— Τώρα που κατακάθισε ο κουρνιαχτός από την καταστρατήγηση της διαδικασίας του άρθρου 86 Σ., ας δούμε λίγο και την ουσία του θέματος.
— Η ποινική ευθύνη των υπουργών για παράβαση καθήκοντος δεν μπορεί να συζητηθεί χωρίς να ληφθεί υπόψη η απόφαση 4/2023 του Ειδικού Δικαστηρίου για την υπόθεση των τηλεοπτικών αδειών (καταδίκη Ν. Παππά).
— Αν μελετήσει κανείς την απόφαση αυτή θα καταλάβει ότι υπάρχουν δύο αντίθετες ερμηνείες της παράβασης καθήκοντος από τους φορείς της πολιτικής εξουσίας: α) η στενή νομική φορμαλιστική και β) η ευρύτερη ουσιαστική και πολιτική.
— Σύμφωνα με την νομοτυπική άποψη ο υπουργός ευθύνεται μόνο για τις τυπικές νομικές πράξεις και αποφάσεις του, όχι όμως για τις πολιτικές επαφές του και ενέργειες.
— Συνεπώς είναι μεγάλο το εύρος των πράξεων ενός υπουργού που μένουν εκτός της αξιολόγησης του ποινικού δικαστηρίου, αν και συνδέονται στενά, άρρηκτα, με την συμπεριφορά η οποία μπορεί να μην είναι τυπικά αξιόποινη αλλά ίσως είναι πολιτικά επιλήψιμη, κατακριτέα και καταδικαστέα.
— Αυτή η νομοτυπική άποψη απορρίφθηκε ομόφωνα από το Ειδικό Δικαστήριο το οποίο δέχθηκε την ευρύτερη εκδοχή της ποινικής ευθύνης του υπουργού για παράβαση καθήκοντος.
— Η ευρύτερη εκδοχή της υπουργικής ευθύνης δεν δικαιολογεί την παράκαμψη της διαδικασίας της προανακριτικής επιτροπής της Βουλής, επειδή οι πολιτικές πλευρές της ελεγχόμενης συμπεριφοράς παραμένουν, με τη διαφορά ότι πλέον προστίθεται σε αυτές και η ποινική ευθύνη.
— Τώρα έχει πρόδηλη σημασία να δούμε ποια αντίληψη θα υπερισχύσει στην υπόθεση των Τεμπών. Ενόψει της απόφασης 4/2023 του Ειδικού Δικαστηρίου, η διευρυμένη είναι αυτονόητη.
— Η αρχή που διαμορφώνεται είναι η εξής για την ερμηνεία των διατάξεων του άρθρου 86 παρ. 3 Σ.: όσο στενότερη είναι η αντίληψη της ποινικής ευθύνης για παράβαση καθήκοντος, τόσο σοβαρότερη η παραβίαση του Συντάγματος από την παράκαμψη της διαδικασίας της παρ. 3 του άρθρου 86.
— Η παράκαμψη της προανακριτικής της Βουλής, αυτήν την γκρίζα ζώνη της πολιτικής αλλά μη ποινικής ευθύνης, δεν την υπάγει σε διεξοδικό πολιτικό έλεγχο και μπορεί να επικαλεστεί την αθώωση από την ποινική ευθύνη για να προβάλλει ότι όλα έγιναν εντάξει από πλευράς υπουργικών καθηκόντων.
— Ούτως ή άλλως, μια σωστή δικαιοπολιτική θέση σε σχέση με την υπουργική παράβαση καθήκοντος είναι κατά τη γνώμη μου: α) να μην εξαρτάται η δίωξη από τη Βουλή, αλλά β) να έχει η Βουλή κάποιο βέτο σε σχέση με τη δίωξη, υπό προϋποθέσεις, γ) να ελέγχεται με βάση την ουσιαστική διευρυμένη έννοια της υπουργικής ευθύνης η παράβαση καθήκοντος ενός υπουργού και δ) να συνδυάζεται η ποινική δίωξη με πολιτική συζήτηση στη Βουλή.
–Η αποφυγή της εμπλοκής της Βουλής στη δίωξη δεν σημαίνει ότι δεν θα ελέγχεται από τη Βουλή με αντίστοιχο τρόπο όπως αυτός που προβλέπει το Σύνταγμα σήμερα στο άρθρο 86 Σ. η πολιτική συμπεριφορά, άσχετα με το αν είναι τεχνικά αξιόποινη.
–Τα ανωτέρω παρουσιάζονται και αναλύονται διεξοδικά σε μια εκτενή μελέτη που αναλύει την απόφαση του Ειδικού Δικαστηρίου 4/2023 και θα δημοσιευθεί στο προσεχές τεύχος του ηλεκτρονικού περιοδικού ελεύθερης πρόσβασης e-politeia, γραμμένη σε ανύποπτο χρόνο σε σχέση με την υπόθεση των Τεμπών.
Γιάννης Α. Τασόπουλος
Καθηγητής ΕΚΠΑ, Δικηγόρος