Τι είναι ένας χώρος λατρείας; Η απλή απάντηση είναι ότι συνιστά ένα μέρος όπου οι άνθρωποι που πιστεύουν σε μια συγκεκριμένη θρησκεία πάνε για να προσευχηθούν και ενδεχομένως να εξομολογηθούν, να βαφτιστούν, να παντρευτούν ή ακόμα για να κηδέψουν ένα αγαπημένο τους πρόσωπο. Είναι, δηλαδή, ένας χώρος που οι άνθρωποι συνευρίσκονται, δένονται με κοινωνικές σχέσεις. Η πίστη είναι ατομική υπόθεση, η θρησκεία όμως είναι και κοινωνικό φαινόμενο και οι εκδηλώσεις της είναι δημόσιες.
Η θρησκευτική ελευθερία και η ελευθερία της λατρείας: Η περίπτωση της ελληνικής μουσουλμανικής μειονότητας
Μια από τις πρώτες ελευθερίες που αναγνώρισαν τα σύγχρονα συντάγματα και οι διακηρύξεις δικαιωμάτων ήταν η θρησκευτική ελευθερία και η ελευθερία της λατρείας. Έτσι και στο ελληνικό Σύνταγμα προβλέπεται ότι «κάθε γνωστή θρησκεία είναι ελεύθερη και τα σχετικά με τη λατρεία της τελούνται ανεμπόδιστα υπό την προστασία των νόμων». Συνεπώς, θα περίμενε κανείς ότι το δικαίωμα των μουσουλμάνων που ζουν στην Ελλάδα να αναγείρουν χώρους λατρείας, τζαμιά δηλαδή, θα ήταν κάτι αυτονόητο.
Και πράγματι, στη Θράκη, όπου ζει η ελληνική μουσουλμανική μειονότητα, όπως και στα Δωδεκάνησα, λειτουργούσαν ανέκαθεν τζαμιά και λειτουργούν ακόμα, χωρίς κανένας να διανοηθεί να αμφισβητήσει το δικαίωμα των συμπολιτών μας που ασπάζονται το Ισλάμ να προσεύχονται μέσα στους παραδοσιακούς χώρους λατρείας τους. Ωστόσο, το ίδιο δικαίωμα αντιμετωπίστηκε διαφορετικά, όταν τα τελευταία χρόνια ανέκυψε το ζήτημα ανέγερσης Τζαμιού στην Αθήνα και σε άλλες πόλεις. Τι άλλαξε;
Αυτό που άλλαξε ήταν ότι πλέον δεν συζητούσαμε για Έλληνες πολίτες, αλλά κατά κύριο λόγο για μετανάστες και πρόσφυγες που τις τελευταίες δεκαετίες ήρθαν στην Ελλάδα. Ο σεβασμός στον άλλο, στον ξένο και η αναγνώριση στον καθένα (μετανάστη, πρόσφυγα, ακόμα και στον παράνομα εισελθόντα αλλοδαπό) ορισμένων θεμελιωδών δικαιωμάτων είναι μεν απαίτηση του Κράτους Δικαίου, του Συντάγματος και του ευρωπαϊκού νομικού πολιτισμού, είναι όμως ταυτόχρονα και ένας αγώνας καθημερινός.
Η ελληνική Πολιτεία, τα δημοκρατικά κόμματα και οι κοινωνικές οργανώσεις οφείλουν να δώσουν αυτόν τον καλόν αγώνα, ώστε αντί της απόρριψης, του αποκλεισμού και των φοβικών αντανακλαστικών να επικρατήσει ο σεβασμός στους συνανθρώπους μας και η αρμονική συμβίωση μαζί τους. Όπως αξιώνουμε, και ορθώς, να γίνονται σεβαστά τα δικαιώματα των Ελλήνων Χριστιανών Ορθοδόξων, ομογενών και αποδήμων σε άλλες χώρες να προσεύχονται στις εκκλησιές τους, έτσι θα πρέπει να αντιμετωπίζουμε και όσους πιστεύουν σε άλλες θρησκείες στην Ελλάδα. Σε οποιαδήποτε γνωστή θρησκεία, βεβαίως και στο Ισλάμ.
Η σημασία της υπεράσπισης του δικαιώματος των Μουσουλμάνων για ανέγερση νόμιμου χώρου λατρείας
Εδώ βέβαια πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι ανακύπτει και ένα επιπλέον πρόβλημα: Συχνά καλλιεργείται, σκοπίμως ή από άγνοια, η αντίληψη ότι το Ισλάμ δεν είναι μια θρησκεία σαν τις άλλες. Είναι αλήθεια ότι στο όνομα της θρησκείας, ορισμένα ολοκληρωτικά καθεστώτα προβαίνουν συστηματικά σε βάρβαρες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ότι τρομοκρατικές οργανώσεις επικαλούνται τον Αλάχ όταν διαπράττουν φρικαλέα εγκλήματα.
Ωστόσο, η ιστορία διδάσκει ότι καμία θρησκεία και κανένας πολιτισμός δεν έχει εξ ορισμού ανοσία απέναντι σε τέτοια φαινόμενα. Η Ιερά Εξέταση στο Μεσαίωνα και οι θρησκευτικοί πόλεμοι στην Ευρώπη προκάλεσαν εκατόμβες θυμάτων, την ίδια εποχή που στις ισλαμικές κοινωνίες επικρατούσε ένα πνεύμα σαφώς ανεκτικότερο προς τους Χριστιανούς και τους Εβραίους. Δεν είναι η βαρβαρότητα στοιχείο του DNA του Ισλάμ, ούτε και καμιάς άλλης θρησκείας.
Εξάλλου, εδώ και δεκαετίες ήλθαν και ρίζωσαν στη χώρα μας εκατοντάδες χιλιάδες μετανάστες και πρόσφυγες από αραβικές και άλλες μουσουλμανικές χώρες, χωρίς ευτυχώς ποτέ να αντιμετωπίσουμε πρόβλημα ισλαμιστικής τρομοκρατίας. Στις γειτονιές της Αθήνας κατοικούν δίπλα μας, τα παιδιά τους πάνε στα σχολεία μας και παίρνουν την ελληνική ιθαγένεια. Αν δεν έχουν αυτοί οι άνθρωποι ένα νόμιμο χώρο, επίσημα αναγνωρισμένο από το Κράτος να προσευχηθούν, αναγκαστικά θα αναζητήσουν θρησκευτικό καταφύγιο σε «λαθραία» ή ημιπαράνομα αυτοσχέδια Τζαμιά.
Εκεί πράγματι, χωρίς κανένα έλεγχο, μπορεί να προκύψουν προβλήματα. Αν όχι κατ’ ανάγκην εγκληματικής δραστηριότητας, πάντως εκεί είναι που υπάρχει κίνδυνος να διαδίδονται ανεξέλεγκτα κηρύγματα της πιο οπισθοδρομικής και κοινωνικά αντιδραστικής εκδοχής του Ισλάμ, εις βάρος της αρμονικής συμβίωσης, των ίδιων των δικαιωμάτων των μουσουλμάνων, ιδίως των γυναικών, τελικά σε βάρος της ασφάλειας και της δημοκρατικής συνύπαρξης όλων μας.
«Δια ταύτα», λοιπόν, ναι, οι Μουσουλμάνοι έχουν δικαίωμα να αναγείρουν ένα νόμιμο χώρο λατρείας και όσοι δεν είμαστε Μουσουλμάνοι έχουμε κάθε λόγο να βοηθήσουμε αυτό να γίνει.
Γιάννης Φ. Ιωαννίδης
Δικηγόρος, Πρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου
