Το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κράτους (ΓΚΠΒ)[1] ιδρύθηκε στη Βουλή το 2010, μετά από τροποποίηση του Κανονισμού της, με σκοπό την ενημέρωση και την υποβοήθηση του έργου της, στο πλαίσιο των γενικών αρχών της δημοσιονομικής διαχείρισης. Αποτελεί αυτοτελή οργανική μονάδα υπαγόμενη διοικητικά στον Πρόεδρο της Βουλής, η οποία απολαύει πλήρους ανεξαρτησίας κατά την άσκηση των καθηκόντων της και λειτουργεί σύμφωνα με το άρθρο 30Α του Κανονισμού της Βουλής και τον κατ’ εξουσιοδότηση αυτού εκδιδόμενο Ειδικό Κανονισμό για την Εσωτερική Λειτουργία και Οργάνωσή του ΓΠΚΒ.
Ο ρόλος και οι αρμοδιότητες του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κράτους
Το Γραφείο έχει συμβουλευτικό ρόλο και υποστηρίζει επιστημονικά τον Πρόεδρο της Βουλής και τους Προέδρους της Ειδικής Διαρκούς Επιτροπής του Απολογισμού και του Γενικού Ισολογισμού του Κράτους και Ελέγχου της Εκτέλεσης του Προϋπολογισμού του Κράτους, καθώς και της Διαρκούς Επιτροπής Οικονομικών Υποθέσεων της Βουλής. Η υποστήριξη που παρέχει αφορά:
- την παρακολούθηση της εκτέλεσης του Κρατικού Προϋπολογισμού
- την παρακολούθηση της εφαρμογής των δημοσιονομικών πολιτικών και μεταρρυθμίσεων που ψηφίζονται από τη Βουλή των Ελλήνων (νομοσχέδια και Προγράμματα Οικονομικής Προσαρμογής)
- την ανάλυση και αξιολόγηση των στοιχείων του προϋπολογισμού, των προβλέψεων για τα δημόσια έσοδα και δαπάνες και
- τη διατηρησιμότητα των μακροχρόνιων δημοσιονομικών μεγεθών.
Το Υπουργείο Οικονομικών, τα λοιπά Υπουργεία, οι Αποκεντρωμένες Διοικήσεις και οι λοιποί φορείς της Γενικής Κυβέρνησης υποχρεούνται να παρέχουν στο Γραφείο κάθε πληροφορία που εκείνο κρίνει αναγκαία για την επιτέλεση του έργου του.
Το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κράτους (ΓΠΚΒ), επίσης, συντάσσει και υποβάλλει προς τις δύο ανωτέρω Κοινοβουλευτικές Επιτροπές τακτικές τριμηνιαίες και ετήσιες εκθέσεις, που αφορούν την τήρηση των δημοσιονομικών στόχων, οι οποίοι τίθενται στα Μεσοπρόθεσμα Δημοσιονομικά Πλαίσια Στρατηγικής. Ομοίως, συντάσσει εκθέσεις επί του Προϋπολογισμού και του Σχεδίου του Προϋπολογισμού του Κράτους, τις οποίες υποβάλλει στον Πρόεδρο της Βουλής και στις προαναφερόμενες Κοινοβουλευτικές Επιτροπές, ενώ ο Συντονιστής υποβάλλει ετήσια έκθεση πεπραγμένων του Γραφείου στον Πρόεδρο της Βουλής, με τη λήξη κάθε οικονομικού έτους.
Η προαγωγή της διαφάνειας στη δημοσιονομική διαχείριση
Βασική λειτουργία εν γένει των Γραφείων Προϋπολογισμού σε κάθε σύγχρονη δημοκρατία είναι η προαγωγή της αποτελεσματικότητας και της διαφάνειας στη δημοσιονομική διαχείριση μέσω της παροχής αντικειμενικών και ανεπηρέαστων από πολιτικά κόμματα αναλύσεων για την αξιοπιστία των προβλέψεων του προϋπολογισμού και τακτικών αξιολογήσεων για την υλοποίησή του. Η ύπαρξή τους συντείνει στον ρεαλιστικότερο σχεδιασμό της πολιτικής, ενώ ο έλεγχος στο στάδιο της υλοποίησης του προϋπολογισμού οδηγεί σε μεγαλύτερη πειθαρχία, αλλά και σε διόρθωση των αποκλίσεων από τους στόχους του προϋπολογισμού.
Παράλληλα, η δημοσιοποίηση των αναλύσεων και οι ανοικτές δημόσιες συζητήσεις δημιουργούν καθεστώς διαφάνειας και ενισχύουν τη λογοδοσία της κυβέρνησης, συμβάλλοντας έτσι στην προσήλωση στους μεσοπρόθεσμους στόχους. Οι λειτουργίες αυτές είναι εξαιρετικά σημαντικές ιδιαίτερα σε χώρες, όπως η δική μας, όπου εντοπίζονται σοβαρά δημοσιονομικά προβλήματα και έλλειμμα ως προς τους θεσμούς δημοσιονομικής διαφάνειας.
Υπάρχει ουσιαστική ανεξαρτησία στο Γραφείο Προϋπολογισμού του Κράτους και πώς διασφαλίζεται;
Η αξιοπιστία του ΓΠΚΒ είναι συνάρτηση της ανεξαρτησίας του από την κυβέρνηση, τα πολιτικά κόμματα και άλλες ομάδες συμφερόντων. Επομένως, ο χαρακτήρας του Γραφείου δεν πρέπει να είναι κομματικός, δηλαδή δεν πρέπει να πρόσκειται σε κανένα κόμμα.
Η ανεξαρτησία αυτή κατοχυρώνεται αρχικά από τον τρόπο επιλογής των επιστημόνων που στελεχώνουν το Γραφείο. Συγκεκριμένα, ο επικεφαλής του Γραφείου (Συντονιστής) ορίζεται με απόφαση της Επιτροπής Κανονισμού της Βουλής μετά από πρόταση του Προέδρου της Βουλής και αφού έχει προηγηθεί δημόσια πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος.
Στη συνέχεια, o Συντονιστής προβαίνει σε δημόσια πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος για την κάλυψη των θέσεων της Επιστημονικής Επιτροπής, αξιολογεί τα προσόντα όσων εκδήλωσαν ενδιαφέρον και εισηγείται στην Ειδική Επιτροπή Απολογισμού και Γενικού Ισολογισμού του Κράτους και Ελέγχου της Εκτέλεσης του Προϋπολογισμού του Κράτους, για να προβεί εκείνη στην τελική επιλογή, κατάλογο επιλέξιμων υποψηφίων, των οποίων ο αριθμός είναι τουλάχιστον διπλάσιος, εφόσον αυτό είναι εφικτό, του αριθμού των κενών θέσεων της Επιστημονικής Επιτροπής.
Βάσει των ανωτέρω, η διαδικασία αυτή διασφαλίζει με αρκετά ικανοποιητικό τρόπο την ανεξαρτησία του ΓΠΚΒ, διότι τα μέλη του επιλέγονται από αντιπροσωπευτικά όργανα του Κοινοβουλίου (Επιτροπή Κανονισμού και Ειδική Επιτροπή Απολογισμού και Γενικού Ισολογισμού του Κράτους και Ελέγχου της Εκτέλεσης του Προϋπολογισμού του Κράτους), στα οποία είναι αναγκαία η διακομματική συναίνεση, καθώς κανένα κόμμα δεν διαθέτει σε αυτά την απόλυτη πλειοψηφία για να λαμβάνει μόνο του τις αποφάσεις.
Μία άλλη παράμετρος που ενδυναμώνει την ουσιαστική ανεξαρτησία του ΓΠΚΒ είναι η χρονική διάρκεια όλων των μελών του, η οποία είναι πενταετής και, άρα, υπερβαίνει τη θητεία της Κυβέρνησης και τον εκλογικό κύκλο. Ωστόσο, παρατηρείται ότι η απουσία νομοθετικής πρόβλεψης για τον περιορισμό της πλήρους αντικατάστασης των μελών που λήγει η θητεία τους επιτρέπει την επίδραση των εκάστοτε κοινοβουλευτικών συσχετισμών στη σύνθεση του Γραφείου. Περαιτέρω, η ανεξαρτησία του ΓΠΚΒ ενισχύεται από το γεγονός ότι, σύμφωνα με τον Ειδικό Κανονισμό Εσωτερικής Λειτουργίας και Οργάνωσής του, διαθέτει δικό του αποκλειστικά προσωπικό.
Ευαγγελία Μπάλτα
Επίκουρη Καθηγήτρια Τμήματος Δημόσιας Διοίκησης του Παντείου Πανεπιστημίου Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών.
Υποσημείωση:
[1] Για πιο αναλυτικά βλ. Ευ. Μπάλτα, Νέοι θεσμοί δημοσιονομικής διοίκησης: Γραφείο του Προϋπολογισμού του Κράτους και Ελληνικό Δημοσιονομικό Συμβούλιο, δημοσιευμένο σε ΕφημΔΔ 2/2019.
Φωτογραφία: Γιώργης Γερόλυμπος
