Search
Close this search box.
Ο Γιάννης Τασόπουλος εξηγεί πως η εκάστοτε πρωθυπουργική παντοδυναμία σε θεσμικό επίπεδο, θα μπορούσε να μετριαστεί με κάποια προεδρικά αντίβαρα ήπιας δραστικότητας.

Πιθανόν οι νεότεροι δεν γνωρίζουν και οι παλαιότεροι έχουν λησμονήσει ότι το Σύνταγμα του 1975 ψηφίστηκε μόνον από την κυβερνητική πλειοψηφία της Νέας Δημοκρατίας του Κωνσταντίνου Καραμανλή, ενώ σύσσωμη η αντιπολίτευση απείχε αντιδρώντας στις προεδρικές «υπερεξουσίες». Σε αυτές συμπεριλαμβάνονταν η διάλυση της Βουλής λόγω προφανούς δυσαρμονίας με το λαϊκό αίσθημα, η προκήρυξη δημοψηφίσματος σε χρόνο, για θέμα και με ερώτημα που επέλεγε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας (ΠτΔ) και η παύση της κυβέρνησης. 

Οι προεδρικές εξουσίες καταργήθηκαν με τη συνταγματική αναθεώρηση του 1986 σε συνθήκες εξαιρετικής πολιτικής έντασης, λόγω της αιφνιδιαστικής απόφασης του Ανδρέα Παπανδρέου να προτείνει την αναθεώρηση του Συντάγματος και να μην υποστηρίξει την επανεκλογή του Κωνσταντίνου Καραμανλή στην προεδρία. Εντούτοις υπό την αμιγώς κοινοβουλευτική του εκδοχή το Σύνταγμα του 1975 όπως αναθεωρήθηκε το 1986 γνώρισε ευρεία συναίνεση, εξασφάλισε την ομαλή λειτουργία των θεσμών, ακόμη και κατά την εποχή των Μνημονίων, και επέτρεψε την εναλλαγή της εξουσίας (1981, ΠΑΣΟΚ και 2015, ΣυΡιζΑ). Η αναθεώρηση του 2019 κατάργησε και την τελευταία έξ αντανακλάσεως προεδρική επιρροή, τη διάλυση της Βουλής σε περίπτωση μη εκλογής ΠτΔ από τα 3/5 της Βουλής. 

Σήμερα οι αρμοδιότητες του ΠτΔ είναι καθαρά τυπικές-τελετουργικές ώστε ο χαρακτηρισμός του ως ρυθμιστή του πολιτεύματος (άρθρο 30 παρ. 1 Σ.) να μην έχει ουσιαστικό αντίκρισμα. 

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το κοινοβουλευτικό σύστημα είναι κατ’ αρχήν πρωθυπουργοκεντρικό. Επαναφορά των προεδρικών υπερεξουσιών του 1975 δεν συζητείται. Αλλά η παντοδυναμία του πρωθυπουργού στην Ελλάδα είναι ακραία και ασυνήθιστη. Ένας πρωθυπουργός με ισχυρή κοινοβουλευτική πλειοψηφία μένει ακλόνητος για όλη την τετραετή βουλευτική περίοδο, χωρίς κανένα θεσμικό αντίβαρο της εξουσίας του, εκτός από τη δικαστική εξουσία σε οριακές περιπτώσεις. Αυτό είναι επικίνδυνο. Ο ηγεμονικός πρωθυπουργισμός πρέπει να μετριαστεί με ασφαλιστικές δικλείδες του πολιτεύματος. 

Τα προεδρικά αντίβαρα μπορεί να είναι ήπια ή μέτριας δραστικότητας, χωρίς να θέτουν σε αμφισβήτηση τον κοινοβουλευτικό χαρακτήρα του πολιτεύματος. Στη λογική αυτή:

1) Ο ΠτΔ θα ήταν θετικό να εγγυάται τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για την έκφραση του εκλογικού σώματος (άρθρο 42 παρ. 2 Σ.) (ενόψει της πικρής εμπειρίας του δημοψηφίσματος του 2015).

2) Σε περίπτωση παραίτησης του ΠτΔ, προτείνεται ο νέος Πρόεδρος να εκλέγεται με πλειοψηφία 3/5 της Βουλής, αλλιώς να διαλύεται η Βουλή, χωρίς δικαίωμα επανεκλογής του παραιτηθέντος (ώστε να καταστεί η παραίτηση ήπια ασφαλιστική δικλείδα). 

3) Η τρίτη διερευνητική εντολή για τον σχηματισμό κυβέρνησης θα μπορούσε να δίνεται σε πρόσωπο της επιλογής του ΠτΔ, μετά από συνεννόηση με τους αρχηγούς των κομμάτων (ενόψει της ενίσχυσης της άκρας δεξιάς). 

4) Σκόπιμο είναι να προβλεφθεί ρητά η αναπομπή νόμου από τον ΠτΔ σε περίπτωση αντισυνταγματικότητας του νόμου (λόγω της αχρησίας του θεσμού). 

5) Σε σχέση με την έκδοση Πράξεων Νομοθετικού Περιεχομένου (άρθρο 44 παρ. 1 Σ.), ο ΠτΔ καλό είναι να έχει ρητά τη δυνατότητα να αρνηθεί την έκδοσή τους σε περίπτωση που αυτές είναι άσχετες με έκτακτες περιπτώσεις εξαιρετικά επείγουσας ανάγκης. 

Οι ανωτέρω προτάσεις δεν επηρεάζουν δραστικά τον ηγεμονικό πρωθυπουργισμό. Μπορεί όμως να προσφέρουν προστασία απέναντι σε ορισμένες ακρότητές του. Η χειρότερη επιλογή είναι να αφήσουμε άθικτη την απεριόριστη θεσμική παντοδυναμία του εκάστοτε πρωθυπουργού.

Γιάννης Α. Τασόπουλος

Καθηγητής ΕΚΠΑ, Δικηγόρος

Πηγή: Αναδημοσίευση από το ΒΗΜΑ της ΚΥΡΙΑΚΗΣ 20.10.2024

Σου άρεσε το άρθρο, αλλά σου δημιούργησε νέες απορίες;

Έχεις και άλλα ερωτήματα που σε απασχολούν σε σχέση με το Σύνταγμα, τους Θεσμούς, τα δικαιώματα και τη λειτουργία της Δημοκρατίας;

Σχετικά Άρθρα

Συνέχιση των εργασιών της Επιτροπής Αναθεώρησης του Συντάγματος

Από το τελευταίο διήμερο (16ης και 17ης Οκτωβρίου 2019) συνεδριάσεων της Επιτροπής Αναθεώρησης του Συντάγματος, είναι βέβαιο ότι θα αναθεωρηθούν τελικά τα άρθρα 62 (ακαταδίωκτο των βουλευτών) και 86 παρ. 3 (αποσβεστική προθεσμία για την ποινική δίωξη υπουργών), ενώ δεν μπορεί να αποκλεισθεί το ενδεχόμενο αναθεώρησης του άρθρου 73 ως προς την καθιέρωση της δυνατότητας νομοθετικής πρωτοβουλίας των πολιτών.

Περισσότερα

Σχέσεις Εκκλησίας και Πολιτείας / Δεκάλεπτα Μαθήματα για το Σύνταγμα και την ΕΣΔΑ (41ο video-podcast)

Στο 41ο Βίντεο-Μάθημα της ειδικής εκπαιδευτικής ενότητας Δεκάλεπτα Μαθήματα για το Σύνταγμα και την ΕΣΔΑ, ο Ιωάννης Μ. Κονιδάρης αναλύει το προοίμιο και το άρθρο 3 του Συντάγματος, που περιγράφουν το πλαίσιο των σχέσεων Εκκλησίας και Πολιτείας.

Περισσότερα

Η δημοσιογραφική ελευθερία και οι εχθροί της (video)

Το Κέντρο Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου – Ίδρυμα Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου και το Syntagma Watch συνδιοργάνωσαν, την Πέμπτη 29 Σεπτεμβρίου 2022, δημόσια συζήτηση για τα εμπόδια στην ελεύθερη δημοσιογραφία και την επίδρασή τους στην άσκηση του δημοσιογραφικού λειτουργήματος και την ποιότητα της ενημέρωσης.

Περισσότερα

Θέλεις να μαθαίνεις

πρώτος τα νέα μας;

Αν σε ενδιαφέρει να ενημερώνεσαι άμεσα για τις νέες δημοσιεύσεις και τις δράσεις του Syntagma Watch, τότε εγγράψου στο newsletter μας!

Αυτός ο ιστότοπος για τη διευκόλυνση της λειτουργίας του και προκειμένου να σας παρέχει μια προσωποποιημένη εμπειρία χρησιμοποιεί cookies. Για να ενημερωθείτε για τη χρήση των cookies και τις σχετικές ρυθμίσεις μπορείτε να επιλέξετε εδώ

JOIN THE CLUB!

It’s easy: all we need is your email & your eternal love. But we’ll settle for your email.

Subscribe

* indicates required
Email Format

Please select all the ways you would like to hear from Syntagma Watch:

You can unsubscribe at any time by clicking the link in the footer of our emails. For information about our privacy practices, please visit our website.

We use Mailchimp as our marketing platform. By clicking below to subscribe, you acknowledge that your information will be transferred to Mailchimp for processing. Learn more about Mailchimp's privacy practices here.