Σεξουαλικός αυτοπροσδιορισμός σημαίνει το δικαίωμα να αναπτύσσω σεξουαλική δραστηριότητα εφόσον θέλω, με όποιον θέλω, όποτε θέλω και όπως θέλω. Ο σεξουαλικός αυτοπροσδιορισμός συνίσταται στην ελευθερία του καθενός να διαμορφώνει όπως θέλει την ερωτική του ζωή και να χαίρεται, όπως θέλει, την ηδονή που του προσφέρει το σώμα του.
Η σεξουαλική ζωή του κάθε ατόμου ανήκει στην ιδιωτική του σφαίρα και αποτελείται από τις – κατά τεκμήριο – πλέον προσωπικές στιγμές που ο καθένας μας θέλει να περιβληθούν με τη σφαίρα της μυστικότητας. Ως εκ τούτου, αν και το Σύνταγμα δεν αναφέρεται ρητά στη σεξουαλική ζωή, αυτή εντάσσεται στο συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα προστασίας της ιδιωτικής ζωής του καθενός (άρθρο 9, παράγραφος 1β του Συντάγματος).
Μέσα στο πλαίσιο της ιδιωτικής του ζωής, ο καθένας μας έχει δικαίωμα να διαπλάσει αυτοβούλως την σεξουαλικότητά του και να αξιώσει από τους υπόλοιπους (κράτος και ιδιώτες) να απέχουν από οποιαδήποτε πράξη επέμβασης σε αυτή. Στο πλαίσιο αυτό, ο καθένας είναι ελεύθερος να κρατήσει για τον εαυτό του τα στοιχεία εκείνα της σεξουαλικής του ζωής που θέλει να κρατήσει μυστικά.
Περαιτέρω, ο νομοθέτης δεν μπορεί να απαγορεύσει ή πολύ περισσότερο, να ποινικοποιήσει μορφές σεξουαλικής δραστηριότητας που δεν συμβαδίζουν προς τα «κοινώς παραδεκτά» και συνηθισμένα κοινωνικά πρότυπα, εφόσον αυτές τελούνται ιδιωτικά μεταξύ συναινούντων ενηλίκων. Το αντίθετο, δηλαδή η απαγόρευση σεξουαλικών πράξεων μεταξύ συναινούντων ενηλίκων μόνο και μόνο επειδή κάποιοι (έστω και η πλειοψηφία) τις θεωρούν «ανήθικες» θα ισοδυναμούσε με περιφρόνηση κάθε ατομικότητας και για το λόγο αυτό θα ήταν αντίθετη προς το Σύνταγμα.
Σεξουαλικός αυτοπροσδιορισμός και άλλα δικαιώματα
Τα τελευταία χρόνια, με τις δυναμικές κοινωνικές διεκδικήσεις και δικαστηριακές παρεμβάσεις του LGBT κινήματος, ο σεξουαλικός αυτοπροσδιορισμός σταδιακά επεκτείνεται πέραν του «παραδοσιακού» ιδιωτικού χώρου του καθενός μας και στη δημόσια σφαίρα. Έτσι, αργά αλλά σταθερά, όλο και περισσότερα LGBT άτομα επιλέγουν να δημοσιοποιούν (ή, έστω, να μην κρύβουν) την σεξουαλική τους ταυτότητα, αξιώνοντας να έχουν ισότιμη μεταχείριση με τα ετερόφυλα ζευγάρια.
Επιπλέον, σε επίπεδο συνταγματικών δικαιωμάτων, ο σεξουαλικός αυτοπροσδιορισμός συνδέεται με άλλα δύο δικαιώματα (το δικαίωμα στο γάμο και στη δημιουργία οικογένειας) με τον εξής τρόπο: το γεγονός ότι κάποιος είναι ομοφυλόφιλος δεν μπορεί να του αποστερεί άλλα θεμελιώδη δικαιώματα που απολαμβάνουν οι υπόλοιποι πολίτες, όπως το δικαίωμά του να διαμορφώσει αυτόνομα τη ζωή του, να επιλέξει ανεπηρέαστα το σύντροφό του και να αποφασίσει ελεύθερα, αν πότε και με ποιον θα παντρευτεί και θα διαμορφώσει την κοινή οικογενειακή του ζωή. Και τούτο, δεδομένου ότι γάμος και οικογένεια δεν είναι αποκρυσταλλωμένες έννοιες που (πρέπει να) παραμένουν αναλλοίωτες, αλλά δυναμικά μορφώματα που ενσωματώνουν τις κοινωνικές αλλαγές.
Στο πλαίσιο αυτό πλέον κυρίως λόγω μιας σειράς σημαντικών αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (π.χ. απόφαση Βαλλιανάτος και λοιποί κατά Ελλάδας) γίνεται δεκτό ότι η δημιουργία οικογένειας είναι θεμελιώδες δικαίωμα που πρέπει να απολαμβάνουν όλοι, με τρόπο ισότιμο και ανεξαρτήτως του σεξουαλικού τους αυτοπροσδιορισμού, και ότι η σταθερή συμβίωση μεταξύ προσώπων του ιδίου φύλου πρέπει να κατοχυρώνεται στο δίκαιο (π.χ. μέσω συμφώνου συμβίωσης) και να προστατεύεται ακριβώς όπως και η συμβίωση μεταξύ μιας γυναίκας και ενός άνδρα.
Βαγγέλης Μάλλιος
Διδάκτωρ Νομικής, Δικηγόρος
