«χωρίς πολιτικούρες»
(Διονύσης Σαββόπουλος[1])
Σύμφωνα με την από 11.05.2022 ανακοίνωση του Προέδρου του Συμβουλίου της Επικρατείας, η Ολομέλεια του Δικαστηρίου, κατά τη διάσκεψή του την 04.05.2022, απέρριψε τις αιτήσεις ακυρώσεως στις γνωστές (και εξαιτίας αυτών, διαφόρων αποχρώσεων, που δεν έχουν μάθει να χάνουν, επειδή δεν έμαθαν ποτέ να κερδίζουν) υποθέσεις των Ομάδων Προστασίας Πανεπιστημιακών Ιδρυμάτων (ΟΠΠΙ), οι οποίες συζητήθηκαν ενώπιόν του την 11.03.2022. Δυο τρία σημεία της ανακοίνωσης παρουσιάζουν ήδη, κατά τη γνώμη μου, αξιοσημείωτο θεωρητικό (βέβαια και πρακτικό) ενδιαφέρον, εν όψει της δημοσιεύσεως των σχετικών αποφάσεων:
Κατ’ αρχάς, φαίνεται ότι για πρώτη φορά, εμμέσως πλην σαφώς, αναγνωρίζεται νομολογιακά το λεγόμενο πανεπιστημιακό άσυλο ως (υπό μία κάποια έννοια) αστυνομική εξουσία των Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων (ΑΕΙ) [2]. Σύμφωνα με την ανακοίνωση, κρίθηκε από το Δικαστήριο, κατά πλειοψηφία, επί λέξει ότι, «όταν ο νομοθέτης εκτιμά ότι το δημόσιο συμφέρον… επιβάλλει την αστυνόμευση στους χώρους των ΑΕΙ», οι σχετικές με την ακαδημαϊκή ελευθερία και την πλήρη αυτοδιοίκηση των ΑΕΙ συνταγματικές διατάξεις, «στις οποίες δεν κατοχυρώνεται αυτοτελώς “άσυλο”, δεν υποχρεώνουν τον νομοθέτη να αναθέτει στα ΑΕΙ τις αρμοδιότητες της τήρησης της δημόσιας τάξης και ασφάλειας». Θα θέλαμε μεν αυτήν την ίσως μόνη κρίσιμη σκέψη περισσότερο αναπτυγμένη, «χωρίς πολιτικούρες», στο σκεπτικό των αποφάσεων (που μερικές φορές προκαλεί αυτοτελώς βλάβη ακόμη και στον νικητή διάδικο), ωστόσο, η ίδια η έννοια του γενικού συμφέροντος, «τόσο πολυδύναμη, τόσο πολυσήμαντη και τόσο φορτισμένη ιδεολογικά», είναι «τελείως επισφαλής και άρα τελείως ακατάλληλη για να οργανώσει τη νομολογιακή αντιμετώπιση»[3] τέτοιων ζητημάτων αρχής.
Περαιτέρω, ως γνωστόν, με τις διατάξεις του άρθρου 18 του νόμου 4777/2021 συνιστώνται οι ανωτέρω Ομάδες, συγκροτούμενες από αστυνομικό προσωπικό και ειδικούς φρουρούς, και το προσωπικό τους διατίθεται σε ΑΕΙ αορίστως «με κριτήριο την ύπαρξη και την έκταση των αναγκών που διαπιστώνονται» (από ποιους;), ανακατανέμεται δε «ανάλογα με τις περιστάσεις» κ. λπ. Επίσης, προβλέπεται απλώς ότι το εν λόγω προσωπικό «συνεργάζεται με τον πρύτανη ή τον αρμόδιο αντιπρύτανη, καθώς και με τις αρμόδιες υπηρεσίες και όργανα» των Πανεπιστημίων, οι διοικήσεις των οποίων το «διευκολύνουν… κατά την εκτέλεση των καθηκόντων του», καθώς και ότι «[κ]ατά την άσκηση των καθηκόντων του… δεν φέρει πυροβόλο όπλο, συνεργάζεται με τις αρμόδιες αρχές και υπηρεσίες και ασκεί όλες τις κατά νόμο αρμοδιότητες» κ. λπ. Τέλος, προβλέπεται ότι «[μ]ε διάταγμα…, αφού ληφθούν υπόψη οι ιδιαιτερότητες της αποστολής των ΟΠΠΙ, καθορίζονται οι ειδικότεροι όροι και προϋποθέσεις σχετικά με τη διαδικασία διάθεσης του προσωπικού [τους], τα ζητήματα οργάνωσης, συγκρότησης, λειτουργίας και εξοπλισμού [του], οι ειδικότεροι όροι και λεπτομέρειες σχετικά με την άσκηση των καθηκόντων του» κ. λπ. Σύμφωνα με την ανακοίνωση, το Δικαστήριο έκρινε, κατά τα ανωτέρω (κατά πλειοψηφία), ότι δεν παραβιάζει ούτε την πλήρη αυτοδιοίκηση των ΑΕΙ η σύσταση των ΟΠΠΙ, «οι οποίες συγκροτούνται (και) από ειδικούς φρουρούς, οι οποίοι… δεν φέρουν πυροβόλο όπλο και υποχρεούνται να συνεργάζονται με τις πανεπιστημιακές αρχές και όργανα» (η έμφαση δική μου). Επίσης, συναφώς έκρινε (κατ’ άλλη πλειοψηφία, προφανώς μη ανταγωνιστική προς την προηγούμενη) ότι τα ζητήματα για τα οποία χορηγείται η ως άνω εξουσιοδότηση (και κατά τη διάταξη του άρθρου 20 του ιδίου νόμου) «επιβάλλεται… να ρυθμισθούν… πριν από τη διάθεση [του προσωπικού των ΟΠΠΙ] στα ΑΕΙ» (και πάλι η έμφαση δική μου).
Τούτων δοθέντων, τίθεται ιδίως το ερώτημα αν το Δικαστήριο προέβη (έστω σιωπηρώς) σε σύμφωνη προς το Σύνταγμα ερμηνεία του νόμου, κατά την περιγραφή των ρυθμίσεων του τελευταίου, κρίνοντας ότι το προσωπικό των ΟΠΠΙ υποχρεούται να συνεργάζεται με τις αρχές και τα όργανα του Πανεπιστημίου, στο οποίο έχει αυτό διατεθεί. Όταν, λοιπόν, οι πανεπιστημιακές αρχές τυχαίνει (πράγμα καθόλου ασυνήθιστο) να διαφωνούν με την αντιμετώπιση ενός προβλήματος (τάξεως και ασφαλείας) κατά τις υποδείξεις των αστυνομικών αρχών (επειδή, σταθμίζοντας τα υπέρ και τα κατά, προσδίδουν, π. χ., προτεραιότητα στο αγαθό της πανεπιστημιακής ειρήνης), τι επιτάσσει στο προσωπικό των ΟΠΠΙ η ανωτέρω υποχρέωσή τους συνεργασίας στο θεσμικό πλαίσιο του συνταγματικά «μη αυτοτελώς» κατοχυρωμένου «πανεπιστημιακού ασύλου» (ως πανεπιστημιακής αστυνομικής εξουσίας); Η συνεργασία στην ονομαστική της αξία προϋποθέτει την άσκηση κρίσιμης εξουσίας (εν προκειμένω –έστω εν ευρεία εννοία– αστυνομικής) εκ μέρους αμφοτέρων των εκ του νόμου (κατά τη δικαστική ερμηνεία) υποχρεωμένων να συνεργαστούν φορέων: άλλη ασφαλώς η κανονιστική σημασία της συνεργασίας και άλλη της συμμορφώσεως (προς τας υποδείξεις). Το Δικαστήριο, κατά την πεπατημένη, μάλλον παραπέμπει, για τη διευθέτηση του καίριου αυτού θέματος, στο διάταγμα που πονηρά ακόμη (λόγω της ύποπτης αδράνειας των αρμοδίων Υπουργών) δεν έχει, εξ όσων γνωρίζω, εκδοθεί∙ και κάποια στιγμή θα υποστεί βέβαια τη βάσανο και τον δικαστικό έλεγχό του. Ίσως τότε όμως λάβουμε πλήρη γνώση του αν, πώς και κατά πόσον το Δικαστήριο ερμηνεύει τελικά τον επίμαχο νόμο σύμφωνα με το Σύνταγμα ή το Σύνταγμα σύμφωνα με τον επίμαχο νόμο.
Οι δικαστές είναι πολιτικά ισόβιοι, και οι ανώτατοι, κατά το λεχθέν, σπανίως πεθαίνουν, και τα ανώτατα δικαστήρια ακόμη σπανιότερα αυτοκτονούν (λέγεται ότι ο Άρειος Πάγος κάποτε αυτοκτόνησε). Και ο νοών νοείτω.
Φίλιππος Βασιλόγιαννης
Αναπληρωτής Καθηγητής Φιλοσοφίας του Δικαίου στη Νομική Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
Υποσημειώσεις:
[1] «Για τα παιδιά που ‘ναι στο κόμμα», Η ρεζέρβα (Αθήνα: Ιθάκη, 2η έκδοση 1981), σ. 77.
[2] Για το συνταγματικό ζήτημα βλ. τη μελέτη μου «Η συνταγματική εγγύηση της πανεπιστημιακής αστυνομικής εξουσίας», https://www.constitutionalism.gr (01.10.2020), και, συμπληρωματικά, το άρθρο μου «Πανεπιστημιακή αστυνομία ή αστυνομικό πανεπιστήμιο;», Σyntagma Watch (https://www.syntagmawatch.gr, 14.12.2020).
[3] Ευάγγελος Β. Βενιζέλος, Το γενικό συμφέρον και οι περιορισμοί των συνταγματικών δικαιωμάτων: κριτική προσέγγιση των τάσεων της νομολογίας (Θεσσαλονίκη: Παρατηρητής, 1990), σ. 237.
