κάθε μέσο» που μπορεί να χρησιμοποιήσει ο πολίτης σε περίπτωση βίαιης κατάλυσης του πολιτεύματος δεν δίνει βάση για την προληπτική προμήθεια όπλων, ώστε να βρίσκονται στη διάθεση των πολιτών σε περίπτωση βίαιης κατάλυσης του Συντάγματος.

Ιθαγένεια και υπηκοότητα είναι ταυτόσημοι όροι, έχουν ακριβώς την ίδια σημασία. Και οι δύο όροι δηλώνουν τη σχέση του ανθρώπου με το κράτος στο λαό του οποίου αυτός ανήκει, είναι δηλαδή πολίτης. Οι προϋποθέσεις κτήσης της ιθαγένειας ορίζονται από τον Κώδικα Ελληνικής Ιθαγένειας.

Η πρόσβαση στα διοικητικά έγγραφα είναι από τα πιο ουσιώδη δικαιώματα του πολίτη στην πράξη και ρυθμίζεται από το 1999 στο άρθρο 5 του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας (ν. 2690/1999).

Αν απαγορευτεί η είσοδος σε χώρους γραφείων συγκεκριμένου μόνο υπαλλήλου (δεν έχει γενικό χαρακτήρα το μέτρο ούτε αφορά συγκεκριμένη ομάδα εργαζομένων), χωρίς προηγούμενη ενημέρωση και χωρίς να συντρέχει κάποια δικαιολογημένη αιτία συνιστά την συμπεριφορά του εργοδότη ασύμβατη με την γενική αρχή της ισότητας.

Το κράτος έχει υποχρέωση να περιθάλπει κάθε πολίτη ανεξάρτητα από το λόγο που προκάλεσε την ανάγκη περίθαλψής του.

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (Ε.Δ.Δ.Α.) με την απόφαση του Παπαγεωργίου κ.ά. κατά Ελλάδας της 31ης Οκτωβρίου 2019 δεν επεμβαίνει μεν στον τρόπο με τον οποίο διδάσκεται το μάθημα των θρησκευτικών στα ελληνικά σχολεία, επιβάλλει όμως να διαφυλάσσεται ο σεβασμός των θρησκευτικών πεποιθήσεων των μαθητών και των γονέων τους.

Δεν είναι αρμόδιοι οι πολίτες να κρίνουν τη συνταγματικότητα των νόμων ή τη νομιμότητα των διοικητικών πράξεων, ούτε έχουμε ένα σύστημα λαϊκής απονομής δικαιοσύνης ή βέβαια αυτοδικίας όλων ημών, όταν αισθανόμαστε ότι ο κανόνας δικαίου θίγει τα δικαιώματά μας και παραβιάζει το Σύνταγμα. Αυτή η αρμοδιότητα ανήκει στη δικαστική εξουσία.

Μόνο σε τρεις χώρες σε όλο τον κόσμο υπάρχει σήμερα ρητά συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα στην οπλοφορία. Η διαφορά αντιμετώπισης του ζητήματος της οπλοκατοχής ανάμεσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τις ΗΠΑ είναι σημαντική.

Οι αρμόδιες αρχές ασφαλείας μπορούν να παρακολουθούν τους πολίτες υπό τις προϋποθέσεις που ορίζει το Σύνταγμα. Βασικό κριτήριο για το κατά πόσον η έρευνα κρατικών οργάνων, ανακριτικών και αστυνομικών αρχών είναι η αρχή της αναλογικότητας.

Το γιατί υπάρχει πρόβλημα με το ειδικό καθεστώς της ευθύνης υπουργών στην Ελλάδα, μπορεί να το κατανοήσει κανείς μόνον αν συνδέσει το ειδικό αυτό καθεστώς, εν όψει των περιπτώσεων που καλύπτει, με τους στόχους τους οποίους εξυπηρετεί.

H λευκή ψήφος δεν μπορεί να μεταβάλει ούτε τον αριθμό των βουλευτών ούτε τον αριθμό των εδρών. Ωστόσο, το ζήτημα της λευκής ψήφου είναι ένα κατεξοχήν πρακτικό ζήτημα, με έμμεσες έννομες συνέπειες, μιας και ο συνυπολογισμός τους ή μη στις έγκυρες συμβάλλει στην εξεύρεση του εκλογικού μέτρου, το οποίο με τη σειρά του διευκολύνει ή δυσχεραίνει τον σχηματισμό (αυτοδύναμης) κυβέρνησης, τη δημιουργία πολυκομματικής ή ολιγοκομματικής Βουλής, την κατανομή των εδρών με στρεβλωτικό ή αναλογικό αποτέλεσμα.

Η συνεχής φορολογική αναπροσαρμογή, η συνεχής, δηλαδή εισαγωγή νέων, αποσπασματικών ρυθμίσεων που εν μέρει καταργούν τις προηγούμενες, εν μέρει τις διατηρούν και που καταλαμβάνουν μία μερίδα των διοικουμένων και αφήνουν έξω άλλη που τελεί υπό σχεδόν πανομοιότυπη πραγματική και νομική κατάσταση, σαφώς και παραβιάζουν την ισότητα απέναντι στον νόμο και την ισότητα ενώπιον των φορολογικών βαρών.

Οι όροι ιθαγένεια και υπηκοότητα έχουν ακριβώς την ίδια σημασία. Και οι δύο δηλώνουν τη σχέση του ανθρώπου με το κράτος στο λαό του οποίου αυτός ανήκει, είναι δηλαδή πολίτης.

Είναι πάγια δεκτό ότι δεν απαιτείται προηγούμενη ακρόαση στην περίπτωση δυσμενών διοικητικών πράξεων ή μέτρων που στηρίζονται σε αντικειμενικά δεδομένα, ανεξάρτητα της υπαιτιότητας ή της υποκειμενικής συμπεριφοράς του διοικουμένου.

Tο δικαίωμα πληροφόρησης του κοινού μπορεί, ειδικά όταν προκύπτει μια προφανής αντινομία λόγων και πράξεων μεταξύ ιδιωτικής και δημόσιας παρουσίας ενός πολιτικού προσώπου, να υπερισχύσει της ιδιωτικότητας του τελευταίου.

Το ά. 94 ΚΠολΔ προβλέπει την υποχρεωτική παράσταση με δικηγόρο κατά πάγιο τρόπο. Αυτό το οποίο άλλαξε είναι ότι περιορίστηκαν οι εξαιρέσεις στη διαδικασία των μικροδιαφορών στο Ειρηνοδικείο και όταν υπάρχει επείγων κίνδυνος.

Η εξαίρεση των γυναικών από την στρατιωτική θητεία δεν θίγει τις αρχές της καθολικότητας και της στρατιωτικής ισότητας και δεν παραβιάζει την ισότητα των φύλων. Αυτό δεν σημαίνει πως ο νομοθέτης κωλύεται να τροποποιήσει τον σχετικό νόμο, προβλέποντας και την υποχρεωτική στρατιωτική θητεία των γυναικών.

H διαδικασία ελέγχου της συνταγματικότητας ενός μέτρου της Πολιτείας αποτελεί μια σύνθετη διαδικασία, συχνά με δύσκολα νομικά διλήμματα και σταθμίσεις.

Το κράτος πρόνοιας αποτελεί εκείνη τη μορφή κράτους που συμπεριλαμβάνει μεταξύ των θεμελιωδών σκοπών του την αρχή της κοινωνικής δικαιοσύνης και παρεμβαίνει στον οικονομικό χώρο. Tο κοινωνικό κράτος αντιπροσωπεύει ένα υποσύνολο, μια συγκεκριμένη μορφή θεσμικής οργάνωσης του κράτους πρόνοιας.

Ενώ η έκθεσή μας στο Facebook γίνεται κατόπιν συναίνεσης (ενίοτε απόρροια τυπικής και μηχανικής διαδικασίας), και ενώ το νομικό καθεστώς που αφορά την προστασία του ιδιωτικού μας βίου και των προσωπικών μας δεδομένων είναι πλούσιο σε διατάξεις, οι ρωγμές στην ιδιωτικότητά μας εξακολουθούν να υφίστανται.