Η κατοικία καθενός θεωρείται άσυλο, δηλαδή η δημόσια αρχή μπορεί να εισέλθει είτε με την άδειά του είτε κατά τους όρους του νόμου. Στην παραδοσιακή αυτή προστασία το άρθρο 9 του Συντάγματος του 1975 προσέθεσε μία διαδικαστική εγγύηση: την παρουσία εκπροσώπου της δικαστικής αρχής, δηλαδή λειτουργού της δικαστικής εξουσίας.
Κατοικία δε θεωρείται όλος ο περιφραγμένος χώρος στον οποίο ο φορέας του δικαιώματος του ασύλου κατοικεί: μπορεί να είναι ένα απλό δωμάτιο (ξενοδοχείου παραδείγματος χάριν), διαμέρισμα ή και οικία με κήπο και πισίνα. Επομένως, οι κοινόχρηστοι χώροι της κατοικίας (ως η ταράτσα), αν είναι περιφραγμένοι, θεωρούνται κατοικία.
Η ισχυρή προστασία του ασύλου της κατοικίας
Ο νέος Κώδικας Ποινικής Δικονομίας που ισχύει από 1η Ιουλίου 2019 εναρμονίζει πλήρως την κοινή νομοθεσία με τη συνταγματική προστασία. Η έρευνα κατ’ οίκον είναι μία ανακριτική πράξη η οποία καταρχήν απαιτεί «παραγγελία» του εισαγγελέα. Σε περίπτωση επείγοντος (αυτόφωρο έγκλημα, αποτροπή κινδύνου) οι «ανακριτικοί υπάλληλοι» (συνήθως αστυνομικοί) που διενεργούν τη διαδικασία αυτή μπορούν να τελέσουν ανακριτική πράξη και χωρίς τέτοια εντολή. Όταν πρόκειται όμως για έρευνα κατ’ οίκον απαιτείται σε κάθε περίπτωση, είτε υπάρχει εντολή είτε γίνεται με τη διαδικασία του επείγοντος, παρουσία εκπροσώπου της δικαστικής αρχής.
Όπως σε κάθε ανακριτική πράξη, απαιτείται η τήρηση της αρχής της αναλογικότητας, δηλαδή ο περιορισμός της ελευθερίας του ερευνώμενου δεν πρέπει να υπερβαίνει το αναγκαίο για τις ανάγκες της έρευνας μέτρο, ειδικώς για την έρευνα κατ’ οίκο, ο Κώδικας δεν αρκείται στη γενική διατύπωση της αρχής της αναλογικότητας, τη διασαφηνίζει περαιτέρω: πρέπει να γίνεται σεβαστή η προσωπικότητα του ερευνώμενου, να μην δημοσιοποιούνται ιδιωτικά μυστικά του άσχετα με το ερευνώμενο έγκλημα και ο τρόπος που διεξάγεται η κατ’ οίκον έρευνα να προκαλεί τη μικρότερη δυνατή ενόχληση.
Η αστυνομική επιχείρηση στο Κουκάκι και η είσοδος στην οικία του Ινδαρέ: Το κριτήριο της νομιμότητας
Ενόψει της ανωτέρω ισχυρής προστασίας του ασύλου κατοικίας, που βρίσκεται ψηλά στην αξιολόγηση της έννομης τάξης, η επιχείρηση στο Κουκάκι και ειδικότερα η είσοδος στην οικία του κ. Ινδαρέ γεννά αναρωτήσεις.
Αντικείμενο της επιχείρησης ήταν το υπό κατάληψη διπλανό κτήριο. Στην επιχείρηση αυτή παρόντες ήταν εκπρόσωποι της δικαστικής αρχής. Αυτό τονίζεται συνεχώς σε ανακοινώσεις. Το ερώτημα όμως δεν είναι αυτό: όταν αποφασίστηκε, για λόγους επείγοντος προφανώς, να εισέλθουν τα αστυνομικά όργανα στην οικία του κ. Ινδαρέ, ήταν παρών εκπρόσωπος της δικαστικής αρχής σε αυτή την ειδικότερη ενέργεια; Αυτό είναι το κριτήριο της νομιμότητας αυτής της ενέργειας. Η συνεχής επιβεβαίωση της παρουσίας εκπροσώπων της δικαστικής αρχής στην επιχείρηση κατά της κατάληψης δεν απαντά στο ανωτέρω ερώτημα.
Η ανακοίνωση της ΕΛ.ΑΣ. αναφέρει ότι υπήρξε παρουσία εκπροσώπου της δικαστικής αρχής σε αυτήν την ειδικότερη ενέργεια, δηλαδή την προσπάθεια εισόδου στην οικία του κ. Ινδαρέ. Αφενός, όμως, αυτό δεν τονίζεται καθόλου, ενώ αν ισχύει, θα ήταν η απλή απάντηση (γιατί συνεχώς αναφέρεται ότι υπήρχαν δικαστικοί λειτουργοί στην επιχείρηση κατά της κατάληψης).
Αφετέρου γεννά ακόμη περισσότερα ερωτήματα: σε αυτήν την περίπτωση, αν υπήρχε δικαστικός λειτουργός, γιατί τα αστυνομικά όργανα δεν εισήλθαν στην οικία του κ. Ινδαρέ και τελικά ανέβηκαν στην ταράτσα από την εξωτερική σκάλα; Γιατί συνδικαλιστής της ΠΟΑΣΥ ένιωσε την ανάγκη να δηλώσει δημοσίως ότι η ταράτσα είναι δημόσιος χώρος το οποίο πέραν από ανακριβές, θα ήταν περιττό αν υπήρχε παρουσία του εκπροσώπου της δικαστικής αρχής; Τελικά ο κ. Ινδαρές και οι γιοι του προσπάθησαν όντως να αφαιρέσουν όπλο αστυνομικού; Αν συμμετείχαν στην κατάληψη, ως λέγεται, γιατί δεν εντοπίστηκαν στην κατάληψη;
Αυτά όλα είναι διαρροές και κατηγορίες που είναι άσχετες με το βασικό ερώτημα: αν υπήρχε παρουσία δικαστικού λειτουργού στην προσπάθεια εισόδου στην κατοικία του κ. Ινδαρέ.
Αναμένουμε τα αποτελέσματα της δικαστικής έρευνας. Πειθαρχική έρευνα, ακόμη και αν λάβει χώρα, μετά τη δημόσια τοποθέτηση του αρμόδιου Υπουργού, είναι ναρκοθετημένη.
Ιωάννης Κουτσούκος
Δικηγόρος Αθηνών
Σχετικά Θέματα:
Τι σημαίνει το Άσυλο της Κατοικίας; Παναγοπούλου-Κουτνατζή Φερενίκη
