Τα πρόσφατα γεγονότα – απομόνωση υποτιθέμενου αρχηγού μέσα στη Βουλή, τάσεις απόσχισης στην κοινοβουλευτική ομάδα, διαφωνίες ως προς την οικονομική διαχείριση, δηλώσεις αρχηγού και βουλευτών, διενέργεια εξέτασης από Εισαγγελέα Αρείου Πάγου – ρίχνουν νέο φως στα έργα και τις ημέρες ενός κόμματος που εισήλθε στη Βουλή βαρυνόμενο με την υποψία ότι δεν ήταν αυτό που φαινόταν.
Από θεσμική άποψη, σε τρία κυρίως πεδία εστιάζονται τα ερωτηματικά και η ανάγκη ξεκαθαρίσματος.
1) Νομιμότητα εκλογής. Το ζήτημα δεν έκλεισε με την απόφαση του Α’ Τμήματος του Αρείου Πάγου με την οποία επιτράπηκε στους Σπαρτιάτες να κατεβάσουν συνδυασμούς, ούτε με την ψήφο των συμπολιτών μας στις 25 Ιουνίου, με την οποία έστειλαν τους Σπαρτιάτες στη Βουλή. Και τούτο γιατί, από τη στιγμή που έγινε προσφυγή ενώπιον του “Εκλογοδικείου”, δηλαδή της οικείας σύνθεσης του Ανώτατου Ειδικού Δικαστηρίου (άρθρο 100 του Συντάγματος), κατά της εκλογής ενός ή περισσότερων εκ των 12 βουλευτών των Σπαρτιατών, το δικαστήριο θα κληθεί να κρίνει αν οι Σπαρτιάτες σεβάστηκαν τις επιταγές υπηρέτησης της δημοκρατίας (άρθρο 29 παρ. 1 του Συντάγματος) και της “ελεύθερης και ανόθευτης εκδήλωσης της λαϊκής θέλησης” (άρθρο 52 Συντάγματος). Στο μέτρο που αποδειχθεί ότι οι Σπαρτιάτες αποτελούσαν προκάλυμμα άλλου κόμματος και η πραγματική ηγεσία τους ήταν άλλη από αυτή που εμφανιζόταν ότι είναι, αν δηλαδή οι πολίτες ψηφίζοντας Σπαρτιάτες στις εκλογές ψήφιζαν άλλο κόμμα, είτε το γνώριζαν είτε όχι, τότε πιθανώς να κριθεί ότι υπήρξε νόθευση της λαϊκής βούλησης και να ακυρωθεί η εκλογή ορισμένων, ή όλων, των υπό τέτοιες συνθήκες εκλεγμένων βουλευτών. Οι δηλώσεις του εμφανιζόμενου ως αρχηγού περί ύπαρξης “μαφίας” στους κόλπους του κόμματος και ιδίως περί καθοδήγησης βουλευτών από “το Δομοκό” (τις εκεί φυλακές) έχουν απόλυτη σχέση και επιρροή με την απόδειξη περί παρανομίας. Ενδεχόμενη απόφανση περί παράνομης συμμετοχής των Σπαρτιατών στις εκλογές “επιλύεται”, κατά την κρίση του ΑΕΔ, με έναν από τους τρεις ακόλουθους τρόπους: είτε με επανάληψη των εκλογών συνολικά (αν θεωρηθεί ότι η παράνομη συμμετοχή του συγκεκριμένου κόμματος είχε καθοριστική επιρροή επί της συνολικής νομιμότητας των εκλογών της 25ης Ιουνίου), είτε με επανάληψη των εκλογών στις 12 περιφέρειες στις οποίες έχουν εκλεγεί Σπαρτιάτες βουλευτές (ασχέτως αν κατατέθηκαν προσφυγές και στις 12), είτε με αντικατάσταση των 12 βουλευτών των Σπαρτιατών από μη εκλεγέντες βουλευτές άλλων κομμάτων, κατά την σειρά κατάταξης τους, στις 12 επίδικες περιφέρειες (αν το δικαστήριο θεωρήσει ότι μπορεί να προκύψει τέτοια “αυτόματη ανακατανομή”). Τα πρόσφατα γεγονότα προσθέτουν αποδεικτικό υλικό, και μάλιστα εκ των έσω, στο φάκελο αυτής της υπόθεσης, ωστόσο η κρίση του Ανώτατου Ειδικού Δικαστηρίου δεν θα λάβει χώρα πριν από αρκετούς μήνες.
2) Κοινοβουλευτική ομάδα. Για να διατηρηθεί η κοινοβουλευτική ομάδα των Σπαρτιατών, έστω και αριθμητικά μειωμένη, εφόσον ήδη άρχισαν αποχωρήσεις, είναι αναγκαίο να παραμείνουν σε αυτήν τουλάχιστον 5 βουλευτές (άρθρο 15 παρ. 2 Κανονισμού της Βουλής). Για να συγκροτήσουν “αποσχισθέντες” βουλευτές νέα κοινοβουλευτική ομάδα, αυτοί θα πρέπει να είναι τουλάχιστον 10, δηλαδή να μείνει μόνος του ο τυπικά αρχηγός: ο Κανονισμός της Βουλής επιτρέπει 5 βουλευτές να συγκροτούν κοινοβουλευτική ομάδα μόνον όταν “το κόμμα με το οποίο εκλέχτηκαν και στο οποίο εξακολουθούν να ανήκουν” έλαβε μέρος στις εκλογές και πήρε το 3% (άρα από τη στιγμή που θα “αποσχισθούν” δεν θα εξακολουθούν να ανήκουν στον ίδιο σχηματισμό που συμμετείχε στις εκλογές). Αν οι βουλευτές που αποχωρήσουν από τη σημερινή ομάδα παραμείνουν ανεξάρτητοι και παράλληλα αν στη σημερινή ομάδα απομείνουν λιγότερα από 5 μέλη, τότε οι Σπαρτιάτες δεν θα έχουν εφεξής οργανωμένη κοινοβουλευτική παρουσία και θα χάσουν τα συνακόλουθα προνόμια (παραχώρηση χώρων, στελέχωση, χρόνος ομιλίας κλπ).
3) Χρηματοδότηση. Κατά το Σύνταγμα (άρθρο 29 παρ. 2) και τον οικείο νόμο (3023/2002, όπως τροποποιήθηκε, ιδίως με το ν. 304/2014 και την κωδικοποίηση με το ν. 4710/2020, και ισχύει), η κρατική χρηματοδότηση σχετίζεται με τις εκλογικές επιδόσεις κάθε κόμματος, προδιορίζεται με ειδική απόφαση και ελέγχεται από ειδική Επιτροπή αποτελούμενη από εκπροσώπους όλων των συμμετεχόντων στη Βουλή και τρεις ανώτατους δικαστικούς (έναν Σύμβουλο Επικρατείας, έναν Αρειοπαγίτη, έναν Σύμβουλο του Ελεγκτικού Συνεδρίου). Η χρηματοδότηση πάει σε κόμμα, όχι σε πρόσωπα και για τη διαχείριση της είναι αρμόδιο το κατά το Καταστατικό του κόμματος οριζόμενο πρόσωπο, συνήθως ο αρχηγός του. Στους Σπαρτιάτες δεν υπάρχει Καταστατικό και ο αρχηγός είναι απλώς τυπικά και όχι ουσιαστικά αρχηγός και πάντως υπό ανοιχτή αμφισβήτηση. Αναστολή της χρηματοδότησης προβλέπεται, με απόφαση της απόλυτης πλειοψηφίας της Βουλής, κατόπιν ονομαστικής ψηφοφορίας, μόνο στην περίπτωση άσκησης δίωξης και επιβολής προσωρινής κράτησης κατά του αρχηγού του χρηματοδοτούμενου κόμματος ή του επικεφαλής της κοινοβουλευτικής του ή του προσώπου που ασκεί την “πραγματική διεύθυνση” (άρθρο 7 Α ν. 3023/2002) – τέτοια κρίση είναι δύσκολο να γίνει από τη Βουλή ή από την Επιτροπή Οικονομικού Ελέγχου, εφόσον δεν έγινε, ή όσο αναμένεται να γίνει, από αρμόδια δικαστήρια. Ο έλεγχος, ωστόσο, του τρόπου με τον οποίο γίνεται η διαχείριση της κρατικής χρηματοδότησης είναι διαρκής και σε περίπτωση που διαπιστωθεί παράβαση από την αρμόδια Επιτροπή προβλέπονται κυρώσεις και πρόστιμα. Για τη συνέχιση της χρηματοδότησης απαιτείται διατήρηση της σχέσης με κόμμα που έλαβε μέρος στις εκλογές – χρηματοδότηση ανεξάρτητων βουλευτών ή κοινοβουλευτικής ομάδας που εκπροσωπεί σχηματισμό που δεν κατήλθε στις εκλογές, δεν προβλέπεται.
Κώστας Μποτόπουλος
Διδάκτωρ Συνταγματικού Δικαίου, πρ. Ευρωβουλευτής και Πρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς
