Περίοδος καλοκαιρινών διακοπών και όσοι μπορούν ακόμα να τις κάνουν, το μόνο που τους ενδιαφέρει είναι να απαντήσουν στο ερώτημα: βουνό ή θάλασσα, ώστε να ξεκουραστούν και να «φορτώσουν τις μπαταρίες» σώματος και ψυχής. Είναι όμως εξίσου εύκολο για τα άτομα με αναπηρίες να αποδράσουν και να επισκεφτούν όποιο μέρος επιθυμούν, ανεμπόδιστα; Έχουν τις ίδιες επιλογές και ισότιμες ευκαιρίες με τα υπόλοιπα μέλη της κοινωνίας;
Το δικαίωμα της πρόσβασης στον τουρισμό: Προβλήματα προσβασιμότητας για τα ΑΜΕΑ
Στο θεσμικό κομμάτι, η Σύμβαση του Ο.Η.Ε. για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρίες αναφέρει ρητά ότι η πρόσβαση στον τουρισμό είναι δικαίωμα που εξασφαλίζεται από τη συντεταγμένη πολιτεία. Δυστυχώς στην Ευρώπη και όχι μόνο στην Ελλάδα, υπάρχει μεγάλο κενό μεταξύ των αναγκών για πρόσβαση και των προσφερομένων υπηρεσιών.
Τα προβλήματα προσβασιμότητας δημιουργούν ιδιαίτερες δυσκολίες στα άτομα με αναπηρίες όταν ταξιδεύουν ως τουρίστες σε διάφορα μέρη ή όταν αδυνατούν να απολαύσουν ισότιμα, παροχές και υπηρεσίες στον τόπο που έχουν επιλέξει να επισκεφθούν. Έτσι, ως καταναλωτές υπηρεσιών πλέον, συναντούν δυσκολίες σε μια σειρά από υποστηρικτικές διαδικασίες όπως για παράδειγμα, στις μετακινήσεις, στις λίγες επιλογές για ικανοποιητική διαμονή, στην ανυπαρξία πρόσβασης σε παραλίες ή άλλους χώρους τουριστικού ενδιαφέροντος, στα μουσεία, στην ανυπαρξία ειδικής σήμανσης για άτομα με προβλήματα όρασης κλπ.
Υπάρχει μια αγορά, δυνητικά 130 εκατ. Ανθρώπων στην Ευρώπη (άτομα με αναπηρίες, ηλικιωμένοι, συνοδοί κ.α.) που θα μπορούσαν να διαθέσουν σε ετήσια βάση, περισσότερα από 68 δις. ευρώ για τη κάλυψη των τουριστικών τους αναγκών και το νούμερο αυτό μεγαλώνει καθώς αυξάνει και ο αριθμός των ηλικιωμένων ατόμων. Τα δεδομένα αυτά, καταδεικνύουν το οικονομικό όφελος που μπορεί να προκύψει για τους επαγγελματίες του τουρισμού.
Προσπάθειες βελτίωσης της προσβασιμότητας για τα ΑΜΕΑ: Έλλειψη στρατηγικού σχεδιασμού
Στη χώρα μας, γίνονται κάποια βήματα, από την πολιτεία (κεντρική εξουσία, τοπικές/περιφερειακές αρχές) σχετικά με τη βελτίωση της προσβασιμότητας των τουριστικών υποδομών, των αρχαιολογικών χώρων κ.α., ενώ από την άλλη πλευρά αρκετοί επιχειρηματίες αντιλαμβάνονται τη σημασία και το οικονομικό όφελος που μπορεί να έχει για την επιχείρησή τους η συγκεκριμένη κατηγορία τουριστών.
Οι ενέργειες, δυστυχώς που γίνονται, συνήθως, δεν αποτελούν μέρος ενός στρατηγικού σχεδιασμού βελτίωσης των παροχών για τα άτομα με αναπηρίες, ως εν δυνάμει καταναλωτές του τουριστικού προϊόντος αλλά γίνονται μεμονωμένα. Έτσι η «τουριστική αλυσίδα» δεν είναι ενιαία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, η εγκατάσταση σε διάφορες παραλίες της χώρας, ηλεκτροκίνητης ράμπας κολύμβησης, που βοηθάει τα άτομα με κινητική αναπηρία να κολυμπούν χωρίς τη συνοδεία βοηθού. Η ράμπα αυτή σε συνδυασμό με την παροχή υποστηρικτικών τουριστικών υπηρεσιών στη περιοχή (προσβάσιμα καταλύματα, χώροι εστίασης και ψυχαγωγίας, εκπαίδευση των επαγγελματιών/προσωπικού κ.α.) θα συμβάλλει στην αύξηση του τουρισμού, δημιουργώντας ένα ανταγωνιστικό τουριστικό προϊόν.
Δυστυχώς, στις περισσότερες των περιπτώσεων, αυτό παραμένει ως ευχή. Δεν αρκούν οι μεμονωμένες προσπάθειες αλλά επιβάλλεται σχεδιασμός και στρατηγική για την υλοποίηση του «προσβάσιμου τουρισμού». Η βελτίωσή του, θα οδηγήσει σε καλύτερη ποιότητα, άνεση και ασφάλεια υπηρεσιών για όλους.
Η ανάγκη υιοθέτησης ενός «ολιστικού» μοντέλου για έναν προσβάσιμο τουρισμό
Το μέλλον στον τουρισμό είναι και στην καινοτόμο υπηρεσία, στο πώς θα μπορέσεις να διαφοροποιήσεις το προϊόν σου από τους ανταγωνιστές, να επιμηκύνεις την τουριστική περίοδο και στην κατεύθυνση αυτή μπορεί να λειτουργήσει για τη χώρα μας ενισχυτικά και ο «προσβάσιμος τουρισμός». Φυσικά ο αντίλογος υπάρχει και έχει να κάνει με το κόστος που θα απαιτηθεί για να διαμορφωθούν κατάλληλοι τουριστικοί χώροι. Αλλαγές όμως που θα μπορούσαν να ενταχθούν στα πλαίσια περιφερειακών και ευρωπαϊκών προγραμμάτων χρηματοδότησης που θα καλύψουν το κόστος υλικοτεχνικών υποδομών, εξοπλισμού, εκπαίδευσης επαγγελματιών κ.α..
Οι επαγγελματίες του τουριστικού κλάδου έτσι θα μπορούν να προσαρμόσουν υποδομές και υπηρεσίες για την κάλυψη των τουριστικών αναγκών των ατόμων με αναπηρίες, ως μέρος των δράσεων για την κοινωνική τους ένταξη και αυτό να πιστοποιείται από την πολιτεία. Η επιβράβευση αυτή μπορεί να αποτελεί κίνητρο για τους επιχειρηματίες στο χώρο του τουρισμού που σε συνδυασμό με μια διαφοροποίηση για το χρόνο απόσβεσης μιας τέτοιας επένδυσης, θα εδραιώσει την ανθρωποκεντρική προσέγγιση, όπου ο τουρισμός είναι καθολικό δικαίωμα, συμβάλλοντας στην ανάπτυξη της τοπικής/εθνικής οικονομίας.
Ο σχεδιασμός διακοπών είναι μια ευχάριστη διαδικασία, ωστόσο για κάποιους από τους συνανθρώπους μας μπορεί να αποτελεί μια πραγματική πρόκληση. Η υιοθέτηση ενός «ολιστικού μοντέλου» θα δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για έναν τουρισμό προσβάσιμο για όλους, όπου ωφελημένοι θα είναι και οι δύο πλευρές: πάροχοι και αποδέκτες υπηρεσιών.
Δημήτρης Π. Νικόλσκυ
Πρόεδρος Επιτροπής για τα Δικαιώματα των Aτόμων με Αναπηρίες του Συμβουλίου της Ευρώπης
