Ερώτηση Πολίτη:
Έχει δικαίωμα ο εργοδότης να απαγορεύει την είσοδο σε χώρο γραφείου (γραμματεία-φαξ) ενώ πριν ήταν ελεύθερα, μόνο σε συγκεκριμένο υπάλληλο; (Δεν έχει προηγηθεί κάτι, που να το γνωρίζει τουλάχιστον ή να έχει ενημερωθεί για αυτό).
Απάντηση:
Σε πρώτο χρόνο η υπό κρίση περίπτωση φαίνεται να μην θέτει ζήτημα προσβολής κάποιου δικαιώματος συνταγματικής περιωπής, μιας και η ανακύψασα διαφορά εμπίπτει στο ρυθμιστικό πεδίο του ιδιωτικού δικαίου (σχέση εργοδότη – εργαζόμενου). Η εφαρμογή, ωστόσο, κάποιας συνταγματικής διάταξης δεν πρέπει να αποκλεισθεί συλλήβδην.
Συγκεκριμένα εξετάζουμε αν τυγχάνει εφαρμογής το άρθρο 25 παρ. 1 εδ. γ’ Σ ([…] ” Τα δικαιώματα αυτά ισχύουν και στις σχέσεις μεταξύ ιδιωτών στις οποίες προσιδιάζουν.”), το οποίο προβλέπει ρητά πλέον την (άμεση) τριτενέργεια των δικαιωμάτων του ανθρώπου στις σχέσεις μεταξύ ιδιωτών “στις οποίες προσιδιάζουν”. Η ρητή ένθεση της τριτενέργειας στο σώμα του Συντάγματος, υπήρξε η αναγνώριση από μέρους του συντακτικού νομοθέτη των κινδύνων που αναφύονται στη μεταβιομηχανική εποχή, οι οποίοι πλέον δεν είναι συμβατικοί. Δηλαδή πηγή κινδύνου δεν είναι μόνο η κρατική εξουσία και οι συνδηλώσεις της, αλλά και φορείς ιδιωτικής εξουσίας (λ.χ. εργοδότης, μονοπωλιακή επιχείρηση, συνδικάτο).
Περίπτωση άνισης και διακριτικής μεταχείρισης εργαζόμενου
Με τις παραδοχές αυτές μπορούμε να προχωρήσουμε στην εξέταση της συγκεκριμένης περίπτωσης. Αρχικά, η συμπεριφορά του εργοδότη φαίνεται να θέτει ζήτημα άνισης και διακριτικής μεταχείρισης συγκεκριμένου υπαλλήλου. Δεν είναι, ωστόσο, δίχως άλλο συνταγματικώς ανεπίτρεπτη.
Αν θεωρήσουμε πως η γενική αρχή της ισότητας (άρθρο 4 παρ. 1 Σ) εφαρμόζεται σε κάθε περίπτωση στις σχέσεις μεταξύ ιδιωτών – η φύση των οποίων είναι οικονομική – τότε θα αναιρούσαμε στην πράξη τη συμβατική ελευθερία και την ιδιωτική αυτονομία που απορρέουν από την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας και συμμετοχής στην οικονομική ζωή της χώρας (άρθρο 5 παρ. 1 Σ). Άρα, μια τέτοια απόφαση από τον εργοδότη είναι μέρος της άσκησης του διευθυντικού του δικαιώματος.
Το γεγονός όμως ότι απαγορεύθηκε η είσοδος σε συγκεκριμένο μόνο υπάλληλο (δεν έχει γενικό χαρακτήρα το μέτρο ούτε αφορά συγκεκριμένη ομάδα εργαζομένων), χωρίς προηγούμενη ενημέρωση και χωρίς να συντρέχει κάποια δικαιολογημένη αιτία συνιστά την συμπεριφορά του εργοδότη ασύμβατη με την γενική αρχή της ισότητας. Άλλωστε, μέρος της θεωρίας και της νομολογίας δέχθηκαν πως κατά περίπτωση, in concreto δηλαδή, η γενική αρχή της ισότητας μπορεί να εφαρμοστεί απευθείας και στις σχέσεις μεταξύ ιδιωτών, κατά τρόπο όμως ελαστικότερο από ότι στις σχέσεις μεταξύ Κράτους – ιδιώτη.
Προσβολή του δικαιώματος ελεύθερης άσκησης του επαγγέλματος
Εναλλακτικά, μια άλλη ερμηνευτική κατασκευή προς επίρρωση του ως άνω συλλογισμού θα ήταν η εφαρμογή του άρθρου 5 παρ. 1 Σ ως προς την συμμετοχή στην οικονομική ζωή της χώρας και την ελευθερία άσκησης του επαγγέλματος. Εφόσον η απαγόρευση πρόσβασης σε συγκεκριμένους χώρους που τέθηκε από τον εργοδότη κωλύει την άσκηση των καθηκόντων του υπαλλήλου μπορεί να τεθεί ζήτημα προσβολής του ως άνω δικαιώματος.
Με άλλα λόγια, αν το επάγγελμα και τα καθήκοντα του εργαζόμενου συνδέονται στενά και άμεσα με τους χώρους στους οποίους δεν επιτρέπεται να εισέλθει τότε προσβάλλεται το δικαίωμα του σε ακώλυτη άσκηση του επαγγέλματος του.
Τέλος, οι ερμηνευτικές δυσχέρειες του άρθρου 25 παρ. 3 Σ για την απαγόρευση κατάχρησης δικαιώματος, η πρόβλεψη του κοινού νομοθέτη συνεπειών από την καταχρηστική άσκηση του δικαιώματος και η αυτή καθαυτή η απαγόρευση (ΑΚ 281) καθιστά σαφές ότι η διαφορά θα επιλυθεί εντός του πεδίου του ιδιωτικού και όχι του δημοσίου δικαίου.
Κωνσταντίνος Γ. Μουρτοπάλλας
