1. Από όλες τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης η εφαρμογή TikTok φαίνεται να απασχολεί τα τελευταία χρόνια πολλά κράτη από πλευράς κρατικής ασφάλειας. Στα δημοκρατικά κράτη που διέπονται από το κράτος δικαίου, υπάρχει ανησυχία, ότι η TikTok θα μπορούσε να διαβιβάσει ευαίσθητα δεδομένα χρηστών σε κινεζικές κυβερνητικές υπηρεσίες, καθώς οι νόμοι στην Κίνα όπου η εταιρεία που το λειτουργεί έχει την πραγματική έδρα της επιτρέπουν στην κυβέρνηση να έχει πρόσβαση στα δεδομένα της υπηρεσίας και μάλιστα χωρίς να έχουν γνώση για αυτό οι χρήστες της. Επιπλέον, υπάρχουν φόβοι ότι η Κυβέρνηση της Κίνας και το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας που την μονοπωλεί θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν το περιεχόμενο του TikTok για τη διάδοση παραπληροφόρησης και να κάνει κατάχρηση της πλατφόρμας για σκοπούς προπαγάνδας.[1]
Η όλη συζήτηση γύρω από τα θέματα αυτά φαίνεται να ξεκίνησε το 2020. Τότε, στις 29.6.2020 η Ινδία απαγόρευσε το TikTok (μαζί με άλλες 58 εφαρμογές κινητών τηλεφώνων κινεζικής προέλευσης) μετά από το ξέσπασμα συγκρούσεων στα ινδοκινεζικά σύνορα[2]. Λίγο αργότερα, ο τότε Πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόλαντ Τραμπ εξέδωσε στις 6.8.2020 Διάταγμα (Εxecutive Order) με το οποίο επιχειρούσε μέσω σειράς μέτρων να διακόψει την δραστηριότητα της TikTok στις ΗΠΑ. Η αμφίβολης νομιμότητας αυτή ενέργεια δεν συνεχίστηκε από τον διάδοχό του, αλλά το Μάρτιο 2023 η Κυβέρνηση του Προέδρου Biden έδωσε οδηγίες στις δημόσιες υπηρεσίες να διαγράψουν την εφαρμογή από τις συσκευές τους και ζήτησε αντίστοιχα μέτρα από τις σύμμαχες χώρες.[3] Αντίστοιχα μέτρα υιοθέτησαν και η Ευρωπαϊκή Ένωση, το Ηνωμένο Βασίλειο, ο Καναδάς, η Αυστραλία και η Νέα Ζηλανδία, ενώ η Ταϊβάν είχε προηγηθεί ήδη από το Δεκέμβριο του 2022. Παράλληλα 32 Πολιτείες την περίοδο 2022-2023 προέβλεψαν αντίστοιχα μέτρα. Η Μοντάνα έγινε μάλιστα τον Απρίλιο 2023 η πρώτη Πολιτεία που θέσπισε απαγόρευση της εφαρμογής εντός των ορίων της και δεν επέτρεπε στα καταστήματα εφαρμογών να την προσφέρουν, η εφαρμογή όμως της νομοθεσίας αυτής ανεστάλη με απόφαση ασφαλιστικών μέτρων Ομοσπονδιακού Περιφερειακού Δικαστή την παραμονή της θέσεως σε ισχύ της απαγορεύσεως την 1.12.2023, επειδή παραβίαζε συνταγματικές διατάξεις που προστατεύουν το διαπολιτειακό εμπόριο. Απαγόρευση του TikTok έχει επιβάλλει για λόγους δημόσιας τάξης ήδη το 2021 η Ινδονησία, αλλά πρόσφατα και η Αλβανία κατηγορώντας την εφαρμογή ότι εξάπτει την βία μεταξύ των ανηλίκων[4]. Αλλά και οι γαλλικές αρχές απαγόρευσαν την 15.5.2024 κατά τις πρόσφατες ταραχές στη περιοχή το TikTok στο υπερπόντιο διαμέρισμα της Νέας Καληδονίας για λόγους δημόσιας τάξης. Αν και η σχετική αίτηση προσωρινής δικαστικής προστασίας (référé-liberté) απορρίφθηκε από το γαλλικό Συμβούλιο της Επικρατείας[5] εκκρεμεί η εκδίκαση της σχετικής αιτήσεως ακυρώσεως που περιλαμβάνει αίτημα αποστολή προδικαστικού ερωτήματος ως προς την συνταγματικότητα του μέτρου της απαγόρευσης στο Συνταγματικό Συμβούλιο[6].
Ήδη με αφορμή την πρόσφατη απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου των ΗΠΑ στην υπόθεση σε συνέχεια νομοθεσίας που αφορούσε την συγκεκριμένη πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης TikTok, τίθεται το κεντρικό ζήτημα, αν μπορούν οι απειλές για την προστασία των δεδομένων και την εθνική ασφάλεια να δικαιολογήσουν την απαγόρευση της συγκεκριμένης πλατφόρμας.
Η TikTok Inc., εταιρεία με έδρα στην Καλιφόρνια, διαχειρίζεται και διαθέτει την πλατφόρμα TikTok στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η TikTok είναι μια πλατφόρμα μέσων κοινωνικής δικτύωσης που επιτρέπει στα άτομα να δημιουργούν, να μεταφορτώνουν και να παρακολουθούν σύντομα βίντεο κλιπ που επικαλύπτονται με κείμενο, φωνητικά και μουσική. Η TikTok Inc. είναι εξ ολοκλήρου θυγατρική της TikTok LLC, η οποία με τη σειρά της είναι εξ ολοκλήρου θυγατρική της TikTok Ltd. – η οποία με τη σειρά της είναι εξ ολοκλήρου θυγατρική της Beijing Bytedance Technology Ltd. (εφεξής: ByteDance). Η ByteDance, με τη σειρά της, έχει συσταθεί στα Νησιά Κέιμαν, αλλά έχει την έδρα της στο Πεκίνο και λειτουργεί κυρίως από γραφεία στη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας. Εκτός από τον νομικό έλεγχο της TikTok Inc. λόγω της ιδιοκτησίας της, η ByteDance διαδραματίζει τουλάχιστον έναν πολύ σημαντικό ρόλο στη λειτουργία της πλατφόρμας TikTok στις ΗΠΑ: Τα άτομα βλέπουν περιεχόμενο στο TikTok κυρίως μέσω της ροής «Για Εσάς» («For You»), η οποία παρουσιάζει σε κάθε θεατή βίντεο που έχουν επιμεληθεί ειδικά γι’ αυτόν από τις επιλογές της εταιρείας σχετικά με τη συγκράτηση του περιεχομένου, τις αποφάσεις προώθησης και φιλτραρίσματος βίντεο και, κυρίως, τη «μηχανή συστάσεων» του TikTok. Η δημοτικότητα του TikTok είναι σε μεγάλο βαθμό συνάρτηση του ιδιόκτητου αλγορίθμου που κινεί τη «μηχανή συστάσεων» (“recommendation engine”) και ο οποίος καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τι βλέπουν οι θεατές στις ροές «Για εσάς».[7] Η ByteDance ανέπτυξε αρχικά τον πηγαίο κώδικα για τη μηχανή συστάσεων και παραμένει υπεύθυνη για την ανάπτυξη του κώδικα που τρέχει την πλατφόρμα TikTok. Η νομοθεσία της ΛΔΚ απαγορεύει την εξαγωγή αυτού του εμπιστευτικού αλγορίθμου από την Κίνα.[8]
Σε περιπτώσεις όπως αυτές, η ελευθερία του λόγου και τα συμφέροντα της κρατικής ασφάλειας μπορεί να συγκρούονται. Ένα δημοκρατικό συνταγματικό κράτος πρέπει να είναι σε θέση να αντιμετωπίζει τους κινδύνους για την ασφάλεια του ιδίου και των πολιτών του. Η πρόκληση, ωστόσο, έγκειται στη χρήση ρυθμιστικών εργαλείων που δεν θα διακινδυνεύουν την ελευθερία της έκφρασης.[9] Συνεπώς, τίθεται το ερώτημα: Αντέχουν οι γενικές απαγορεύσεις της χρήσης των πλατφορμών για λόγους ασφαλείας στα θεμελιώδη δικαιώματα επικοινωνίας; Αυτό, με τη σειρά του, ενσωματώνεται στο γενικότερο ερώτημα πώς μπορούν να ρυθμιστούν οι πλατφόρμες και η χρήση τους σύμφωνα με τα θεμελιώδη δικαιώματα υπό το πρίσμα των αντικρουόμενων συμφερόντων ασφαλείας.
2. Στις 23 Απριλίου 2024, το Κογκρέσο επικαλούμενο ανησυχίες για την εθνική ασφάλεια ψήφισε με συντριπτική πλειοψηφία το γνωστό ως “The Protecting Americans from Foreign Adversary Controlled Applications Act” (εφεξής: PAFACAA), δηλαδή το «Νόμο για την Προστασία των Αμερικανών από Εφαρμογές που Ελέγχονται από Ξένους Αντιπάλους». Ο νόμος αυτός περιείχε διατάξεις που αφορούσαν εταιρείες μέσων κοινωνικής δικτύωσης που ανήκαν σε ξένες εταιρείες ή σε εταιρείες που ανήκαν σε ξένους υπηκόους από χώρες που έχουν χαρακτηριστεί ως ξένοι αντίπαλοι των ΗΠΑ και οι οποίες έχουν κριθεί ότι αποτελούσαν σημαντική απειλή για την εθνική ασφάλεια. Ο εν λόγω νόμος κατονόμασε μάλιστα συγκεκριμένα την κινεζική εταιρεία ByteDance και το TikTok ως εφαρμογή ελεγχόμενη από ξένο αντίπαλο. Επιπλέον, υποχρέωνε τη μητρική εταιρεία ByteDance με έδρα την Κίνα να εκποιήσει την εφαρμογή TikTok εντός 9 μηνών, είτε παύοντας τις δραστηριότητές της, είτε πουλώντας την σε αμερικανική επιχείρηση. Εάν η ByteDance δεν συμμορφωνόταν με αυτή την απαίτηση, το TikTok θα μπορούσε να απαγορευτεί από τα αμερικανικά καταστήματα εφαρμογών. Η προθεσμία για την πώληση ήταν η 19η Ιανουαρίου 2025. Εάν η ByteDance δεν το είχε πράξει έως τότε, το TikTok θα αντιμετώπιζε απαγόρευση από τα καταστήματα εφαρμογών και τις υπηρεσίες φιλοξενίας στο διαδίκτυο των ΗΠΑ, περιορίζοντας τις νέες λήψεις και την πρόσβαση στο περιεχόμενό του. Ταυτόχρονα, ψηφίστηκε ένας άλλος νόμος, o Νόμος για την Προστασία των Δεδομένων των Αμερικανών από Ξένους Αντιπάλους (Protecting Americans’ Data from Foreign Adversaries Act). Ο νόμος αυτός απαγορεύει στις εταιρείες που πωλούν δεδομένα να διαβιβάζουν ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα Αμερικανών πολιτών στις λεγόμενες ξένες αντίπαλες χώρες και σε ιδρύματα ή εταιρείες που ελέγχονται από τις χώρες αυτές. Αυτό περιλαμβάνει και την TikTok.
Ο PAFACAA, που ψηφίστηκε με συντριπτική διακομματική υποστήριξη[10], δημιουργεί ένα πλαίσιο εκποίησης ή απαγόρευσης για ορισμένες εφαρμογές που ελέγχονται από το εξωτερικό. Ο νόμος στοχεύει συγκεκριμένα το TikTok και τη μητρική του εταιρεία ByteDance, αν και θεσπίζει επίσης έναν ευρύτερο μηχανισμό για τη ρύθμιση παρόμοιων εφαρμογών. Ο βασικός μηχανισμός του νόμου είναι απλός: Εάν η ByteDance δεν εκποιήσει την TikTok μέσω μιας «αναγνωρισμένης εκποίησης» που αφαιρεί τον έλεγχο του «ξένου αντιπάλου», οι αμερικανικές εταιρείες όπως η Apple, η Google ή η Oracle πρέπει να σταματήσουν να παρέχουν την κρίσιμη υποδομή της εφαρμογής, συμπεριλαμβανομένης της πρόσβασης στο κατάστημα εφαρμογών και των υπηρεσιών φιλοξενίας στο cloud. Ειδικότερα, ο PAFACAA ρυθμίζει αυτούς τους αμερικανικούς παρόχους υπηρεσιών και όχι απευθείας το TikTok ή τους χρήστες του. Μια ειδική εκποίηση απαιτεί προεδρική πιστοποίηση μέσω μιας διυπηρεσιακής διαδικασίας, η οποία αποδεικνύει ότι (α) η εφαρμογή δεν ελέγχεται πλέον από ξένο αντίπαλο και (β) δεν θα υπάρχει επιχειρησιακή σχέση μεταξύ των αμερικανικών επιχειρήσεων και των οντοτήτων που ελέγχονται από το εξωτερικό, ιδίως όσον αφορά τους αλγόριθμους σύστασης περιεχομένου και την κοινή χρήση δεδομένων.[11]
Ο νέος νόμος που επέβαλε είτε την εκποίηση είτε την απαγόρευση, που εν τέλει σήμανε το τέλος του TikTok στις ΗΠΑ, σηματοδοτούσε απλώς την τελευταία κορύφωση μιας μακροχρόνιας διαμάχης, το υπόβαθρο της οποίας είναι η σύγκρουση εξωτερικής πολιτικής μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας. Ήταν ήδη σαφές ότι ο νόμος θα αποτελούσε αντικείμενο δικαστικής διαμάχης: Η ByteDance είχε ήδη ανακοινώσει ότι θα προσφύγει στη δικαιοσύνη με την αιτιολογία της παραβίασης των θεμελιωδών δικαιωμάτων επικοινωνίας, δηλαδή της Πρώτης Τροποποίησης του Αμερικανικού Συντάγματος. Η Πρώτη Τροποποίηση αποτελεί πράγματι ένα αποφασιστικό συνταγματικό εμπόδιο: εγγυάται την ελευθερία της επικοινωνίας σχεδόν άνευ όρων, και η νομολογία που καθορίζεται από μια πλούσια πρακτική του Ανώτατου Δικαστηρίου προστατεύει επίσης τις μονόπλευρες, ριζοσπαστικές ή σοκαριστικές μειοψηφικές απόψεις, από τις οποίες βρίθει το TikTok. Μια απαγόρευση θα αποτελούσε σοβαρή καταπάτηση της ελευθερίας έκφρασης και πληροφόρησης εκατομμυρίων ανθρώπων. Αν και μπορεί να υπάρχουν λόγοι για να εξεταστεί μια τέτοια απαγόρευση, οι λόγοι αυτοί θα πρέπει να συνιστούν πολύ σοβαρή απειλή για το κράτος και την κοινωνία για να είναι έγκυροι στο πλαίσιο της ελευθερίας της έκφρασης υπό το πρίσμα της Πρώτης Τροποποίησης.[12] Η προστασία των συμφερόντων της εθνικής ασφάλειας και της εξωτερικής πολιτικής είναι ίσως το πιο πειστικό επιχείρημα υπέρ της λήψης μέτρων κατά της TikTok. Αυτό περιλαμβάνει όχι μόνο τους φόβους για κατάχρηση δεδομένων που σχετίζονται με την ασφάλεια, αλλά και τον αλγοριθμικό έλεγχο του περιεχομένου, τη διάδοση της προπαγάνδας, την υποδαύλιση των συγκρούσεων και τη διάδοση της παραπληροφόρησης.[13]
3. Η ByteDance στράφηκε κατά της ομοσπονδιακής κυβέρνησης μετά την ψήφιση του PAFACA, ισχυριζόμενη, ότι ο νόμος παραβιάζει την Πρώτη και την Πέμπτη Τροποποίηση. Το Ομοσπονδιακό Εφετείο της Περιφέρειας της Κολούμπια απέρριψε ομόφωνα τους ισχυρισμούς της εταιρείας σχετικά με τη αντισυνταγματικότητα του νόμου τον Δεκέμβριο του 2024 και αρνήθηκε να χορηγήσει προσωρινή διαταγή, ενώ η ByteDance προσέφυγε στο Ανώτατο Δικαστήριο.[14]
Στις 18 Δεκεμβρίου 2024, το Ανώτατο Δικαστήριο κλήθηκε να αποφανθεί στις υποθέσεις TikTok, Inc. κατά Garland και Firebaugh κατά Garland, αριθ. 24-656 και 24-657[15], εάν ο Νόμος περί Προστασίας των Αμερικανών από Ελεγχόμενες από Ξένους Αντιπάλους Εφαρμογές (PAFACAA), τον οποίο υπέγραψε ο πρόεδρος Biden στις 24 Απριλίου 2024, παραβιάζει την ρήτρα ελευθερίας του λόγου της Πρώτης Τροποποίησης, όπως εφαρμόζεται σε οποιονδήποτε από τους αιτούντες στις δύο ενοποιημένες υποθέσεις.[16] Η προφορική συζήτηση της υπόθεσης πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή 10 Ιανουαρίου 2025[17]. Το Δικαστήριο καθόρισε αυτό το ασυνήθιστα γρήγορο χρονοδιάγραμμα, ώστε να μπορέσει, αν είναι δυνατόν, να επιλύσει την υπόθεση έως την Κυριακή 19 Ιανουαρίου, ημερομηνία κατά την οποία τίθενται σε ισχύ οι κανονιστικές διατάξεις του νόμου σε σχέση με την TikTok. Με απόφασή που εκδόθηκε στις 17 Ιανουαρίου 2025, το Ανώτατο Δικαστήριο απέρριψε ομόφωνα τη συνταγματική αμφισβήτηση που ήγειρε η TikTok κατά του PAFACAA. Το Ανώτατο Δικαστήριο φάνηκε έτσι να επιβεβαιώνει την πρόσφατη απόφαση του Ομοσπονδιακού Εφετείου της Περιφέρειας της Κολούμπια που έκρινε επίσης ότι ο νόμος είναι συνταγματικός.[18]
4. Η υπόθεση TikTok, Inc. v. Garland, ήταν μια υπόθεση αναίρεσης ενώπιον του Ανώτατου Δικαστηρίου των Ηνωμένων Πολιτειών που ασκήθηκε από την ByteDance Ltd. και TikTok σχετικά με τη συνταγματικότητα του PAFACA με βάση τη ρήτρα ελευθερίας του λόγου της Πρώτης Τροποποίησης. Η υπόθεση ενοποιήθηκε με την υπόθεση Firebaugh v. Garland, μια υπόθεση που ξεκίνησε με ένδικο βοήθημα που ήγειραν δημιουργοί περιεχομένου του TikTok κατά του νόμου.[19]
5. Σε μια ομόφωνη (per curiam) απόφαση[20] που δημοσιεύθηκε στις 17 Ιανουαρίου 2025, το Δικαστήριο έκρινε ότι ο νόμος ήταν συνταγματικός, καθώς το Κογκρέσο είχε αποδείξει ότι ο νόμος ικανοποιεί το ενδιάμεσο επίπεδο ελέγχου συνταγματικότητας (intermediate scrutiny) σε σχέση με ανησυχίες που σχετίζονται με την εθνική ασφάλεια. Συγκεκριμένα, το Ανώτατο Δικαστήριο επικύρωσε ομόφωνα έναν ομοσπονδιακό νόμο που ουσιαστικά απαγορεύει την εφαρμογή κοινωνικής δικτύωσης TikTok στις Ηνωμένες Πολιτείες, εκτός εάν ο ιδιοκτήτης της πλατφόρμας με έδρα την Κίνα πουλήσει το TikTok σε μη ελεγχόμενο από την Κίνα φορέα αμερικανικών συμφερόντων. Οι δικαστές αποφάνθηκαν με πλειοψηφία 9-0 (και πέρα από τις συνήθεις ιδεολογικές διαιρέσεις τους)ότι εάν η κινεζική μητρική εταιρεία ByteDance της δημοφιλούς εφαρμογής κοινωνικής δικτύωσης TikTok δεν συμφωνήσει να πουλήσει την εφαρμογή σε Αμερικανό αγοραστή μέχρι την Κυριακή, το TikTok θα απαγορευτεί στα αμερικανικά smartphones.[21] Περαιτέρω, οι διαχειριστές καταστημάτων εφαρμογών όπως η Apple, η Google και η Oracle θα αντιμετωπίζουν σημαντικές κυρώσεις εάν συνεχίσουν να διανέμουν και να ενημερώνουν την εφαρμογή TikTok. Πράγματι, από τις 19 Ιανουαρίου 2025, οι χρήστες από τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής αδυνατούν να κατεβάσουν την συγκεκριμένη εφαρμογή ή να την ενημερώσουν. Η απόφαση έθεσε τέλος, τουλάχιστον προς το παρόν, σε μια νομική μάχη που αφορούσε την εθνική ασφάλεια, την ελευθερία του λόγου και ένα φαινόμενο που έκανε εκατομμύρια Αμερικανούς να σαρώνουν παραληρηματικά τις οθόνες των τηλεφώνων τους ανά πάσα στιγμή.[22]
Οι δικαστές του Ανωτάτου Δικαστηρίου επικύρωσαν τον νόμο για την αναγκαστική πώληση του TikTok που είχε ψηφίσει το Κογκρέσο, γράφοντας στην per curiam απόφασή τους, ότι ο νόμος είναι συνταγματικός επειδή αντιμετωπίζει στενά ένα ζήτημα εθνικής ασφάλειας – την απόκτηση δεδομένων Αμερικανών χρηστών από την κινεζική κυβέρνηση – με τρόπο ουδέτερο ως προς την ομιλία. Ακόμα κι έτσι, η απόφαση, ωστόσο, εκφράζει κάποιες ανησυχίες σχετικά με το κατά πόσον αυτό ισχύει στην πραγματικότητα, σημειώνοντας επανειλημμένα ότι το Δικαστήριο είχε μόνο ένα περιορισμένο χρονικό πλαίσιο για να εξετάσει την υπόθεση, η οποία αφορά την εφαρμογή κανόνων της Πρώτης Τροποποίησης σε νέες τεχνολογίες. Σημειωτέον, ότι η Πρώτη Τροποποίηση απαγορεύει στο Κογκρέσο να θεσπίσει οποιοδήποτε νόμο που να περιορίζει την ελευθερίας του λόγου ή του τύπου.[23]
Η αμερικανική κυβέρνηση είχε προσφέρει δύο αιτιολογικές βάσεις για τον νόμο: ότι ο έλεγχος του TikTok από την Κίνα της επέτρεπε πρώτον να συλλέγει σωρεία ιδιωτικών δεδομένων και δεύτερο να διαδίδει κρυφή παραπληροφόρηση. Το Ανώτατο Δικαστήριο αποδέχθηκε μόνο την πρώτη αιτιολογία, λέγοντας ότι η ιδιοκτησιακή δομή του TikTok δημιουργούσε ιδιαίτερες ανησυχίες. Η συλλογή και ανάλυση δεδομένων είναι μια κοινή πρακτική σε αυτή την ψηφιακή εποχή», αναφέρει η απόφαση. «Αλλά η κλίμακα και η ευαλωτότητα της TikTok στον έλεγχο ξένων αντιπάλων, σε συνδυασμό με τις τεράστιες εκτάσεις ευαίσθητων δεδομένων που συλλέγει η πλατφόρμα, δικαιολογούν τη διαφορετική μεταχείριση για την αντιμετώπιση των ανησυχιών της κυβέρνησης για την εθνική ασφάλεια. Σύμφωνα με το τεστ ενδιάμεσου ελέγχου, τα σημαντικά συμφέροντα της εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής μπορούν επίσης να οδηγήσουν σε δικαιολογημένους περιορισμούς της ελευθερίας της έκφρασης, υπό την προϋπόθεση ότι τα μέτρα που χρησιμοποιούνται συνδέονται στενά με τα επιδιωκόμενα συμφέροντα. [24]
Το Δικαστήριο βρήκε καταφύγιο στην συμβουλή του δικαστή Frankfurter, ο οποίος πριν από 80 χρόνια, όταν εξέταζε την εφαρμογή καθιερωμένων κανόνων στα εντελώς νέα προβλήματα που έθετε το αεροπλάνο και το ραδιόφωνο, προέτρεπε να μην «φέρουμε σε δύσκολη θέση το μέλλον». Οι δικαστές έχοντας υπόψη την παραδοχή αυτή, συνειδητοποίησαν, ότι οι υποθέσεις αυτές αφορούν νέες τεχνολογίες με μετασχηματιστικές δυνατότητες και συνεπώς αυτό το νέο πλαίσιο απαιτεί προσοχή εκ μέρους τους.[25]
Περαιτέρω, το Δικαστήριο έκανε τα πάντα για να τονίσει ότι η απόφασή του είναι σε τελείως στενή βάση και δεν πρέπει να ερμηνεύεται έτσι ώστε να επιτρέπει ευρέως στην αμερικανική κυβέρνηση να αποφασίζει, ποιος θα πρέπει να κατέχει εταιρείες μέσων ενημέρωσης. Όπως αναφέρει το Δικαστήριο, «η κλίμακα και η ευαλωτότητα της TikTok στον έλεγχο ξένων αντιπάλων, σε συνδυασμό με τις τεράστιες εκτάσεις ευαίσθητων δεδομένων που συλλέγει η πλατφόρμα, δικαιολογούν τη διαφορετική μεταχείριση» από άλλες τέτοιες εταιρείες.» Το Δικαστήριο προσθέτει ότι «ένας νόμος που θα στόχευε οποιονδήποτε άλλο θα συνεπαγόταν αναγκαστικά μια ξεχωριστή έρευνα και ξεχωριστές εκτιμήσεις». [26]
Ένα σημαντικό νομικό ζήτημα στην υπόθεση TikTok ήταν ποιο «επίπεδο ελέγχου» θα έπρεπε να εφαρμοστεί στην απαγόρευση του TikTok. Σε υποθέσεις Πρώτης Τροποποίησης, τα δικαστήρια εφαρμόζουν ένα ιδιαίτερα αυστηρό έλεγχο σε κάθε νόμο που επιχειρεί να ρυθμίσει το περιεχόμενο του λόγου – δηλαδή ο νόμος στοχεύει στο ποιο μήνυμα προτίθεται να μεταδώσει ένας συγκεκριμένος ομιλητής. Σε αντίστιξη, τα δικαστήρια εξετάζουν λιγότερο αυστηρά τους νόμους που δεν στοχεύουν στο περιεχόμενο του λόγου, ακόμη και αν ο νόμος αυτός έχει κάποια παρεμπίπτουσα επίδραση στην ελευθερία του λόγου.[27]
Το Ανώτατο Δικαστήριο εξέτασε τα επιχειρήματα σχετικά με την προσβολή της Πρώτης Τροποποίησης που προέβαλε η TikTok και κατέληξε στο συμπέρασμα, ότι εν προκειμένω η υπόθεση εμπίπτει στην κατηγορία του ενδιάμεσου ελέγχου, ενός λιγότερο αυστηρού επιπέδου για την ελευθερία του λόγου από αυτό που επιδιώκε το TikTok. Ωστόσο, το τελευταίο ισχυρίστηκε, ότι ο νόμος υπόκειται στο αυστηρότερο συνταγματικό κριτήριο για την ελευθερία του λόγου, που ονομάζεται «αυστηρός έλεγχος» (strict scrutiny).[28] Σύμφωνα με τον αυστηρό έλεγχο, η κυβέρνηση φέρει το βάρος να αποδείξει, ότι έχει επιτακτικό συμφέρον να περιορίσει μια συνταγματική προστασία, όπως η ελευθερία του λόγου ή του Τύπου και χρησιμοποιεί ένα στενά προσαρμοσμένο μέσο μέσω του νόμου για να επιτύχει αυτά τα συμφέροντα. Η κυβέρνηση πρέπει επίσης να αποδείξει, ότι χρησιμοποιεί το λιγότερο δυνατό περιοριστικό μέσο.[29]
Το Δικαστήριο αποφάνθηκε, ότι ο νόμος ικανοποιεί τα κριτήρια για υπαγωγή στον ενδιάμεσο έλεγχο. «Οι επίμαχες διατάξεις προωθούν ένα σημαντικό “κυβερνητικό συμφέρον” (δημόσιο συμφέρον) που δεν σχετίζεται με την καταστολή της ελεύθερης έκφρασης και δεν επιβαρύνουν ουσιαστικά περισσότερο την έκφραση λόγου από ό,τι είναι απαραίτητο για την προώθηση αυτού του συμφέροντος», αποφάνθηκε το Δικαστήριο. Για τον λόγο αυτό, δεν αποδέχθηκαν το αίτημα των αιτούντων για αυστηρό έλεγχο, καθόσον δεν υπήρχε λόγος για κάτι περισσότερο από έναν ενδιάμεσο έλεγχο.[30]
Αν και η απόφαση για το TikTok δεν επιλύει πλήρως αυτό το ζήτημα, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η απαγόρευση του TikTok είναι «κατά το πρόσωπο του αποδέκτη ουδέτερη ως προς το περιεχόμενο» και δεν υπόκειται στο αυστηρό επίπεδο ελέγχου. Όπως γράφει το Δικαστήριο, ο νόμος δικαιολογείται από την επιθυμία της κυβέρνησης να αποτρέψει την Κίνα στο να συλλέγει τεράστιες ποσότητες ευαίσθητων δεδομένων από 170 εκατομμύρια χρήστες του TikTok στις ΗΠΑ. Δεν υποκινείται από την επιθυμία καταστολής οποιασδήποτε συγκεκριμένης ιδέας ή άποψης. Αν η TikTok πωληθεί σε αμερικανική εταιρεία, ο νόμος επιτρέπει σε κάθε ομιλητή να μεταφέρει οποιοδήποτε μήνυμα θέλει στο TikTok.
Αποφασίζοντας κατά της εφαρμογής TikTok υπό την παρούσα ιδιοκτησία της, το Δικαστήριο αναγνώρισε τον εκτεταμένο πολιτιστικό αντίκτυπο της εφαρμογής, ενώ συντάχθηκε με τις ανησυχίες της κυβέρνησης, ότι ο ρόλος της Κίνας δημιουργεί προβλήματα εθνικής ασφάλειας. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία, ότι για περισσότερους από 170 εκατομμύρια Αμερικανούς, το TikTok προσφέρει μια ξεχωριστή και εκτεταμένη διέξοδο έκφρασης, ανέφερε η απόφαση του Δικαστηρίου. Αλλά το Κογκρέσο αποφάσισε, ότι η εκποίηση είναι απαραίτητη για την αντιμετώπιση των καλά υποστηριζόμενων ανησυχιών του για την εθνική ασφάλεια σχετικά με τις πρακτικές συλλογής δεδομένων και τη σχέση της TikTok με έναν μη εγχώριο αντίπαλο.[31]
Το TikTok αμφισβήτησε τον νόμο για λόγους που άπτονται της Πρώτης Τροποποίησης, λέγοντας ότι η κυβέρνηση όφειλε να χρησιμοποιήσει ηπιότερα μέτρα για να αντιμετωπίσει τις ανησυχίες της για την ασφάλειά της. Για παράδειγμα, είπε η εταιρεία, το Κογκρέσο θα μπορούσε να απαγορεύσει την αποστολή δεδομένων των Αμερικανών στο εξωτερικό και να απαιτήσει την αποκάλυψη του ρόλου της Κίνας στη διαμόρφωση του αλγορίθμου της εφαρμογής. Η μητρική εταιρεία της TikTok, η ByteDance, δήλωσε ότι περισσότερο από το ήμισυ της εταιρείας ανήκει σε παγκόσμιους θεσμικούς επενδυτές και ότι η κινεζική κυβέρνηση δεν έχει άμεση ή έμμεση ιδιοκτησιακή συμμετοχή στην TikTok ή την ByteDance. Δεδομένου όμως, ότι η ByteDance έχει την έδρα της στο Πεκίνο και υπόκειται στον έλεγχο της Κίνας, το Ανώτατο Δικαστήριο δέχθηκε το επιχείρημα της αμερικανικής κυβέρνησης, ότι οι ανησυχίες για την εθνική ασφάλεια δικαιολογούν τον νόμο που επιβάλλει την πώληση ή την απαγόρευση του TikTok.[32]
Από την απόφαση στην υπόθεση TikTok v. Garland προκύπτει, ότι οι ανώτατοι δικαστές πιστεύουν, ότι ο κίνδυνος να χρησιμοποιήσει η Κίνα το TikTok για να κατασκοπεύσει τους Αμερικανούς είναι τόσο μεγάλος που επισκιάζει τις όποιες ανησυχίες για την ελευθερία του λόγου που απορρέουν από τον νόμο. Όπως σημειώνει επανειλημμένα το Δικαστήριο, περίπου 170 εκατομμύρια άνθρωποι στις Ηνωμένες Πολιτείες χρησιμοποιούν το TikTok, ενώ η εφαρμογή συλλέγει ένα τεράστιο φάσμα πληροφοριών από τους χρήστες της[33], τις οποίες θα μπορούσε δυνητικά να αποκτήσει η κινεζική κυβέρνηση. Όπως αναφέρει το Δικαστήριο, ο ιδιοκτήτης του TikTok με έδρα το Πεκίνο, η ByteDance, «υπόκειται σε κινεζικούς νόμους που απαιτούν από αυτήν να βοηθά ή να συνεργάζεται« με το “έργο των μυστικών υπηρεσιών ” της κινεζικής κυβέρνησης και να διασφαλίζει ότι η τελευταία έχει τη δυνατότητα πρόσβασης και ελέγχου των ιδιωτικών δεδομένων που κατέχει η εταιρεία. Μεταξύ άλλων, το Δικαστήριο επικαλείται έκθεση του Κογκρέσου που διαπιστώνει ότι «οι πρακτικές συλλογής δεδομένων της TikTok επεκτείνονται στην ηλικία, τον αριθμό τηλεφώνου, την ακριβή τοποθεσία, τη διεύθυνση διαδικτύου, τη χρησιμοποιούμενη συσκευή, τις τηλεφωνικές επαφές, τις συνδέσεις σε κοινωνικά δίκτυα, το περιεχόμενο των ιδιωτικών μηνυμάτων που αποστέλλονται μέσω της εφαρμογής και τα βίντεο που παρακολουθούνται». Αυτές οι πληροφορίες θα μπορούσαν ενδεχομένως να χρησιμοποιηθούν από την κινεζική κυβέρνηση για να στοχοποιήσει ή ακόμη και να εκβιάσει ομοσπονδιακούς αξιωματούχους ή υψηλόβαθμα στελέχη επιχειρήσεων. [34]
Θα πρέπει να σημειωθεί, ότι η αμερικανική κυβέρνηση έχει απαγορεύσει εδώ και καιρό σε ξένα κράτη και εταιρείες να κατέχουν βασικές υποδομές επικοινωνιών των ΗΠΑ, οπότε η απόφαση του Δικαστηρίου συνάδει με αυτή την προϊστορία. Ο Νόμος περί Ραδιοφώνου του 1912, για παράδειγμα, επέτρεπε μόνο στους πολίτες των ΗΠΑ να αποκτήσουν άδεια ραδιοφωνικού χειριστή. Και η ισχύουσα νομοθεσία των ΗΠΑ περιλαμβάνει παρόμοιες απαγορεύσεις για τον έλεγχο από ξένους ραδιοφωνικών σταθμών. [35]
6. Οι δικαστές Sonia Sotomayor και Neil Gorsuch προσέθεσαν στην απόφαση σύμφωνες (concurring) γνώμες. Η δικαστής Sotomayor θεώρησε, ότι το Δικαστήριο θα έπρεπε να είχε εξετάσει και τα ζητήματα που τέθηκαν ως προς την Πρώτη Τροποποίηση αντί να παρακάμψει το ζήτημα[36], ενώ ο δικαστής Gorsuch έγραψε, ότι πείστηκε από τις ανησυχίες σχετικά με τους τεράστιους όγκους προσωπικών πληροφοριών για δεκάδες εκατομμύρια Αμερικανούς. Συγκεκριμένα, κατά τη γνώμη του τελευταίου, το Δικαστήριο ορθώς απείχε από το να υποστηρίξει ότι υφίσταται συμφέρον της κυβέρνησης να αποτρέψει «τη συγκεκαλυμμένη χειραγώγηση του περιεχομένου» ως δικαιολογία για την συνταγματικότητα του νόμου[37]. Και τούτο διότι κατά τα λεγόμενά του, η «συγκεκαλυμμένη χειραγώγηση του περιεχομένου» του ενός είναι η «εκδοτική διακριτική ευχέρεια» για τον άλλο.[38] Οι δημοσιογράφοι, οι εκδότες και οι ομιλητές όλων των ειδών προβαίνουν συνήθως σε λιγότερο από διαφανείς κρίσεις σχετικά με το ποιες ιστορίες θα αφηγηθούν και πώς θα τις αφηγηθούν. Χωρίς αμφιβολία, η Πρώτη Τροποποίηση έχει πολλά να πει σχετικά με το δικαίωμα να κάνει κανείς αυτές τις επιλογές. Δεν έχει καμία σημασία ότι οι Αμερικανοί (όπως η TikTok Inc. και πολλοί από τους χρήστες της) μπορεί να επιθυμούν να λαμβάνουν αποφάσεις σχετικά με το τι λένε σε συνεννόηση με έναν ξένο αντίπαλο.[39]
Περαιτέρω, ο δικαστής Gorsuch σημειώνει, ότι, όπως ήδη αποτυπώθηκε στην απόφαση Whitney κατά Καλιφόρνιας (1927) «εκείνοι που κέρδισαν την ανεξαρτησία μας» γνώριζαν τη ζωτική σημασία της «ελευθερίας να σκέφτεσαι όπως θέλεις και να μιλάς όπως σκέφτεσαι», καθώς και τους κινδύνους που συνεπάγεται η καταστολή της ελεύθερης ροής των ιδεών. Γνώριζαν, επίσης, ότι, εκτός από τις πιο ακραίες καταστάσεις, «το κατάλληλο φάρμακο για τις κακές συμβουλές είναι οι καλές». Ο ίδιος δικαστής επισημαίνει, ότι πολύ συχνά τα τελευταία χρόνια, η Κυβέρνηση έχει προσπαθήσει να λογοκρίνει τον ανεπιθύμητο λόγο στο διαδίκτυο, λες και το διαδίκτυο εξαιρείται κατά κάποιον τρόπο από την πλήρη ισχύ της Πρώτης Τροποποίησης, όπως λ.χ. αναλύεται στην απόφαση Murthy v. Missouri (2024). Αλλά ακόμη και όταν οι καιροί και οι τεχνολογίες αλλάζουν, «η αρχή του δικαιώματος στην ελευθερία του λόγου είναι πάντα η ίδια», όπως εκφράστηκε στην απόφαση Abrams κατά Ηνωμένων Πολιτειών (1919).[40]
Ωστόσο, ο δικαστής Gorsuch διατήρησε σοβαρές επιφυλάξεις σχετικά με το αν ο νόμος είναι «ουδέτερος ως προς το περιεχόμενο» και, ως εκ τούτου αν θα έπρεπε να διαφύγει του «αυστηρού ελέγχου». Επιπλέον, ενώ δεν αμφιβάλλει για τις διάφορες «βαθμίδες ελέγχου», όπως συζητούνται στην νομολογία – «αυστηρός και ενδιάμεσος έλεγχος»- ωστόσο, εκφράζει την ανησυχία, ότι η διαμάχη σχετικά με αυτά τα επίπεδα ελέγχου δύναται μερικές φορές να αναπτυχθεί σε σημείο που να συσκοτίσει παρά να αποσαφηνίσει εν τέλει τα συνταγματικά ζητήματα. Αλλά ανεξάρτητα από την κατάλληλη βαθμίδα ελέγχου, είναι πεπεισμένος ότι ο νόμος επιδιώκει να εξυπηρετήσει ένα επιτακτικό δημόσιο συμφέρον: «να αποτρέψει μια ξένη χώρα, η οποία έχει οριστεί από το Κογκρέσο και τον Πρόεδρο ως αντίπαλο του Έθνους μας, από το να συλλέξει τεράστιους όγκους προσωπικών πληροφοριών για δεκάδες εκατομμύρια Αμερικανούς».[41]
Περαιτέρω, συμφώνησε με το γεγονός ότι το Δικαστήριο αρνήθηκε να εξετάσει τα διαβαθμισμένα στοιχεία που υπέβαλε η κυβέρνηση, αλλά τα οποία απέκρυψε από τους αιτούντες και τους συνηγόρους τους, καθόσον οι προσπάθειες εισαγωγής μυστικών αποδεικτικών στοιχείων σε δικαστικές διαδικασίες γεννούν προφανείς συνταγματικές ανησυχίες. Υπενθύμισε, ότι τα αποδεικτικά στοιχεία που χρησιμοποιούνται για την απόδειξη της υπόθεσης της Κυβέρνησης πρέπει να αποκαλύπτονται στον πολίτη, ώστε αυτός να έχει την ευκαιρία να αποδείξει ότι είναι αναληθή, παραπέμποντας στην απόφαση Greene v. McElroy, 360 U.S. 474, 496 (1959). Ο εν λόγω Δικαστής καταλήγει στο ότι το να μιλάς με έναν ξένο αντίπαλο και υπέρ αυτού είναι ένα πράγμα. Το να επιτρέπεις, όμως, σε έναν ξένο αντίπαλο να κατασκοπεύει Αμερικανούς είναι άλλο. Με τα δικά του λόγια «Speaking with and in favor of a foreign adversary is one thing. Allowing a foreign adversary to spy on Americans is another».[42]
7. Η μέριμνα για την εθνική ασφάλεια βασίζεται στο συμφέρον του κράτους για αυτοσυντήρηση. Στην ουσία, η δημοκρατία, το κράτος δικαίου, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τα δικαιώματα των μειονοτήτων και τελικά και το οικονομικό και κοινωνικό σύστημα πρέπει να προστατεύονται από απειλητικές για την ασφάλεια επιθέσεις. Ωστόσο, ο βαθμός στον οποίο μπορούν και πρέπει να φτάσουν τα προστατευτικά μέτρα είναι αμφιλεγόμενος. Στην υπόθεση Whitney κατά Καλιφόρνιας (1951), ο δικαστής Brandeis μείωσε την αναλογία κανόνων/εξαιρέσεων στον ακόλουθο εύστοχο παρονομαστή με τρόπο που είναι ενίοτε χαρακτηριστικός της συλλογιστικής του Ανωτάτου Δικαστηρίου των ΗΠΑ: «[. . .] το φάρμακο που πρέπει να εφαρμοστεί είναι περισσότερη ομιλία, όχι επιβεβλημένη σιωπή».[43] Οι περιορισμοί της επικοινωνίας αποτελούν επίσης εξαιρέσεις που απαιτούν νομιμοποίηση για την προστασία της ασφάλειας. Ως εκ τούτου, οι πολιτικές απειλές για μια ελεύθερη και δημοκρατική κοινωνία – η οποία μπορεί να υπάρξει μόνο στη βάση της ελεύθερης διαμόρφωσης της κοινής γνώμης – θα πρέπει να αντιμετωπίζονται πρωτίστως μέσω της επικοινωνίας. Αυτό δεν αλλάζει το γεγονός ότι το κράτος πρέπει να έχει στη διάθεσή του μέσα για την αντιμετώπιση των απειλών που μπορεί να προκύψουν από δραστηριότητες που προστατεύονται από τα θεμελιώδη δικαιώματα της επικοινωνίας. Ο ρόλος του κράτους εδώ είναι διφορούμενος και χαρακτηρίζεται από αντικρουόμενους στόχους. Η ελευθερία – έχει επισημανθεί – «είναι επικίνδυνη» ή μπορεί να οδηγήσει σε κινδύνους.[44]
Ωστόσο, είναι η δύναμη του δημοκρατικού πολιτεύματος, ότι ακόμη και όσοι αντιτίθενται στο ίδιο αυτό το κράτος και ενίοτε τοποθετούνται εκτός του συστήματος κανόνων και αξιών του, προστατεύονται από αυτό στο μέτρο του δυνατού. Αυτό δεν αποκλείει τη λήψη αυστηρών μέτρων σε μεμονωμένες περιπτώσεις. Όμως, τα μέτρα αυτά πρέπει επίσης να σέβονται το περιεχόμενο των θεμελιωδών δικαιωμάτων επικοινωνίας. Τούτο ισχύει και για τα μέτρα που λαμβάνονται κατά των ενδιαμέσων. Κατ’ ακολουθία, η απαγόρευση μιας εφαρμογής που λειτουργεί ως υποδομή επικοινωνίας και παρέχει πρόσβαση σε αμέτρητο περιεχόμενο θα πρέπει να είναι επιτρεπτή μόνο σε ακραίες περιπτώσεις, εάν το διανεμόμενο περιεχόμενο παραβιάζει κατά κύριο λόγο θεμελιώδεις κανόνες και αξίες που προστατεύουν την ασφάλεια σε μαζική κλίμακα, ή εάν τα δεδομένα των χρηστών που συλλέγονται από την πλατφόρμα χρησιμοποιούνται με καταχρηστικό τρόπο που παραβιάζει σαφώς την ασφάλεια και τα προσωπικά τους δεδομένα. Διαφορετικά, μια τέτοια απαγόρευση θα ήταν δυσανάλογη. Για παράδειγμα, η απαγόρευση του Tik Tok στη περίπτωση της πολιτείας Μοντάνα δεν βασίστηκε στο περιεχόμενο που διαδίδεται, αλλά στον φόβο, ότι το TikTok θα αποκάλυπτε δεδομένα χρηστών στις κινεζικές αρχές κατά παράβαση των δικαιωμάτων των χρηστών και ότι αυτό θα απειλούσε, ως αποτέλεσμα, την ασφάλεια της Μοντάνα. Αυτή η αιτιολόγηση δεν είναι πειστική, εφόσον τα συμφέροντα ασφαλείας δύσκολα μπορούν να είναι πολύ σημαντικά σε μια μικρή πολιτεία των ΗΠΑ. Επιπλέον, ο φόβος αυτός φαίνεται να βασίζεται κυρίως σε εικασίες και ελάχιστα σε αδιάσειστα γεγονότα. Ωστόσο, εάν αποδεικνυόταν ότι η ByteDance Ltd. όντως διαβιβάζει συστηματικά δεδομένα χρηστών στις κινεζικές αρχές κατά παράβαση της προστασίας δεδομένων και άλλων συμφερόντων εμπιστευτικότητας, η απαγόρευση της εφαρμογής TikTok θα μπορούσε να είναι μια επιλογή. Αυτό ισχύει και για την Ευρώπη.[45]
Πράγματι, στο πλαίσιο του Γενικού Κανονισμού για την Προστασία Δεδομένων (ΓΚΠΔ), τίθεται το ερώτημα κατά πόσον το TikTok πληροί τις απαιτήσεις του προγράμματος αναθεώρησης του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Προστασίας Δεδομένων (ΕΣΠΔ), ως προς τη διαβίβαση δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα σε τρίτες χώρες (άρθρ. 44 επ. του ΓΚΠΔ). Οι υπεύθυνοι επεξεργασίας δεδομένων οφείλουν, μεταξύ άλλων, να αξιολογούν το επίπεδο προστασίας των δεδομένων στην τρίτη χώρα. Αυτό προϋποθέτει επίσης τη συμπερίληψη των συνθηκών του κράτους δικαίου και του πλαισίου των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην τρίτη χώρα. Λόγω της εύθραυστης κατάστασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Κίνα, παραμένει αμφίβολο, αν θα επιτευχθεί το απαραίτητο ισοδύναμο με την ΕΕ επίπεδο. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι, ενόψει της πρόσβασης των κινεζικών αρχών ασφαλείας στα δεδομένα των χρηστών, η μαζική και αυθαίρετη διαβίβαση στις κινεζικές κυβερνητικές αρχές δεν περιορίζεται πλέον σε ό,τι είναι «απολύτως αναγκαίο». Αυτό έχει ως αποτέλεσμα δυσανάλογη παρέμβαση στα θεμελιώδη δικαιώματα των χρηστών σύμφωνα με τα άρθρα 7 και 8 του ΧΘΔ.[46] Ο καθοριστικός παράγοντας θα είναι επομένως οι συστηματικές παραβιάσεις των θεμελιωδών διατάξεων περί προστασίας δεδομένων και των συμφερόντων ασφαλείας και όχι το περιεχόμενο που διαδίδεται. [47] Ωστόσο, το τελευταίο θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη κατά τη στάθμιση των συμφερόντων των θεμελιωδών δικαιωμάτων της πλατφόρμας και των χρηστών της.[48]
8. Η τελευταία λέξη δεν έχει ειπωθεί για το θέμα αυτό.[49] Το TikTok θα συνεχίσει να απασχολεί προς το παρόν το κοινό, τους πολιτικούς και τα δικαστήρια, ιδίως το Κογκρέσο των ΗΠΑ. Ο εκλεγμένος πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ δήλωνε ήδη την Κυριακή 19/1/2025, ημέρα που το Tik Tok «έσβησε» ότι θα λάβει εκτελεστικά μέτρα κατά την πρώτη ημέρα της θητείας του για να επιτρέψει στο TikTok να συνεχίσει να λειτουργεί προσωρινά στις ΗΠΑ, ενώ άφησε να εννοηθεί ότι η κυβέρνηση των ΗΠΑ θα μπορούσε να αναλάβει μερικώς την ιδιοκτησία του συγκεκριμένου ιστότοπου κοινωνικής δικτύωσης.[50] Ο Τραμπ ανέφερε σε ανάρτηση στο δικό του δίκτυο κοινωνικής δικτύωσης Truth Social ότι «δεν θα αφήσει το TikTok να μείνει σκοτεινό» μετά την ανάληψη των καθηκόντων του τη Δευτέρα 20/1/2025. Η εφαρμογή TikTok τέθηκε εκτός λειτουργίας αργά το βράδυ του Σαββάτου λόγω του δικομματικού νόμου για την απαγόρευση της, για να επανέλθει λίγο αργότερα μετά τις δηλώσεις του Τράμπ. Ο τελευταίος πράγματι με την ανάληψη των καθηκόντων του υπέγραψε την 20.1.2025 Executive Order που ουσιαστικά αναστέλλει την εφαρμογή του PAFACAA για 75 ημέρες ενόψει επιλύσεως του ζητήματος ελέγχου επί της εφαρμογής. Δεν υπάρχει αμφιβολία, ότι η αυτόνομη άσκηση κανονιστικής αρμοδιότητας, όταν υπάρχει αντίθετη διάταξη νόμου είναι παράνομη και δεν προστατεύει τις εταιρείες που φιλοξενούν την εφαρμογή από τυχόν κυρώσεις. Εν τούτοις, είναι δείγμα της πολιτικής συγκυρίας ότι το Διάταγμα εφαρμόζεται στην πράξη εν αναμονή της επιλύσεως της αμερικανοκινεζικής αυτής διαφοράς.
Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, η αρμόδια επίτροπος της ΕΕ, Henna Virkkunen, εξήγησε ότι στόχος της Επιτροπής είναι «να διασφαλίσει ότι όλες οι πλατφόρμες στην ΕΕ σέβονται τη νομοθεσία της, η οποία δημιουργεί ένα δίκαιο, ασφαλές και δημοκρατικό διαδικτυακό περιβάλλον για όλους τους Ευρωπαίους πολίτες». Υπογραμμίστηκε, ότι τα μέτρα αυτά είναι απαραίτητα προκειμένου να εκτιμηθούν οι συστημικοί κίνδυνοι που εγκυμονεί μια πλατφόρμα. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΕ παρακολουθεί τις δραστηριότητες του πολυεκατομμυριούχου Elon Musk εδώ και αρκετό καιρό, ενώ σε εξέλιξη βρίσκονται διάφορες διαδικασίες κατά της πλατφόρμας X ιδιοκτησίας του για φερόμενες παραβιάσεις βάσει του Digital Service Act (DSA) που θεωρείται αιχμηρό ξίφος κατά της επιρροής των μεγάλων πλατφορμών. Στόχος των διαδικασιών είναι να εξεταστεί κατά πόσον η πλατφόρμα συμμορφώνεται με τους κανονισμούς για τον περιορισμό της ρητορικής μίσους και της παραπληροφόρησης. Εάν οι πλατφόρμες δεν συμμορφωθούν, αντιμετωπίζουν αυστηρές κυρώσεις – μεταξύ άλλων πρόστιμα ύψους έως και έξι τοις εκατό του συνολικού ετήσιου παγκόσμιου κύκλου εργασιών τους. Η Επιτροπή της ΕΕ μπορεί επίσης να επιβάλλει ημερήσια πρόστιμα μέχρι να διορθωθούν τα εντοπιζόμενα ζητήματα, ενώ οι μεγάλες υπηρεσίες όπως το Facebook, το Instagram, το Tiktok και το X υπόκεινται σε αυστηρότερους κανόνες από ό,τι οι μικρότερες πλατφόρμες.[51]
Χρυσούλα Μ. Μιχαηλίδου
Δικηγόρος, Δ.Ν. Πανεπιστημίου Χαϊδελβέργης
[1] Ως προς την αλληλεπίδραση της πολιτικής κατάστασης της Κίνας και των μέσων ενημέρωσης, βλ. Hart/Holznagel, Chinas Medienlandschaft und das Internet, MMR 2013, 491 επ.
[2] Βλ. Pareek, Good morning, America: Why India banned TikTok 5 years back, India Today 19.1.2025.
[3] Είχε προηγηθεί η θέσπιση σχετικού ομοσπονδιακού νόμου (No TikTok on Government Devices Act, 29.12.2023).
[4] Η απαγόρευση επιβλήθηκε προσωρινά για ένα έτος. Βλ. Legal Monitor Worldwide 23.12.2024, Σημειωτέον ότι την ίδια αιτιολογία περί προστασίας ανηλίκων έδωσε τον Απρίλιο 2022 και η κυβέρνηση των Ταλιμπάν όταν απαγόρευσε την εφαρμογή στο Αφγανιστάν.
[5] Βλ. σχετικά CE Ord. 23 mai 2024, n° 494320, La Quadrature du net, AJDA 2024, 2013, note Crinon. To Conseil d’ État αποφάσισε ότι δεν μπορούσε να χορηγήσει ασφαλιστικά μέτρα για δικονομικούς λόγους και αφού διαπίστωσε ότι η ελευθερία της επικοινωνίας δεν περιοριζόταν υπερβολικά ενόψει του ότι δεν απαγορεύθηκαν άλλα κοινωνικά δίκτυα.
[6] Σχετικά με την σχετική νομολογία του Συνταγματικού Συμβουλίου βλ. Lécuyer, Droit public et liberté d’expression (Janvier 2023 – Mai 2024), Légipresse 2024, 386 επ.
[7] Lederman, TikTok Meets the Comstock Act: The Centrality of the Data-Protection Justification in TikTok Inc. v. Garland, balkin.blogspot.com/2025/01/tiktok-meets-comstock-act-centrality-of.html (4/1/2025) [perma.cc/MG53-CMAF].
[8] Βλ. Bomboy, Supreme Court allows TikTok ban to go into effect, constitutioncenter.org/blog/supreme-court-allows-tiktok-ban-to-go-into-effect (17/1/2025) [perma.cc/M6BL-H9GD].
[9] Βλ. Soave, SCOTUS Rules in Favor of TikTok Ban as Some Supporters Realize it’s a Bad Idea, reason.com/2025/01/17/scotus-tiktok-ruling-censorship-bytedance-trump-biden (17/1/2025) [perma.cc/VFX8-P7NR]
[10] Βλ. για τη νομοθετική ιστορία congress.gov/bill/118th-congress/house-bill/7521
[11] Βλ. Howe, Supreme Court upholds TikTok ban, scotusblog.com/2025/01/supreme-court-upholds-tiktok-ban (17/1/2025) [perma.cc/YA4F-7P9Y] με περαιτέρω συνδέσεις προς προηγούμενες συναφείς αναρτήσεις.
[12] Για την ελευθερία του λόγου, όπως προστατεύεται από την Πρώτη Τροποποίηση, βλ. Φωτιάδου, Σταθμίζοντας την ελευθερία του λόγου, 2006, σ. 151 επ.· Βρεττού, Η αιχμηρή κριτική ως συνταγματικό δικαίωμα, 2014, σ. 14 επ.· και γενικά Τσακυράκη, Η ελευθερία του λόγου στις ΗΠΑ, 2η έκδ., 2021.
[13] Πρβλ. Groppe, Why the Supreme Court is likely to side against 170 million TikTokusers, eu.usatoday.com/story/news/politics/2025/01/09/supreme-court-tiktok-china-free-speech/77542791007 (17/1/2025) [perma.cc/JN2Z-EDB7].
[14] Βλ. Pahwa, The Whole TikTok Saga Shows Just How Clueless Everyone is, slate.com/technology/2025/01/tiktok-ban-congress-donald-trump-joe-biden-dumb.html (17/1/2025) [perma.cc/9RT6-RFHS].
[15] Για την πορεία των δικαστικών προσφυγών βλ. en.wikipedia.org/wiki/TikTok_v._Garland.
[16] Βλ. αναλυτικά για την πορεία της υποθέσεως στο Ανώτατο Δικαστήριο, www.scotusblog.com/case-files/cases/tiktok-inc-v-garland.
[17] Το ηχητικό της συζήτησης και την απομαγνητοφώνηση της, βλ. υπό supremecourt.gov/oral_arguments/audio/2024/24-656.
[18] Βλ. Stern, The Supreme Court Nailed Its Decision to Uphold the TikTokBan, slate.com/news-and-politics/2025/01/supreme-court-tiktok-ban-ruling-first-amendment-implications.html (17/1/2025) [perma.cc/ES25-PHHL]. Επίσης βλ. τις από 17/1/2025 αναρτήσεις Keller, linkedin.com/feed/update/urn:li:activity:7286079048072548354 και bsky.app/profile/daphnek.bsky.social/post/3lfxaik5ddc2b, καθώς και σχολιασμός τους από Volokh, From Daphne Keller (Stanford) on the TikTok Case, reason.com/volokh/2025/01/17/from-daphne-keller-stanford-on-the-tiktok-case (17/1/2025).
[19] Βλ. scotusblog.com/case-files/cases/tiktok-inc-v-garland.
[20] Βλ. Volokh, The TikTok Majority Opinion, reason.com/volokh/2025/01/17/the-tiktok-majority-opinion (17/1/2025) [perma.cc/K9V3-P4ZG].
[21] Βλ. απόφαση 604 U.S. (2025), Slip Opinion, Per Curiam, Nos. 24-656 and 24-657, supremecourt.gov/opinions/24pdf/24-656diff_d1of.pdf.
[22] Βλ. Volokh, The TikTok Majority Opinion, όπ. π.
[23] Lederman, TikTok Meets the Comstock Act: The Centrality of the Data-Protection Justification in TikTok Inc. v. Garland, balkin.blogspot.com/2025/01/tiktok-meets-comstock-act-centrality-of.html (4/1/2025) [perma.cc/MG53-CMAF].
[24] Βλ. Rozenstein, The Supreme Court Rules Against TikTok – Now What?, lawfaremedia.org/article/the-supreme-court-rules-against-tiktok-now-what (17/1/2025) [perma.cc/E4DX-XNJ6].
[25] Βλ. απόφαση 604 U.S. (2025), Slip Opinion, Per Curiam, Nos. 24-656 and 24-657, supremecourt.gov/opinions/24pdf/24-656diff_d1of.pdf.
[26] Ibid.
[27] Βλ. Blackman, All the Things TikTok v. Garland did not decide, reason.com/volokh/2025/01/17/all-the-things-tiktok-v-garland-did-not-decide (17/1/2025) [perma.cc/P7S7-UC22].
[28] Για τα επίπεδα ελέγχου, βλ. συνοπτικά findlaw.com/legalblogs/law-and-life/challenging-laws-3-levels-of-scrutiny-explaine.
[29] Millhiser, The Supreme Court’s decision upholding the TikTok ban, explained, vox.com/scotus/395462/supreme-court-tik-tok-garland-first-amendment-china (17/1/2025) [perma.cc/6ABF-KEK7].
[30] Για τα επίπεδα ελέγχου στο πλαίσιο της Πρώτης Τροποποιήσεως του Συντάγματος βλ. Snider, Challenging Laws: 3 Levels of Scrutiny Explained, https://www.findlaw.com/legalblogs/law-and-life/challenging-laws-3-levels-of-scrutiny-explained. και αναλυτικά Killion, Freedom of Speech: An Overview, Congressional Research Service, Report R47986, 2023, 4 επ. (crsreports.congress.gov/product/pdf/R/R47986).
[31] Liptak, Supreme Court Backs Law Requiring TikTok to be Sold or Banned, NYT, 17 January 2025.
[32] Βλ. Volokh, Speaking with and in favor of a foreign adversary is one thing. Allowing a foreign adversary to spy on Americans is another, reason.com/volokh/2025/01/17/speaking-with-and-in-favor-of-a-foreign-adversary-is-one-thing-allowing-a-foreign-adversary-to-spy-on-americans-is-another (17/1/2025) [perma.cc/Y4WH-26L8].
[33] Από ένα προφίλ σε έναν ιστότοπο κοινωνικής δικτυώσεως επιτυγχάνεται μια πλήρης σκιαγράφηση του υποκειμένου των δεδομένων, καθώς συλλέγονται πληροφορίες, όπως όνομα, ημερομηνία γεννήσεως, πολιτικές και θρησκευτικές απόψεις, στοιχεία επικοινωνίας, προσωπική κατάσταση, αγαπημένα βιβλία, φωτογραφίες και πληροφορίες για την εκπαίδευση και την επαγγελματική σταδιοδρομία. Βλ. Παναγοπούλου, Οι ιστότοποι κοινωνικής δικτύωσης: ως Εθνική, Ευρωπαϊκή και Διεθνής Πρόκληση της Προστασίας της Ιδιωτικότητας, 2010, 63 επ. Για την συνδεόμενη ειδική περίπτωση των ιστολογίων βλ. της ιδίας, Περί της ελευθερίας των ιστολογίων (blogs): Οι νέες τεχνολογίες ως εθνική, ευρωπαϊκή και διεθνής πρόκληση στην ελευθερία διαδόσεως των ιδεών, 2010.
[34] Βλ. Volokh, Classified Evidence in the Tiktoc Case, reason.com/volokh/2025/01/17/classified-evidence-in-the-tiktok-case (17/1/2025) [perma.cc/D5ZC-URX8].
[35] Millhiser, The Supreme Court’s decision upholding the TikTok ban, explained, vox.com/scotus/395462/supreme-court-tik-tok-garland-first-amendment-china (17/1/2025) [perma.cc/6ABF-KEK7].
[36] Βλ. απόφαση 604 U.S. (2025), Concurring Opinion of Justice Sotomayor , Nos. 24-656 and 24-657, https://www.supremecourt.gov/opinions/24pdf/24-656diff_d1of.pdf.
[37] Βλ. απόφαση 604 U.S. (2025), Concurring Opinion, of Justice Gorsuch Nos. 24-656 and 24-657, https://www.supremecourt.gov/opinions/24pdf/24-656diff_d1of.pdf.
[38] Ibid.
[39] Ibid.
[40] Ibid.
[41] Ibid.
[42] Ibid.
[43] Whitney v. California, 274 U.S. 357, (1927), 377: “[…] the remedy to be applied is more speech, not enforced silence”.
[44] Massing, Meinungsfreiheit und Schutz der verfassungsrechtlichen Ordnung, JZ 2012, 585.
[45] Βλ. Saxer/Kollenberg, Zugangsverbote zu Kommunikationsplatformen zum Schutz der (inter)nationalen Sicherheit- ein grundrechtsbasierter Überblick, JZ 2024, 375, 376 επ. Σύνοψη της επιχειρηματολογίας σε των ιδίων, „Mr. President, Does the TikTok ban conform with the Constitution?“, verfassungsblog.de/mr-president-does-the-tiktok-ban-conform-with-the-constitution (21/5/2024)· βλ. και Saxer, TikTok wird geflutet mit Propaganda und Fake News – aber reicht das für ein Verbot der Plattform aus?, NZZ (Int.) 7.5.2024, 11.
[46] Έτσι Saxer/Kollenberg, ό.π., JZ 2024, 385.
[47] Ως προς τα τιθέμενα ζητήματα ως προς το δικαίωμα προστασίας προσωπικών δεδομένων και πληροφοριακού αυτοκαθορισμού,βλ. γενικά Παναγοπούλου, Τεχνητή νοημοσύνη: Ο δρόμος προς έναν ψηφιακό συνταγματισμό, 2023.
[48] Saxer/Kollenberg, ό.π., JZ 2024, 385 επ.
[49] Βλ. lawnet.gr/law-news/diethni/tiktok-i-i-apantisi-tou-ceo-tis-platformas-stin-apofasi-tou-anotatou-dikastiriou-ton-ipa (19/1/2025).
[50] Η λύση αυτή δεν αντιμετωπίζει το κύριο ζήτημα της υπόθεσης, δηλαδή ότι η Κίνα απαγορεύει την εξαγωγή του αλγόριθμου της εφαρμογής.
[51] Βλ. lto.de/recht/nachrichten/n/elon-musk-x-interne-dokumente-eu-kommission (17/1/2025).
