Η συζήτηση για την αναθεώρηση του Συντάγματος θεωρείται κατ’ εξοχήν πολιτική. Τι είναι άλλωστε πιο «πολιτικό» από μια συζήτηση με αντικείμενο αποφάσεις για τους πρωταρχικούς κανόνες του πολιτικού παιχνιδιού και τις θεμελιώδεις αξίες της κοινωνικής συμβίωσης; Ασφαλώς οι αποφάσεις αυτές πρέπει να σέβονται τις διαδικασίες άσκησης της αναθεωρητικής εξουσίας που προβλέπει το ισχύον Σύνταγμα.
Επιπλέον, για την επεξεργασία των συνταγματικών κανόνων είναι αναγκαία η συμβολή της συνταγματικής επιστήμης, αφού η συζήτηση για τα σύγχρονα Συντάγματα προϋποθέτει μια επιστημονικά τεκμηριωμένη προεργασία. Ωστόσο, αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι να διερμηνευθεί από τον αναθεωρητικό νομοθέτη και η θέληση του λαού για τις συγκεκριμένες συνταγματικές μεταρρυθμίσεις.
Η προοπτική για πλουραλιστική κατάρτιση του Συντάγματος
Η συμμετοχή του λαού μπορεί να επιδιωχθεί στο πλαίσιο μιας πλουραλιστικής διαμόρφωσης της αναθεωρητικής διαδικασίας, κατά την οποία θα λαμβάνονται υπόψη και θα αξιολογούνται οι συνταγματικές θέσεις και άλλων, εκτός των πολιτικών κομμάτων, αντιπροσωπευτικών υποκειμένων του κοινωνικού και θεσμικού πλουραλισμού.
Τέτοια θεσμικά υποκείμενα αποτελούν, για παράδειγμα, οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στον τομέα της προστασίας του περιβάλλοντος ή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Στην προοπτική μιας πλουραλιστικής κατάρτισης του Συντάγματος είναι σκόπιμη η οργάνωση μιας ανοιχτής, συμμετοχικής διαδικασίας αναθεώρησης, υπό την προϋπόθεση ότι οι πολίτες θα έχουν επαρκή ενημέρωση για τα επίμαχα ζητήματα.
Αν και δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία από έρευνες κοινής γνώμης που να διαπιστώνουν τον βαθμό ενημέρωσης των πολιτών για τα θέματα της συνταγματικής αναθεώρησης, ο κύκλος των «ενημερωμένων πολιτών» για τα συνταγματικά ζητήματα στην Ελλάδα είναι μάλλον περιορισμένος για να διαμορφώσει το σώμα μιας αληθινής κοινής γνώμης γύρω από αυτά τα θέματα. Αυτό αποτελεί ένα μακροπρόθεσμο πρόβλημα, που αφορά γενικότερα τα σύνθετα πολιτικά ζητήματα, δείγμα των αδυναμιών της ελληνικής δημόσιας σφαίρας, στην οποία δεν διεξάγεται ένας «μεγάλος διάλογος» για τις δημόσιες και τις συνταγματικές πολιτικές.
Η αναθεώρηση του Συντάγματος αποτελεί λοιπόν μια σημαντική ευκαιρία για την άμεση συμμετοχή της κοινωνίας πολιτών, των κοινωνικών εταίρων και κάθε πολίτη στη διαβούλευση για τα μεγάλα θεσμικά προβλήματα της χώρας.
Ξενοφών Κοντιάδης
Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου
Πρόεδρος του Ιδρύματος Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου
