Στο ζήτημα που συνδέεται με την καταδίκη της ηγεσίας της Χρυσής Αυγής σε πρώτο βαθμό, το άρθρο 102 του νόμου 5019/2023 (ΦΕΚ Α΄27) προβλέπει την αποστέρηση του δικαιώματος κατάρτισης συνδυασμών για τη συμμετοχή στις βουλευτικές εκλογές, πολιτικών κομμάτων των οποίων υποψήφιοι βουλευτές ή ιδρυτικά μέλη ή διατελέσαντες πρόεδροι είναι πρόσωπα που έχουν καταδικαστεί για τα αδικήματα των άρθρ. 134 (εσχάτη προδοσία), 187 και 187Α ΠΚ (εγκληματική οργάνωση).
Το άρθρ. 102 ορίζει ότι “η πραγματική ηγεσία έχει την έννοια ότι πρόσωπο άλλο από εκείνο που κατέχει τυπικά θέση προέδρου, γενικού γραμματέα, μέλους της διοικούσας επιτροπής ή νομίμου εκπροσώπου με συγκεκριμένες πράξεις του εμφανίζεται να ασκεί διοίκηση του κόμματος, ή να έχει τοποθετήσει εικονική ηγεσία, ή να έχει τον ηγετικό πολιτικό ρόλο προς το εκλογικό σώμα”. Συνεπώς στην έννοια της πραγματικής ηγεσίας περιλαμβάνεται και η συλλογική ηγεσία, δηλαδή η περίπτωση όπου η τυπική και επίσημη ηγεσία του κόμματος μοιράζεται την κομματική αρχή με πρόσωπο που ασκεί στο κόμμα πραγματική ηγεσία, από κοινού με την τυπική. Η συλλογική ηγεσία του κόμματος εμπίπτει στις απαγορεύσεις του εν λόγω άρθρου.
Κατά την άποψή μου, εφόσον προκύπτει και αποδεικνύεται με τήρηση όλων των εγγυήσεων του κράτους δικαίου και της παροχής δικαστικής προστασίας ότι η πραγματική ηγεσία ενός κόμματος περιλαμβάνει πρόσωπα που εμπίπτουν στις απαγορεύσεις του ανωτέρω άρθρου 102 τότε είναι σύμφωνη με το Σύνταγμα και την ΕΣΔΑ η απαγόρευση της κατάρτισης συνδυασμών για τη συμμετοχή του κόμματος αυτού στις βουλευτικές εκλογές.
Σχετικά με το ζήτημα της συνταγματικότητας της εν λόγω απαγόρευσης, είναι σημαντικό να είμαστε όσο το δυνατόν πιο σαφείς και καθαροί στις διακρίσεις μας. Διαφέρουν λοιπόν: α) ο θεωρητικός λόγος και οι ιδέες, β) οι πράξεις και γ) τα έργα. Η ελευθερία της έκφρασης προστατεύει καταρχήν απεριόριστα τις πολιτικές ιδέες χωρίς ουσιαστικές διακρίσεις ως προς το περιεχόμενό τους, με εξαίρεση οριακές περιπτώσεις όπως είναι στην Ευρώπη η άρνηση του Ολοκαυτώματος από τους κήρυκες του νεοναζισμού (PASTÖRS v. GERMANY, 55225/14, 3 Οκτωβρίου 2019). Η ελευθερία της έκφρασης προστατεύει όμως όχι μόνο το θεωρητικό corpus ιδεών, αλλά και την ενεργητική προβολή τους ως πολιτική πράξη, με σκοπό τη διάδοσή τους για τη διαμόρφωση της κοινής γνώμης (άρθρ. 14 παρ. 1 Σ., “καθένας μπορεί να εκφράζει και να διαδίδει […] τους στοχασμούς του τηρώντας του νόμους του κράτους”).
Ωστόσο, το Σύνταγμα δεν προστατεύει απεριόριστα και αδιακρίτως τα έργα, δηλαδή τις συνέπειες και τα αποτελέσματα του πολιτικού λόγου, ως πολιτικής παρέμβασης και πράξης. Τα έργα αυτά μπορεί να αφορούν ένα μεμονωμένο επεισόδιο, π.χ. μια συγκεκριμένη περίπτωση όπου κάποιος είπε ή δημοσίευσε κάτι για ένα άλλο πρόσωπο και το συμβάν έληξε εκεί, χωρίς συνέχεια. Μπορεί όμως και να αφορούν ευρύτερο σχέδιο που αναπτύσσεται σε περισσότερα επεισόδια. Η κατάληψη της εξουσίας από ένα κόμμα που απεργάζεται την καταστροφή της φιλελεύθερης δημοκρατίας είναι σίγουρα ένα σύνθετο σχέδιο του οποίου απώτερος στόχος είναι να ελέγξει τον “πυρήνα της κρατικότητας”, δηλαδή τους κατασταλτικούς και καταναγκαστικούς θεσμούς του κράτους με σκοπό να ανατρέψει το δημοκρατικό πολίτευμα. Η αντίδραση της φιλελεύθερης δημοκρατίας απέναντι στην απειλή αυτή μπορεί να πάρει διάφορες μορφές.
Στη χώρα μας υπό το Σύνταγμα του 1975 όπως ισχύει απορρίπτεται η εκδοχή της “αμυνόμενης δημοκρατίας”, ουσιώδες γνώρισμα της οποίας είναι η θέση πολιτικών κομμάτων εκτός νόμου λόγω της ιδεολογίας και των σκοπών του καταστατικού τους. Αν επιτρεπόταν, η απαγόρευση αυτή θα οδηγούσε σε περιορισμό της ελευθερίας της έκφρασης τόσο στο σκέλος των ιδεών όσο και της πολιτικής πράξης. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι η δημοκρατία μας είναι αδύναμη και ευάλωτη απέναντι στους εχθρούς της. Αντίθετα έχει τα μέσα να αντιδράσει όταν υπάρχει καταδίκη έστω και πρωτόδικη, όπως στην περίπτωση της Χρυσής Αυγής.
Πάντως, επειδή ουδέν κακόν αμιγές καλού, η ύπαρξη του λεγόμενου «κόμματος Κασιδιάρη» στη δημόσια ζωή μας βοηθά να γνωρίσουμε καλύτερα τους ανθρώπους που επιλέγουν να συμπορευθούν πολιτικά με το κόμμα αυτό. Παραφράζοντας τη λαϊκή σοφία, «δείξε μου τους (πολιτικούς) φίλους σου να σου πω ποιος είσαι (από πολιτική άποψη)».
Γιάννης Τασόπουλος
Καθηγητής ΕΚΠΑ, Δικηγόρος
Πηγή: Αναδημοσίευση από την ιστοσελίδα libre.gr (06.04.2023)
