Το άρθρο 10 του νομοσχεδίου για την ιδιωτική εκπαίδευση και η έντονα ιδεολογικά φορτισμένη αιτιολογική σκέψη που το συνοδεύει, στρέφονται εναντίον των πρόσφατων (νόμος Φίλη του 2016) ή παλαιότερων (νόμος Ευθυμίου – Γκεσούλη του 2002) νομοθετικών παρεμβάσεων που εμπόδιζαν τις ελεύθερες («αναιτιώδεις») απολύσεις των ιδιωτικών εκπαιδευτικών. Μάλιστα, ένας υπέρμαχος της νέας ρύθμισης (Τ. Αβραντίνης, στην εφημ. Φιλελεύθερος, 11-12.7.2020), θεωρεί ότι ήρθε η ώρα να ισχύσει στον τομέα της ιδιωτικής εκπαίδευσης το «Easy fire, easy hire», αγνοώντας προφανώς τα δεδομένα του ελληνικού Συντάγματος και ιδίως το άρθρο 16 παρ. 8 Συντ. που θεσπίστηκε ακριβώς με σκοπό να διασφαλίσει μια αυξημένη προστασία στην εργασία των ιδιωτικών εκπαιδευτικών.
Πράγματι, η ίδια η ορολογία του άρθρου 16 παρ. 8 Συντ. στο οποίο γίνεται λόγος για «υπηρεσιακή κατάσταση» των ιδιωτικών εκπαιδευτικών ωσάν να πρόκειται για οιονεί δημοσίους υπαλλήλους (πρβλ. τον τίτλο των άρθρων 103-104 Συντ. για την «υπηρεσιακή κατάσταση των οργάνων της διοίκησης») και οι σχετικές συζητήσεις στην Αναθεωρητική Βουλή του 1975 γύρω από το άρθρο αυτό, μαρτυρούν ότι ο βασικός λόγος της ύπαρξης του είναι η συνταγματική εγγύηση σταθερών, κατά το δυνατόν, συνθηκών εργασίας στους ιδιωτικούς εκπαιδευτικούς ώστε να μην επικρέμαται από πάνω τους ο κίνδυνος της απόλυσης «ad nutum» (κατά βούληση του εργοδότη, χωρίς δικαιολογημένη αιτία) (βλ. επ’ αυτού τη μελέτη μου, Σύνταγμα και εργασιακές σχέσεις των ιδιωτικών εκπαιδευτικών, σε ΕφημΔΔ, 2010, σελ. 484 επ.).
Η ειδική αυτή μέριμνα του συνταγματικού νομοθέτη για την προστασία της εργασίας των ιδιωτικών εκπαιδευτικών εξυπηρετεί το γενικότερο συμφέρον της εκπαίδευσης κατά το άρθρο 16 Συντ., έχει δηλαδή και μια αντικειμενική συνταγματική θεμελίωση. Δεδομένου ότι τότε (1975), αλλά δυστυχώς ακόμη και σήμερα (2020), μετά την κατάργηση με τον ν. 4623/2019 του βάσιμου λόγου απόλυσης που είχε θεσπιστεί με τον ν. 4611/2019 ως πρόσθετος όρος για την εγκυρότητα της καταγγελίας της σύμβασης εργασίας αορίστου χρόνου, ίσχυε και εξακολουθεί να ισχύει στο ελληνικό δίκαιο της καταγγελίας, η δυνατότητα της απόλυσης «ad nutum», υπό την επιφύλαξη μόνο της απαγόρευσης της κατάχρησης δικαιώματος κατά το άρθρο 281 ΑΚ, (βλ. Δ. Ζερδελή, Εργατικό Δίκαιο, 2019, σελ. 1208 επ.) η πρόσθετη κατά το άρθρο 16 παρ. 8 Συντ. προστασία της εργασίας των ιδιωτικών εκπαιδευτικών δεν μπορεί να διασφαλιστεί παρά μόνο με ειδικές ρυθμίσεις κατά παρέκκλιση από την κοινή εργατική νομοθεσία.
Από την άποψη αυτήν, τα νομοθετήματα των Ευθυμίου – Γκεσούλη ή του Φίλη, που θέσπιζαν υποχρέωση αιτιολόγησης της καταγγελίας με την επίκληση συγκεκριμένων λόγων και περιείχαν και άλλες προστατευτικές διατάξεις για τους ιδιωτικούς εκπαιδευτικούς, αποτελούσαν, αν όχι μια συνταγματικώς αναγκαία, πάντως μια συνεπή εφαρμογή του άρθρου 16 παρ. 8 Συντ.. Και κανένα πρόβλημα δεν δημιουργούσαν, από την άποψη της οικονομικής ελευθερίας των ιδιοκτητών των ιδιωτικών σχολείων, διότι όπως έχει αποφανθεί προ πολλού χρόνου το ΣτΕ, με το άρθρο 16 πα. 8 Συντ. «δεν παρέχεται απλώς η δυνατότητα ασκήσεως ιδιωτικής επιχειρήσεως στο πλαίσιο του άρθρου 5 του Συντάγματος, αλλά δημοσίου λειτουργήματος από ιδιωτικόν φορέα υποκείμενον σε κρατικόν έλεγχον και εποπτείαν» (ΣτΕ Ολ. 2376/1988).
Έτσι, αν τελικά ψηφιστεί ως έχει το άρθρο 10 του νομοσχεδίου, ώστε να πραγματοποιηθεί στον τομέα της ιδιωτικής εκπαίδευσης η αρχή «Easy fire, easy hire», δεν θα έχει μείνει τίποτε από τον προστατευτικό πυρήνα του άρθρου 16 παρ. 8 Συντ..
Χαράλαμπος Ανθόπουλος
Καθηγητής Δικαίου και Διοίκησης ΕΑΠ
Το άρθρο δημοσιεύτηκε πρώτη φορά στο Πρώτο Θέμα στις 19/7/2020.
