Δημοκρατία

Διαβάστε την ερμηνεία του άρθρου 82 του Συντάγματος από τον Στέλιο Κουτνατζή.

Διαβάστε την ερμηνεία του άρθρου 73 του Συντάγματος από τον Απόστολο Βλαχογιάννη.

Διαβάστε την ερμηνεία του άρθρου 71 του Συντάγματος από τον Νέστορα Πολίτη.

Διαβάστε την ερμηνεία του άρθρου 23 του Συντάγματος από τον Δημήτριο Βασιλείου.

Διαβάστε την ερμηνεία του άρθρου 55 του Συντάγματος από τον Θανάση Ξηρό.

Διαβάστε την ερμηνεία του άρθρου 54 του Συντάγματος από τον Θανάση Ξηρό.

Διαβάστε την ερμηνεία του άρθρου 52 του Συντάγματος από τον Θανάση Ξηρό.

Διαβάστε την ερμηνεία του άρθρου 51 του Συντάγματος από τον Θανάση Ξηρό.

Διαβάστε την ερμηνεία του άρθρου 119 του Συντάγματος από τον Απόστολο Παπακωνσταντίνου.

Διαβάστε την ερμηνεία του άρθρου 63 του Συντάγματος από τους Νίκο Παπασπύρου και Νέστορα Πολίτη.

Διαβάστε την ερμηνεία του άρθρου 44 του Συντάγματος από τον Νικόλαο Σημαντήρα.

Διαβάστε την ερμηνεία του άρθρου 48 του Συντάγματος από τον Απόστολο Βλαχογιάννη.

Διαβάστε την ερμηνεία του άρθρου 58 του Συντάγματος από τον Γιώργο Σωτηρέλη.

Διαβάστε την ερμηνεία του άρθρου 31 του Συντάγματος από τον Κωνσταντίνο Τσιμάρα.

Διαβάστε την ερμηνεία του άρθρου 111 του Συντάγματος από τη Φωτεινή Σαραντοπούλου.

Διαβάστε την ερμηνεία του άρθρου 84 του Συντάγματος από τον Ξενοφώντα Κοντιάδη.

Διαβάστε την ερμηνεία του άρθρου 56 του Συντάγματος από τον Γιώργο Σωτηρέλη.

Διαβάστε την ερμηνεία του άρθρου 50 του Συντάγματος από τον Απόστολο Βλαχογιάννη.

Διαβάστε την ερμηνεία του άρθρου 43 του Συντάγματος από τον Νικόλαο Σημαντήρα.

Διαβάστε την ερμηνεία του άρθρου 40 του Συντάγματος από τον Απόστολο Βλαχογιάννη.

Διαβάστε την ερμηνεία του άρθρου 38 του Συντάγματος από τον Ξενοφώντα Κοντιάδη.

Διαβάστε την ερμηνεία του άρθρου 37 του Συντάγματος από τον Ξενοφώντα Κοντιάδη.

Διαβάστε την ερμηνεία του άρθρου 30 του Συντάγματος από τον Ξενοφώντα Κοντιάδη.

Διαβάστε την ερμηνεία της δεύτερης παραγράφου του άρθρου 20 του Συντάγματος από τον Ηλία Κουβαρά.

Διαβάστε την ερμηνεία της πρώτης παραγράφου του άρθρου 20 του Συντάγματος από τον Ηλία Κουβαρά.

Διαβάστε την ερμηνεία του άρθρου 16 του Συντάγματος από τον Σπύρο Βλαχόπουλο.

Διαβάστε την ερμηνεία του άρθρου 11 του Συντάγματος από τον Χαράλαμπο Τσιλιώτη.

Διαβάστε την ερμηνεία του άρθρου 10 του Συντάγματος από τη Χαρά Καυκά.

Διαβάστε την ερμηνεία του άρθρου 9Α του Συντάγματος από τη Φερενίκη Παναγοπούλου.

Διαβάστε την ερμηνεία του άρθρου 9 του Συντάγματος από τη Φερενίκη Παναγοπούλου.

Διαβάστε την ερμηνεία του άρθρου 8 του Συντάγματος από τον Ηλία Κουβαρά.

Προσπαθώ να γράψω εδώ και μέρες αυτό το σημείωμα για το Δημήτρη Τσάτσο. Το αρχίζω και το αφήνω. Πατάω το play, τον ακούω και όλα γίνονται δυσκολότερα. Γιατί διαπιστώνω πόσο πολύ μου λείπουν οι ώρες των συνεντεύξεων και ακόμα περισσότερο η συνάντηση και η συζήτηση που γινόταν 2-3 μέρες νωρίτερα για να δούμε πώς θα οργανωθεί η συμμετοχή του σχετικά με το θέμα της εκπομπής.

Στη σύγχρονη δημοκρατία η σχέση της επιστημονικής γνώσης προς τη δημοκρατική, αντιπροσωπευτική και συμμετοχική διαδικασία, δηλαδή η σχέση πολιτικού και επιστημονικού λόγου, γίνεται κομβική, ίσως κάπου και αδιέξοδη. Πού οδηγεί αλήθεια τη δημοκρατία η εξάρτηση της ελευθερίας από τη γνώση, του πολιτικού από τον επιστημονικό λόγο;

Από την ώρα που ο ειδικός επιστήμονας υποστηρίζει πως μια εκδοχή είναι η μόνη ορθή στη δημόσια ζωή, τότε ενδέχεται να δημιουργηθεί αντίθεση μεταξύ του γνωσιοκρατικά σωστού, δηλαδή του επιστημονικού λόγου, και εκείνου που η δημοκρατική πλειοψηφία, δηλαδή η μόνη νομιμοποιημένη εξουσία, προκρίνει ως πρακτέο, δηλαδή του πολιτικού λόγου.

Το Σύνταγμα έχει ως αντικείμενό του είτε τη σύνταξη είτε (και) την έννομη οργάνωση ή επαναοργάνωση μιας κοινωνικής συμβίωσης. Περιέχει πάντοτε θεμελιώδεις, σε σχέση με τους άλλους πολιτειακούς κανόνες, αρχές, δηλαδή ρυθμίζει ζητήματα θεμελιακού χαρακτήρα για την πολιτεία. Έχει συνήθως αυξημένη, έναντι των άλλων πολιτειακών κανόνων νομιμοποίηση και συνακόλουθα και ιεραρχική τυπική ισχύ, κάτι που κατά κανόνα συνδυάστηκε με την εφαρμογή ειδικών διαδικασιών παραγωγής, τροποποίησης ή κατάργησής του.

Η φιλελεύθερη δημοκρατία πετυχαίνει να παραμένει σταθερή, γιατί, εν τέλει, οι πολίτες προτιμούν ένα πολιτικό πλαίσιο που σέβεται όλους το ίδιο. Τι σημαίνουν τα παραπάνω για τη σχέση ελευθερίας και ασφάλειας; Η ιδέα ότι η σταθερότητα της δημοκρατικής κοινωνίας στηρίζεται πάνω στον ίσο σεβασμό της ελευθερίας του καθενός είναι ένας νέος τρόπος νοηματοδότησης της σχέσης ασφάλειας και ελευθερίας.

Η δημοκρατία, στον εγγενή της πυρήνα, δεν σημαίνει παρά τη δυνατότητα της διαφωνίας ως τρόπου ζωής, ακριβώς επειδή προϋποθέτει μια θεμελιώδη σιωπηρή ομοφωνία: Ότι ο κυρίαρχος λαός ήταν, είναι και θα είναι πάντοτε παρών, η κυριαρχία του, ωστόσο, δεν ανάγεται παρά στον αμοιβαίο σεβασμό των εκάστοτε μελών του ως διακριτών ελεύθερων και ισότιμων προσώπων.

Η Βουλή είναι οίκος ανοχής, οίκος ανοχής όμως της Δημοκρατίας, δηλαδή θεσμός που αγαπά τη δημοκρατία και τη θρέφει. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι Βουλή υπάρχει παντού όπου αναγνωρίζουμε τη λειτουργία δημοκρατικών καθεστώτων. Η σύνδεση είναι αναγκαία, σχεδόν εννοιολογική.

Η «θεσμική εκτροπή» δεν μπορεί να ισοδυναμεί με τη συνήθη αναφορά σε συντρέχουσα παραβίαση του Συντάγματος, ούτε όμως και με την οριακή περίπτωση της κατάλυσης (ή απόπειρας κατάλυσής) του.

Ο Συνταγματικός Πατριωτισμός, έννοια μη καθολικά αποδεκτή, χαρακτηρίζεται από τη μνήμη και τη μαχητικότητα ενάντια στους εχθρούς της Δημοκρατίας. Συνιστά μια μορφή πολιτικής δέσμευσης που προέρχεται από τη δέσμευση του υποκειμένου απέναντι στους κανόνες, στις αξίες και τις διαδικασίες που εμπεριέχουν τα φιλελεύθερα δημοκρατικά Συντάγματα. Όμως, πού συγκλίνουν και πού αποκλίνουν οι έννοιες Σύνταγμα και Πατριωτισμός;

Η Δημοκρατία δεν είναι μόνο η αρχή της πλειοψηφίας. Ως αναπόσπαστο μέρος της φέρει τους θεσμούς του κράτους δικαίου που έχουν ενσωματωθεί σε όλα τα δημοκρατικά Συντάγματα. Μεταξύ αυτών η διάκριση των εξουσιών και κυρίως η κατοχύρωση των μειοψηφιών και των μειονοτήτων, μέσω των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ελευθεριών. Συνεπώς, στη Δημοκρατία μπορεί η πλειοψηφία να είναι παντοδύναμη;

Στη σύγχρονη Δημοκρατία, η Βουλή αποτελεί κορυφαίο Δημοκρατικό θεσμό, μέσω του οποίου ο λαός εκπροσωπείται από τους Βουλευτές του. Στο Κοινοβουλευτικό σύστημα, η Κυβέρνηση εξαρτάται από την «δεδηλωμένη» εμπιστοσύνη της Βουλής, την στήριξη της Κυβέρνησης από την πλειοψηφία των Βουλευτών καθώς και από τον έλεγχό της από την Αντιπολίτευση.

Το χαρακτηριστικό γνώρισμα του κοινοβουλευτισμού είναι η αρχή ότι η κυβέρνηση οφείλει να απολαμβάνει την εμπιστοσύνη της Βουλής. Αν την χάσει είτε στις εκλογές, είτε επειδή η Βουλή αποσύρει την εμπιστοσύνη της από την κυβέρνηση μετά από πρόταση δυσπιστίας, τότε η κυβέρνηση οφείλει να παραιτηθεί.

Συστατικά στοιχεία της φιλελεύθερης Δημοκρατίας είναι η κατοχύρωση δημοκρατικών διαδικασιών μέσω της αναγνώρισης πολιτικών δικαιωμάτων σε όλους ανεξαιρέτως τους πολίτες καθώς και η βαρύνουσα θέση που καταλαμβάνει η αρχή της διάκρισης των εξουσιών, με έμφαση στην ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης. Ωστόσο, σήμερα πλέον βάλλεται και εκ των έσω και εκ των έξω.

Ακόμα και ένα λιγότερο καλό (κατά την αντίληψή του καθενός από εμάς) Σύνταγμα οφείλουμε να το σεβόμαστε και να μην το παραβιάζουμε. Είναι το κοινωνικό μας συμβόλαιο και η εγγύηση ύπαρξης μιας στοιχειώδους κοινωνικής ειρήνης και πολιτισμένης συμβίωσης μεταξύ μας.

Το καθήκον υπακοής απέναντι στο νόμο έχει αυτονόητο όριο την σοβαρή αδικία. Από την άλλη, το να αψηφήσει κάποιος τον κακό νόμο, αρνούμενος την εφαρμογή του, είναι κάτι που κάνει ιδίω κινδύνω.

Η δημοσιονομική κρίση των τελευταίων χρόνων γίνεται αφορμή εκ νέου ανάδειξης της αναγκαιότητας της Πολιτικής σε ένα πλαίσιο στο οποίο το ερώτημα «από ποιους, υπέρ ποιων και σε βάρος ποιων ασκείται η εξουσία» αποκτά ιδιαίτερη σημασία. Ποιο είναι, όμως, το κοινωνικό χρέος του πολίτη;

Το δημοψήφισμα θεωρείται ως ο πιο συμβατός προς την αντιπροσωπευτική Δημοκρατία θεσμός. Το βασικό του πρόβλημα έγκειται στο ότι η πολιτική ζωή είναι πολύ σύνθετη για να μπορεί ένα μείζον πολιτικοκοινωνικό ζήτημα να αναχθεί σε ένα ναι ή ένα όχι. Παρόλα αυτά η προσφυγή στο λαό έχει αξία.

Σήμερα μέρος της Ευρώπης λέει πως «για να μην αναπτύσσεται η ακροδεξιά δεν θα πρέπει να έχουμε πρόσφυγες». Και ενώ ενίοτε είναι δύσκολο να διακρίνει κανείς τους μετανάστες από τους πρόσφυγες, το μεταναστευτικό και το προσφυγικό έχουν γίνει σημεία αιχμής του λόγου των χώρων που επιβουλεύονται τον δημοκρατικό – φιλελεύθερο χαρακτήρα των πολιτευμάτων μας.

Η θέσπιση του Συντάγματος του 1864 σηματοδότησε τη μετάβαση από τη μοναρχική αρχή στη δημοκρατική αρχή, καθώς το νέο Σύνταγμα καθιέρωνε την αρχή της λαϊκής κυριαρχίας. Το πολίτευμα που εγκαθιδρυόταν με αυτό ήταν εκείνο της Βασιλευόμενης Δημοκρατίας και όχι πλέον της συνταγματικής μοναρχίας.

Όλοι οι Έλληνες πολίτες είναι ίσοι ενώπιον του νόμου. Πώς είναι δυνατόν λοιπόν η αναγνώριση προνομίων υπέρ των βουλευτών να συνάδει με την αρχή της ισότητας;

Παρά τις διαφορές μεταξύ των χωρών ως προς την αυστηρότητα με βάση την οποία εφαρμόζεται η διάκριση των εξουσιών, όλα τα κράτη συμφωνούν ότι η εν λόγω αρχή είναι απαραίτητο συστατικό του κράτους δικαίου και συνεπώς ο σεβασμός της από τις τρεις εξουσίες (νομοθετική, εκτελεστική, δικαστική) διασφαλίζει την ομαλή λειτουργία του πολιτεύματος.

Σε μια περίοδο συνεχώς διογκούμενης αμφισβήτησης της κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας και με δεδομένη την οικονομική ύφεση το τελευταίο διάστημα εξελίσσεται μια συζήτηση, σε διεθνές επίπεδο, για το εάν είναι αναγκαία και εφικτή η προσαρμογή του πολιτικού συστήματος στις νέες οικονομικές συνθήκες, χωρίς, ωστόσο, να αποδυναμώνεται η ίδια η αντιπροσωπευτική αρχή.

Η Δημοκρατία είναι ένα σύστημα διακυβέρνησης που διέπεται από ορισμένες συγκροτησιακές προϋποθέσεις (η έννοια του ελεύθερου, της αναγνώρισης του «άλλου», η έννοια του ανθρώπου) και κατευθυντήριες αρχές (φιλελεύθερη αρχή και δημοκρατική αρχή).