Φερενίκη Παναγοπούλου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Παντείου Πανεπιστημίου[1]

Ι. Εισαγωγή

Η παρούσα εισήγηση αναλύει το έργο της Συμβουλευτικής Eπιτροπής Υψηλού Επιπέδου για την Τεχνητή Νοημοσύνη, η οποία συγκροτήθηκε από τον Πρωθυπουργό τον Νοέμβριο του 2023 και συντονίστηκε από την Ειδική Γραμματεία Μακροπρόθεσμου Σχεδιασμού, αναλαμβάνοντας την αποστολή να διαμορφώσει μια εθνική πολιτική για την αξιοποίηση των δυνατοτήτων της ΤΝ. Η πρόταση πολιτικής αποσκοπεί όχι μόνο στην ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας αλλά και στη θωράκισή τους απέναντι στους κινδύνους που ελλοχεύουν στην αρρύθμιστη χρήση της ΤΝ. Αρχικά παρουσιάζεται η σύνθεση της Επιτροπής, στη συνέχεια η αποστολή της, έπειτα οι αρμοδιότητες των υποομάδων εργασίας, oι κατευθυντήριες γραμμές και, στο τέλος, αναλύονται οι προτάσεις της Επιτροπής μέσω της ανάληψης εμβληματικών έργων.

ΙΙ. Η Σύνθεση της Επιτροπής

H Συμβουλευτική Eπιτροπή Υψηλού Επιπέδου για την Τεχνητή Νοημοσύνη απαρτίζεται στην παρούσα σύνθεσή της από 10 μέλη υπό την προεδρία του Καθηγητή Κωνσταντίνου Δασκαλάκη.

Μέλη της Επιτροπής είναι:

• Δασκαλάκης Κωνσταντίνος, Καθηγητής της Επιστήμης των Υπολογιστών στο ΜΙΤ,  επικεφαλής της Επιτροπής.
• Δρακόπουλος Κίμωνας, Επίκουρος Καθηγητής στην Επιστήμη των Δεδομένων και Λειτουργιών στο Πανεπιστήμιο της Ν. Καλιφόρνια.
• Καρκαλέτσης Ευάγγελος, Διευθυντής Έρευνας στο Ινστιτούτο Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών του ΕΚΕΦΕ “Δημόκριτος”.
• Κιντή Βασιλική (Βάσω), Καθηγήτρια Φιλοσοφίας της Επιστήμης και Αναλυτικής Φιλοσοφίας στο τμήμα Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Επιστήμης του ΕΚΠΑ.
• Παγουλάτος Γεώργιος, Μόνιμος Αντιπρόσωπος της Ελλάδας στον ΟΟΣΑ.
• Παναγοπούλου Φερενίκη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου, Δικαίου Προστασίας Δεδομένων και Βιοηθικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και Διευθύντρια του Ευρωπαϊκού Εργαστηρίου Βιοηθικής, Τεχνοηθικής και Δικαίου του Παντείου Πανεπιστημίου.
• Σελλής Τιμολέων (Τίμος), Διευθυντής της Ερευνητικής Μονάδας «Αρχιμήδης» του Ερευνητικού Κέντρου «Αθηνά».

• Σταυρόπουλος Ανδρέας, Αντιπρόερδος του Endeavor Greece – Εταίρος στην Threshold (πρώην DFJ) Ventures – Μέλος ΔΣ του ΤΑΙΠΕΔ.
• Τασιούλας Ιωάννης (John), Καθηγητής Ηθικής και Νομικής Φιλοσοφίας στο Τμήμα Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης.
• Τσέκερης Χαράλαμπος, Αντιπρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής & Τεχνοηθικής.

ΙΙΙ. Στόχος

Στόχος της Επιτροπής είναι η χάραξη εθνικής πολιτικής για την ΤΝ χωρίς βεβαίως να διαφοροποιηθεί από το ευρωπαϊκό κατευθυντήριο πλαίσιο. Αντιθέτως, επιθυμεί να συνδιαμορφώσει το ευρωπαϊκό πλαίσιο στέλνοντας παρατηρήσεις στο Σχέδιο Κανονισμού για την Tεχνητή Νοημοσύνη, το λεγόμενο AI Act. Eντός Ελλάδος η Επιτροπή γνωμοδοτεί σε ποιους τομείς μπορεί να εφαρμοστεί η ΤΝ και υπό ποιες προϋποθέσεις.Στόχος της Επιτροπής είναι να εκφράσει την επιστημονική της θέση σε ζητήματα ΤΝ.Η Επιτροπή υπέβαλε το πρώτο υπόμνημάτης αναφορικά με τη θέση της Ελλάδος στο Σχέδιο Κανονισμού για την ΤΝ.

Τα ζητήματα στα οποία εστίασε η Επιτροπή ήταν τα εξής:

• Ενσωμάτωση των δεοντολογικών κατευθυντήριων γραμμών για αξιόπιστη τεχνητή νοημοσύνη.
• Η χρήση των τεχνολογιών αναγνώρισης προσώπου (FRT) μπορεί να είναι συμβατή με τα θεμελιώδη δικαιώματα εφόσον πληρούνται αυστηρές προϋποθέσεις.
• Δεν θα πρέπει να υπάρχει γενική εξαίρεση της εθνικής ασφάλειας από τις απαιτήσεις του νόμου.
• Οι εκτιμήσεις επιπτώσεων στα θεμελιώδη δικαιώματα θα πρέπει να είναι υποχρεωτικές για όλα τα συστήματα υψηλού κινδύνου.
• Τα μοντέλα θεμελίωσης δεν θα πρέπει να αυτορρυθμίζονται, αλλά οι προτεινόμενοι κώδικες δεοντολογίας θα πρέπει να μετατραπούν σε νόμο.
• Τα μοντέλα ανοικτού κώδικα θα πρέπει να υπόκεινται σε κανονική μεταχείριση βάσει του νόμου.
• Η ρύθμιση υψηλού κινδύνου θα πρέπει να επεκτείνεται σε όλα τα συστήματα που χρησιμοποιούνται από παρόχους συστημάτων ΤΝ, ακόμη και αν ανεξάρτητα από την εν λόγω παροχή τα συστήματα αυτά ταξινομούνται ως χαμηλού κινδύνου.
• Υποχρεωτικά εκπαιδευτικά προγράμματα ΤΝ για όλους τους υπαλλήλους που χρησιμοποιούν ένα σύστημα ΤΝ ή εμπλέκονται με τα συστήματα διαχείρισης ποιότητας και κινδύνου.

ΙV. Oμάδες εργασίας

Η Επιτροπή απαρτίζεται από τέσσερις ομάδες εργασίας. Κάθε ομάδα εργασίας επικεντρώνεται σε έναν συγκεκριμένο τομέα και είναι υπεύθυνη για την ανάπτυξη σχεδίων και πολιτικών που αφορούν στον συγκεκριμένο πυλώνα.

Οι τέσσερις ομάδες εργασίας με σημεία ενδιαφέροντος είναι οι εξής:

Α. Παιδεία και Έρευνα: Η Υποεπιτροπή εστιάζει σε θέματα που αφορούν στην παιδεία και την έρευνα, την επανεκπαίδευση του εργατικού δυναμικού στις νέες τεχνολογίες, τον τεχνολογικό αλφαβητισμό και την ενσωμάτωση της ΤΝ στη διαδικασία της εκπαίδευσης. Ενδεικτικά θέματα:

• Τεχνητή νοημοσύνη στη διαδικασία της εκπαίδευσης (από το δημοτικό έως το πανεπιστήμιο)
• Διά βίου μάθηση (skilling/ reskilling) και ενημέρωση για την ΤΝ (αύξηση αλφαβητισμού/μείωση τεχνοφοβίας)
• Ιδιωτική εκπαίδευση (η Ελλάδα ως εκπαιδευτικό hub για ΤΝ)
• Ενίσχυση έρευνας στην ΤΝ / παραγωγή εξαγώγιμης (παγκοσμίου επιπέδου) έρευνας

Β. Καινοτομία και Επιχειρηματικότητα: επικεντρώνεται σε θέματα που σχετίζονται με την ΤΝ στην καινοτομία και την επιχειρηματικότητα.

Ενδεικτικά θέματα:

• H θέση της Ελλάδας στην παγκόσμια αλυσίδα αξίας της ΤΝ
• Διασύνδεση πανεπιστημιακής έρευνας με την αγορά ΤΝ
• Εντοπισμός και εστίαση σε συγκεκριμένους καθετοποιημένους τομείς επιχειρηματικότητας

που η Ελλάδα μπορεί να επαυξήσει το ανταγωνιστικό της πλεονέκτημα (π.χ. ναυτιλία, τουρισμός, πολιτισμός, κλπ.)

• Τεχνητή νοημοσύνη σε οργανισμούς του δημοσίου (π.χ. πιλοτικό πρόγραμμα Αρχιμήδη)
• Κίνητρα σε μεγάλες επιχειρήσεις να φέρουν έργα τεχνητής νοημοσύνης στην Ελλάδα
• Κίνητρα προσέλκυσης τεχνολογικών πρωταθλητών στον χώρο της ΤΝ
• Κίνητρα για νεοφυείς επιχειρήσεις, τόσο για δημιουργία / ενίσχυσή τους, όσο και προσέλκυση υπαρχουσών

Γ. ΤΝ και Κράτος: Ασχολείται με τις πρακτικές εφαρμογές της ΤΝ στις υπηρεσίες των πολιτών, καθώς και με καθετοποιημένες εφαρμογές της σε διάφορους τομείς ενδιαφέροντος της πολιτείας.

Ενδεικτικά θέματα:

• Διακυβέρνηση δεδομένων του Δημοσίου (data governance) – data sharing, data anonymization, data classification, data privacy, data copyrighting
• Κρατικές υποδομές που θα επιταχύνουν την υιοθέτηση ΤΝ (π.χ. high performance computing, open data / public data sets)
• Technology Sandboxing
• Αύξηση εφαρμογών ΤΝ στο κράτος
• Μείωση γραφειοκρατίας/Αύξηση αποδοτικότητας δημοσίου. Ενδεικτικές περιοχές ενδιαφέροντος:

                                                         i.      Κρατική Διοίκηση

                                                       ii.      Υγεία

                                                      iii.     Εργασία (εργασιακά δικαιώματα, προβλέψεις για την αγορά εργασίας, skilling/ reskilling)

                                                      iv.      Φοροδιαφυγή

                                                       v.      Δικαιοσύνη

                                                      vi.      Προστασία του περιβάλλοντος (early warning, surveillance)

                                                    vii.      Πράσινη μετάβαση (green transition)

                                                   viii.      Άμυνα – συμπεριλαμβανομένης της κυβερνο-ασφάλειας

Δ. Νομοθετικό Πλαίσιο: Ασχολείται με κανονιστικά / νομοθετικά θέματα σχετικά με την χρήση της ΤΝ στη χώρα μας καθώς και δεοντολογικά (ethical use cases, AI guidelines, human in the loop use cases).

Η Επιτροπή προτείνει στην Κυβέρνηση τις απαραίτητες κανονιστικές και λειτουργικές δομές για τη διαχείριση και λειτουργία της ΤΝ στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα. Στο πλαίσιο αυτό προτείνει ρυθμίσεις:

α) για το επιχειρηματικό και ερευνητικό πλαίσιο,

β) τη δημιουργία ελκυστικού/ φιλικού περιβάλλοντος για την ΤΝ στην Ελλάδα,

γ) το νομοθετικό πλαίσιο για νεοφυείς επιχειρήσεις και επενδύσεις,

δ) τη δημοκρατική πρόσβαση στην τεχνολογία (open source models),

ε) τη θέσπιση κανόνων για αναδόχους του κράτους,

στ) τη σύσταση νέων θεσμών, με έμφαση στη θέσπιση μιας εποπτικής και ρυθμιστικής αρχής για την ΤΝ.

Παράλληλα, συνεργάζεται με την Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής και Τεχνοηθικής για την εκπόνηση Γνωμών περί την ηθική της ΤΝ, ειδικότερα στη δημόσια διοίκηση, την εργασία και την εκπαίδευση. Απώτερος στόχος είναι η καλύτερη σύνδεση μεταξύ τεχνο-ηθικής, τεχνο-ρύθμισης και ψηφιακής διακυβέρνησης.

V. Κατευθυντήριες Αρχές

Oι αρχές που πρέπει να διέπουν την εθνική στρατηγική για την ΤΝ είναι, πρώτον, ο σεβασμός στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια, υπό την έννοια ότι τα συστήματα ΤΝ πρέπει να αναπτύσσονται με τρόπους που σέβονται την προσωπική αυτονομία και τα θεμελιώδη δικαιώματα των ατόμων, όπως την προσωπική ελευθερία, την ισότητα, την ιδιωτικότητα, την ασφάλεια, τη μη-διάκριση και την πρόσβαση στην πληροφορία. Είναι απαραίτητο να ληφθούν μέτρα για να αποτραπεί η εκμετάλλευση, η υποβάθμιση ή η μείωση της αυτοδιάθεσης των ανθρώπων από τα συστήματα ΤΝ.

Δεύτερον, η ΤΝ πρέπει να προάγει τις ευκαιρίες για ατομική ευημερία, υπό την έννοια ότι  πρέπει να αναγνωρίζεται ως εργαλείο που βοηθά και εμπνέει τους ανθρώπους, ώστε να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής τους, αξιοποιώντας τις μοναδικές τους ανθρώπινες ικανότητες, στον εργασιακό χώρο, στην εκπαίδευση, στις προσωπικές σχέσεις, στο πεδίο της αισθητικής και ή στην συνεργασία αλληλεπίδραση με το Κράτος.

Τρίτον, η ΤΝ πρέπει να δίνει έμφαση στον πλουραλισμό, λαμβάνοντα υπ’ όψιν μια ποικιλία κανονιστικών παραγόντων όπως, μεταξύ άλλων, τα ανθρώπινα δικαιώματα, την οικονομική ευημερία, την προστασία του περιβάλλοντος, την ανθρώπινη ασφάλεια και την εθνική ασφάλεια, και να επιδιώκει να επιλύει ενδεχόμενες εντάσεις μεταξύ τους. Οι πολιτικές πρωτοβουλίες θα πρέπει επίσης να βασίζονται σε ένα ευρύ φάσμα επιστημών, από τις μαθηματικές και φυσικές μέχρι τις ανθρωπιστικές, αφού οι θα έχουν εφαρμογές της ΤΝ θα αφορούν σε τομείς που κυμαίνονται από την υγειονομική περίθαλψη έως το δικαστικό σύστημα.

Tέταρτον, καθοριστικής σημασίας είναι η δυνατότητα των πολιτών να έχουν ίσες ευκαιρίες συμμετοχής στην κοινωνία της ΤΝ μέσω της πρόσβασης σε σχετική εκπαίδευση, γνώση, τεχνολογία, υπολογιστικούς πόρους και σύνολα δεδομένων. Τέτοιες ευκαιρίες θα πρέπει να υπάρχουν σε διάφορους τομείς, όπως στη βασική έρευνα που σχετίζεται με την ΤΝ, την ανάπτυξη εφαρμογών ΤΝ, καθώς και τη χρήση της ΤΝ στην εργασία και άλλα πεδία. Είναι επίσης αναγκαίο η διακυβέρνηση της ΤΝ να αντανακλά τις απόψεις όλων των ενδιαφερόμενων μερών, συμπεριλαμβανομένων των πολιτών. Παρά τον κίνδυνο κακής χρήσης της τεχνολογίας ΤΝ που μπορεί να απειλήσει τις δημοκρατικές διαδικασίες μέσω παραπληροφόρησης, προϊόντων βαθιάς παραποίησης (deep fakes) κ.ά., είναι επίσης σημαντικό να αναγνωρίσουμε την ικανότητα των εργαλείων ΤΝ να διευκολύνουν ενεργά τις δημοκρατικές διαδικασίες, τη δημόσια συζήτηση καθώς και τη λήψη αποφάσεων σε μεγάλη κλίμακα.

Πέμπτον, οι αλγόριθμοι, τα δεδομένα και οι διαδικασίες λήψης αποφάσεων από συστήματα ΤΝ θα πρέπει να είναι επαρκώς προσβάσιμα στα ενδιαφερόμενα μέρη, ώστε οι η λειτουργίες των συστημάτων ΤΝ, να είναι κατανοητές, εξηγήσιμες, αξιόπιστες, δικαιολογημένες αιτιολογημένες και υπεύθυνες. Η διαφάνεια είναι ζωτικής σημασίας για τη λήψη υπεύθυνων αποφάσεων σχετικά με την ανάπτυξη και εφαρμογή των συστημάτων ΤΝ, καθώς και για την αναγνώριση των κινδύνων και των ωφελειών που αυτά συνεπάγονται.

 Έκτον, είναι αναγκαίο να θεσπιστούν μηχανισμοί εποπτείας ώστε να διασφαλιστεί ότι τα συστήματα ΤΝ πληρούν τις αξίες που πρέπει να διέπουν τη λειτουργία τους. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στην προσαρμογή επιλογή των της κατάλληλων μορφών εποπτείας, συμπεριλαμβανομένης της ανθρώπινης εποπτείας από τον άνθρωπο, ανάλογα με τα χαρακτηριστικά των διαφορετικών συστημάτων ΤΝ και στον τομέα της εφαρμογής τους. Επιπλέον, θα πρέπει να σταθμίζονται οι συγκεκριμένοι κίνδυνοι και τα οφέλη που συνδέονται με αυτά.

 Έβδομον,  η ΤΝ πρέπει να υπηρετεί την αρχή της προσαρμοστικότητας, προκειμένου να προσαρμόζεται στις νέες ευκαιρίες και προκλήσεις που ανακύπτουν με την πάροδο του χρόνου, διατηρώντας ωστόσο την ανάγκη για ένα σταθερό και προβλέψιμο ρυθμιστικό περιβάλλον.

Όγδοον, πολύ σημαντική είναι η διεθνής πολυμερής συνεργασία. Η αποτελεσματική ρύθμιση της ΤΝ δεν μπορεί να επιτευχθεί μέσω των προσπαθειών ενός μόνο κράτους. Είναι επομένως κρίσιμο για την ελληνική κυβέρνηση να συμμετέχει και να συμβάλλει σε διεθνείς πρωτοβουλίες, καθώς και να αντλεί διδάγματα από τις πολιτικές προτάσεις άλλων κρατών, περιφερειακών φορέων και διεθνών οργανισμών.

VΙ.  Χάραξη στρατηγικού σχεδιασμού για την ΤΝ

Οι θεμελιώδεις προτεραιότητες πάνω στις οποίες στηρίζεται η προτεινόμενη εθνική στρατηγική προς όφελος της Ελλάδας, της κοινωνίας, της οικονομίας και της διεθνούς θέσης της χώρας περιλαμβάνουν: Πρώτον, την προετοιμασία των πολιτών για τη μετάβαση στην ΤΝ∙ δεύτερον, τη βελτίωση της αποδοτικότητας των δημόσιων υπηρεσιών για τους Έλληνες και αλλοδαπούς πολίτες που κατοικούν στη χώρα∙ τρίτον, τη διαφύλαξη και ενίσχυση της δημοκρατίας∙ τέταρτον, τη βελτίωση της ποιότητας της υγειονομικής περίθαλψης για όλους∙ πέμπτον, την ενίσχυση της πρόσβασης και τη βελτίωση της ποιότητας της εκπαίδευσης∙ έκτον, τη μετατροπή της Ελλάδας σε παγκοσμίως ελκυστικό προορισμό για επενδύσεις στην Τεχνητή Νοημοσύνη και την υψηλού επιπέδου τεχνολογία∙ έβδομον,τη διατήρηση και τον εμπλουτισμό της πολιτιστικής κληρονομιάς∙ όγδοον, τον μετριασμό των επιπτώσεων της κλιματικής κρίσης και την προσαρμογή μας σε αυτήν και, ένατον, την υποστήριξη της εθνικής ασφάλειας.

VII. Εμβληματικά Έργα

Η Επιτροπή προτείνει την υλοποίηση ορισμένων στοχευμένων και φιλόδοξων έργων που θα  επιτρέψουν στην Ελλάδα να ενταχθεί στις ηγέτιδες χώρες στην ΤΝ και να επωφεληθεί ουσιαστικά από την εφαρμογή της. Tα έργα αυτά εστιάζουν στα δεδομένα, την ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού, την οικοδόμηση ενός οικοσυστήματος γύρω από την ΤΝ, την προστασία και προώθηση του ελληνικού πολιτισμού και της κληρονομιάς, καθώς και την ανάληψη ηγετικού ρόλου στον καθορισμό ενός κατάλληλου πλαισίου για τη διακυβέρνηση και την ηθική της ΤΝ.

Το πρώτο εμβληματικό έργο έγκειται στην καθιέρωση της Ελλάδας ως πρότυπης χώρας στη συλλογή και διακυβέρνηση των δεδομένων, την ετοιμότητα εφαρμογής της ΤΝ και τη στρατηγική ανάπτυξης της ΤΝ. Η Επιτροπή κρίνει εν προκειμένω ότι η Ελλάδα οφείλει να αξιοποιήσει την τεράστια αξία των δεδομένων. Αυτό μπορεί να γίνει μέσω της δημιουργίας συγκεκριμένων μονάδων συντονισμού για τη συλλογή και διακυβέρνηση δεδομένων και τη διαμόρφωση και εκτέλεση της στρατηγικής για την ΤΝ εντός της ελληνικής κυβέρνησης. Τα δεδομένα αποτελούν τον νέο χρυσό, ο οποίος δεν πρέπει να μείνει αναξιοποίητος. Με την οργάνωση και απλοποίηση της πρόσβασης στα δεδομένα της χώρας μέσω μιας διαφανούς πολιτικής διακυβέρνησης που προάγει την προσβασιμότητα  στα δεδομένα, η Ελλάδα μπορεί να εντοπίσει και να προωθήσει στρατηγικές ευκαιρίες για την ανάπτυξη και εφαρμογή της ΤΝ. Με αυτόν τον τρόπο η χώρα μπορεί να αποκτήσει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα σε περιφερειακό και/ή παγκόσμιο επίπεδο, αξιοποιώντας δεδομένα υψηλής ποιότητας για την εκπαίδευση μοντέλων ΤΝ και να προσελκύσει ταλέντα, καινοτομία και επενδύσεις γύρω από τα δεδομένα της. Εκτός από το να χορηγεί δημόσια πρόσβαση σε σύνολα δεδομένων, όπου κρίνεται σκόπιμο αυτή η στρατηγική θα προάγει επίσης πολιτικές ανοιχτών δεδομένων και θα υποστηρίζει πρωτοβουλίες ανοιχτού κώδικα στην ΤΝ.

Το δεύτερο εμβληματικό έργο συνίσταται στην ίδρυση ενός παγκόσμιας κλάσης Ερευνητικού και Εκπαιδευτικού Ιδρύματος για την ΤΝ, υπό τη μορφή ενός Κέντρου Αριστείας ΤΝ, το οποίο θα λειτουργεί ως μεταπτυχιακή σχολή και ερευνητικό κέντρο, με κύριους στόχους τη διεξαγωγή έρευνας παγκόσμιας κλάσης και την παροχή εκπαίδευσης υψηλών προδιαγραφών. Το Κέντρο Αριστείας ΤΝ θα προσφέρει διεπιστημονικά, πολυκλαδικά και υπερ-διεπιστημονικά προγράμματα, ευέλικτα και προσαρμοσμένα στις νέες εξελίξεις. Επίσης, θα φιλοξενεί προγράμματα που θα επικεντρώνονται στην ηθική της ΤΝ, τη φιλοσοφία, τις κοινωνικές επιστήμες και την εκπαίδευση στελεχών της αγοράς. Η ίδρυση του Κέντρου θα μπορούσε να γίνει σε συνεργασία με ένα διάσημο κορυφαίο ακαδημαϊκό ίδρυμά του εξωτερικού, με στόχο να γίνει ένα παγκόσμιου κύρους κλάσης ίδρυμα. Το Κέντρο αυτό θα μπορούσε να αξιοποιήσει τον σημαντικό αριθμό επιστημόνων σε σχετικούς με την ΤΝ τομείς στην Ελλάδα, καθώς και τον μεγάλο αριθμό διακεκριμένων επιστημόνων της ελληνικής διασποράς. Επιπλέον, θα μπορούσε να αξιοποιήσει την ιστορική σχέση της Ελλάδας με τις ανθρωπιστικές επιστήμες και την ηθική, προκειμένου που θα είναι σημείο αναφοράς για την αντιμετώπιση  των σημαντικών αλλαγών που θα επιφέρει η χρήση της ΤΝ σε πολλές πτυχές της ζωής μας.

Το τρίτο εμβληματικό έργο είναι η ανάπτυξη μιας κεντρικής εκπαιδευτικής πλατφόρμας ΤΝ η οποία θα υποστηρίζει τη διδασκαλία  και τη μάθηση και τη διαδικτυακή συνεργασία και η οποία θα φιλοξενεί διαγωνισμούς στον τομέα της ΤΝ. Η πλατφόρμα θα λειτουργεί ως ένας κοινός, διαμοιραζόμενος εικονικός χώρος όπου θα μπορεί να αναπτύσσεται εκπαιδευτικό υλικό από εξειδικευμένες ομάδες στην ΤΝ, προερχόμενες από την ακαδημαϊκή κοινότητα και τη βιομηχανία. Οι δημιουργοί περιεχομένου θα προσκαλούνται να παράγουν σχετικό υλικό και θα αμείβονται με βάση τη χρήση του. Σκοπός είναι να προαχθεί η δημιουργία ενός δυναμικού και βιώσιμου οικοσυστήματος για την εκπαίδευση στην ΤΝ, όπου η συνεισφορά ανταμείβεται και η συνεχής βελτίωση ενθαρρύνεται. Το εκπαιδευτικό υλικό θα υποβάλλεται σε αυστηρή διαδικασία αξιολόγησης για να διατηρείται ένα υψηλό επίπεδο ποιότητας και εκπαιδευτικής αξίας. Περαιτέρω, η πλατφόρμα προάγει και τη συμπεριληπτική εκπαίδευση, καθιστώντας το εκπαιδευτικό περιεχόμενο προσβάσιμο σε μαθητές με ειδικές εκπαιδευτικές και μαθησιακές ανάγκες, ενώ όλοι οι μαθητές θα μπορούν να μελετούν με τον δικό τους ρυθμό, εκμεταλλευόμενοι τις ακριβείς πληροφορίες και τη στοχευμένη βοήθεια για την καλύτερη κατανόηση των μαθημάτων.

Ως τέταρτο εμβληματικό έργο προτείνεται η ενθάρρυνση της ανάπτυξης οικοσυστημάτων ΤΝ γύρω από τα δεδομένα, την υπολογιστική ισχύ και τις ευκαιρίες για επενδύσεις, εκπαίδευση και καθοδήγηση. Αρχικά, η Ελλάδα θα πρέπει να μετέχει ενεργά δυναμικά στον ευρωπαϊκό ανταγωνισμό σχετικά με την ευρωπαϊκή πρόσκληση για τη δημιουργία ενός AI Factory  υπό τη μορφή ενός επιταχυντή για νεοφυείς επιχειρήσεις στην ΤΝ, δηλαδή ενός οικοσυστήματος που θα προάγει την καινοτομία, τη συνεργασία και την ανάπτυξη στον τομέα της ΤΝ. Αυτό το οικοσύστημα θα λειτουργεί επίσης, ως κόμβος για τη διάχυση των ικανοτήτων της ΤΝ στον ελληνικό ιδιωτικό τομέα. Με επιδοτούμενη πρόσβαση σε υπολογιστικούς πόρους ή ισχύ για τα μέλη του (συμπεριλαμβανομένης και της πρόσβασης στο της υπό κατασκευή ελληνικής εγκατάστασης του υπολογιστικού υπερσυστήματος υψηλής απόδοσης (HPC) “Δαίδαλος” ), με προνομιακή πρόσβαση σε πηγές δεδομένων, με ρυθμιστική προστασία  μέσω διάθεσης δοκιμαστηρίων και ασφαλών λιμένων, και με ελκυστική χωροθέτηση, ένας τέτοιος κόμβος καινοτομίας μπορεί να λειτουργήσει ως συνδετικός κρίκος όπου ερευνητές, φοιτητές, επενδυτές και επαγγελματίες της βιομηχανίας μπορούν να συνεργαστούν σε πρωτοποριακά έργα ΤΝ πάνω σε συγκεκριμένους κάθετους τομείς ΤΝ όπου η χώρα μπορεί να αποκτήσει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα.

Γενικότερα, η Ελλάδα θα πρέπει να οργανώσει και να προβάλει τα κίνητρα που έχει ήδη θέσει σε εφαρμογή για την προσέλκυση ταλέντων  και πόρων, τόσο από την Ελλάδα και τοπικά όσο και από το εξωτερικό, συμπεριλαμβανομένων των κινήτρων που παρέχονται ήδη σε ανθρώπους της ελληνικής διασποράς που αναζητούν ευκαιρίες για δραστηριοποίηση  στη χώρα. Τα υφιστάμενα φορολογικά κίνητρα, τα διάφορα προγράμματα παροχής βίζας και η εξατομικευμένη προσέγγιση εταιρειών hyperscaler (δηλαδή, εταιρειών όπως η Amazon, η Google, η Meta και η Microsoft που παρέχουν μαζικές υπηρεσίες υπολογιστικού νέφους παγκοσμίως) για την ίδρυση κέντρων Έρευνας και Ανάπτυξης στην Ελλάδα, είναι μερικές από τις προσπάθειες που μπορούν να συντονιστούν και να προβληθούν με πιο οργανωμένο τρόπο υπό την ομπρέλα ενός προγράμματος, ώστε να καθιερωθεί η Ελλάδα ως «προορισμός καινοτομίας» στον τομέα της ΤΝ στον νου των καλύτερων ταλέντων της ΤΝ παγκοσμίως.

Το πέμπτο εμβληματικό έργο που συνιστάται είναι η ανάπτυξη του χώρου δεδομένων  για την ελληνική γλώσσα και τον πολιτισμό. Και αυτό γιατί τα δεδομένα που χρησιμοποιούνται για την εκπαίδευση των πιο ισχυρών σημερινών σύγχρονων μοντέλων ΤΝ, όπως του ChatGPT και άλλων γλωσσικών μοντέλων, δεν είναι αντιπροσωπευτικά του παγκόσμιου πολιτισμού. Αντιθέτως, αντανακλούν προκαταλήψεις, καθώς  κυριαρχούνται από τη γλώσσα και τα χαρακτηριστικά στοιχεία των πολιτισμών που έχουν μεγάλη παρουσία στο Διαδίκτυο, όπως των Ηνωμένων Πολιτειών και, γενικά, των αγγλόφωνων χωρών. Η χρήση μεροληπτικών μη αντιπροσωπευτικών δεδομένων για την εκπαίδευση μοντέλων ΤΝ έχει ως αποτέλεσμα αυτά τα μοντέλα να ενσωματώνουν τη «μεροληψία» που εμπεριέχεται στα δεδομένα εκπαίδευσής η οποία τείνει να παραμένει ακόμη και όταν λαμβάνονται μέτρα για την απομάκρυνσή τους. Σε αυτό το πλαίσιο, η Ελλάδα πρέπει να προωθήσει τη δημιουργία μοντέλων (μεγάλων γλωσσικών μοντέλων και άλλων μοντέλων) που θα ενσωματώνουν καλύτερα την ελληνική γλώσσα και την ελληνική κουλτούρα, ώστε να διασφαλιστεί  η διαθεσιμότητα ακριβέστερων μοντέλων τα οποία θα αλληλεπιδρούν με τους Έλληνες πολίτες στην ελληνική γλώσσα. Η ύπαρξη μοντέλων ΤΝ που ενσωματώνουν την ελληνική γλώσσα και την ελληνική κουλτούρα θα συμβάλει επίσης στη διατήρησή τους στις προβλέψεις που κάνουν και στο περιεχόμενο που δημιουργούν.

Το έκτο εμβληματικό έργο είναι η εγκαθίδρυση ενός παγκόσμιου φόρουμ για την ηθική της ΤΝ και ενός παγκόσμιου παρατηρητηρίου ΤΝ στη δημοκρατική διαδικασία. Το εν λόγω φόρουμ, αξιοποιώντας την πολιτιστική κληρονομιά της Ελλάδος θα λειτουργήσει  ως μια ανοιχτή παγκόσμια πλατφόρμα για την οικοδόμηση βαθιάς κατανόησης και ουσιαστικών γεφυρών μεταξύ των ενδιαφερόμενων μερών, ενισχύοντας την αμοιβαία μάθηση και παρέχοντας τη βάση για διεθνή συνεργασία. Σημαντικό θα είναι ότι θα εξετάσει την ανάπτυξη της ΤΝ μέσα σε ένα ηθικό πλαίσιο που θα προάγει τις αξίες της ευθύνης, της ανοιχτής σκέψης και της δικαιοσύνης. Στον πυρήνα του Φόρουμ θα βρίσκεται η ενθάρρυνση του πλούσιου διαλόγου, σε ένα εμπνευσμένο πολιτιστικό περιβάλλον, όπου έχουν αναδυθεί μερικές από τις πιο σημαντικές φιλοσοφικές παραδόσεις (ιδιαίτερα οι Πλατωνικές και οι Αριστοτελικές).

VIII. Επιλογικό σχόλιο

Είθε οι ανωτέρω προτάσεις να αποτελέσουν το έναυσμα για την ανθρωποκεντρική και μη τεχνοφοβική αξιοποίηση της ΤΝ στη χώρα μας. Μέσω των προτάσεων αυτών ευελπιστείται να καταστεί η Ελλάδα ηγέτιδα χώρα στην ΤΝ και να επωφεληθεί ουσιαστικά από την εφαρμογή της σε καίριους τομείς του κράτους, της εκπαίδευσης, της υγείας, της καινοτομίας, της επιχειρηματικότητας, της προστασίας του περιβάλλοντος και της διατήρησης της ελληνικής γλώσσας.

[1] Η παρούσα εισήγηση στηρίζεται στο Σχέδιο για τη μετάβαση της Ελλάδας στην εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης που εκπόνησε η Συμβουλευτική Επιτροπή Υψηλού Επιπέδου για την Τεχνητή Νοημοσύνη, διαθέσιμη σε: https://foresight.gov.gr/studies/sxedio-gia-ti-metavasi-tis-elladas-stin-epoxi-tis-texnitis-noimosynis/.