Η δολοφονία του Παύλου Φύσσα πριν από δέκα ακριβώς χρόνια, τον Σεπτέμβριο του 2013, ήταν ο καταλύτης για τη σταδιακή μετάβαση από το μοντέλο της ανεκτικής/φιλελεύθερης δημοκρατίας στη μαχόμενη, δηλαδή στην αντιμετώπιση των εχθρών της με εκλογικούς αποκλεισμούς και απαγορεύσεις.
Το Σύνταγμά μας, για τους γνωστούς ιστορικούς λόγους, δεν προβλέπει τη δυνατότητα δικαστικής απαγόρευσης πολιτικών κομμάτων. Ωστόσο η εμπειρία της εγκληματικής δράσης της Χρυσής Αυγής υπό τον μανδύα πολιτικού κόμματος, που παρά την ποινική δίωξη της ηγεσίας της αναδείχθηκε το 2015 τρίτο σε κοινοβουλευτική δύναμη, οδήγησε τα κόμματα του «δημοκρατικού τόξου» να επιβάλουν σειρά περιορισμών στη λειτουργία κομμάτων που υποθάλπουν ή υποκρύπτουν εγκληματικές οργανώσεις.
Αφετηρία αυτών των περιορισμών υπήρξε ο νόμος 4304/2014, που προβλέπει την αναστολή της κρατικής χρηματοδότησης σε κόμματα των οποίων η ηγεσία ή τμήμα της κοινοβουλευτικής ομάδας διώκεται ποινικά. Το πιο πρόσφατο βήμα της μετάβασης στη μαχόμενη δημοκρατία ήταν οι τροπολογίες στις αρχές του 2023 για τον εκλογικό αποκλεισμό κομμάτων των οποίων η δεδηλωμένη ή πραγματική ηγεσία έχει καταδικαστεί για συγκεκριμένα εγκλήματα.
Αποδείχθηκαν αυτοί οι περιορισμοί λυσιτελείς ή το πείραμα απέτυχε; Η είσοδος των Σπαρτιατών στη Βουλή και όσα ακολούθησαν υποδεικνύουν το δεύτερο. Μπορεί ο Η. Κασιδιάρης να μην εκλέχθηκε βουλευτής, όμως φαίνεται ότι τα έντεκα από τα δώδεκα μέλη της κοινοβουλευτικής ομάδας των Σπαρτιατών καθοδηγούνται από αυτόν. Μάλιστα, αν δεν υπήρχε το δέλεαρ της κρατικής χρηματοδότησης, με ποσό που μπορεί να υπερβεί τα 7 εκ. ευρώ σε βάθος τετραετίας, πιθανόν να είχαν αποχωρήσει από τους Σπαρτιάτες και να είχαν συστήσει νέα κοινοβουλευτική ομάδα.
Είναι εφικτή η αναστολή της χρηματοδότησης των Σπαρτιατών; Με τα μέχρι στιγμής δεδομένα, η υπαγωγή του κόμματος στις προβλέψεις του σχετικού νόμου του 2014 δεν πληρούνται. Άρα θα χρειαζόταν μια νέα διάταξη που θα θέτει ειδικότερες προϋποθέσεις που περιορίζουν την κρατική χρηματοδότηση.
Το κρίσιμο ερώτημα σήμερα είναι αν το κώλυμα της εκλογικής συμμετοχής, στο οποίο ο Άρειος Πάγος έκρινε πριν από τις εκλογές ότι δεν εμπίπτουν οι Σπαρτιάτες, μπορεί να επαναξιολογηθεί σήμερα από το Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο, λαμβάνοντας υπόψη τα νέα δεδομένα για τον ηγετικό ρόλο του Η. Κασιδιάρη στο κόμμα, επιφέροντας την έκπτωση των βουλευτών του.
Κατά την άποψή μου, ακόμη και αν στοιχειοθετηθεί επαρκώς αυτός ο ρόλος, δεν μπορεί να θεμελιωθεί στο ισχύον θεσμικό πλαίσιο ένα επιγενόμενο ασυμβίβαστο που θα συνεπαγόταν την ακύρωση της εκλογής τους. Επιπλέον, σε περίπτωση που ακυρωνόταν η εκλογή τους, όλες οι λύσεις για την πλήρωση των εδρών τους παρουσιάζουν νομικά και πολιτικά προβλήματα, δηλαδή τόσο η διεξαγωγή νέων εκλογών στην επικράτεια ή στις 12 περιφέρειες όσο και, πολλώ μάλλον, η ανακατανομή των εδρών υπέρ των υπόλοιπων κομμάτων.
Το μοντέλο της μαχόμενης δημοκρατίας έχει εγκαταλειφθεί πλέον στην πράξη ακόμη και σε χώρες που ρητά το θεσμοθέτησαν στα Συντάγματά τους λόγω του ναζιστικού τους παρελθόντος, όπως η Γερμανία και η Αυστρία. Η αντιμετώπιση των νεοφασιστικών, ρατσιστικών, ξενοφοβικών κομμάτων είναι σε βάθος χρόνου αποτελεσματικότερη, ακολουθώντας το φιλελεύθερο μοντέλο, που τα αντιμάχεται με πολιτικούς και κοινωνικούς όρους, σε συνάρτηση με το οπλοστάσιο του ποινικού δικαίου.
Ξενοφών Κοντιάδης
Καθηγητής Δημοσίου Δικαίου, Πρόεδρος του Κέντρου Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου
Πηγή: Αναδημοσίευση από την εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ, 09.09.2023
