Τα Πανεπιστήμια αποτελούν τμήμα της κοινωνίας μας. Ως εκ τούτου, η εκτεταμένη βία σε διάφορες μορφές της κοινωνικής συμβίωσης (ενδοοικογενειακή, οδική, οπαδική κλπ.), απαντάται και στα Πανεπιστήμια. Η παρατήρηση βέβαια αυτή δεν μπορεί να αποτελέσει άλλοθι για αδράνεια. Τα Πανεπιστήμια είναι κύτταρα δημοκρατίας και ελευθερίας. Οι πράξεις λεκτικής και σωματικής βίας στους πανεπιστημιακούς χώρους, ακόμα και αν υπερπροβάλλονται, δεν παύουν να αποτελούν ένα υπαρκτό φαινόμενο. Θα πρέπει επομένως να αντιμετωπισθούν αποτελεσματικά και χωρίς εξωραϊσμούς που να βαφτίζουν τη βία ως «παρέμβαση» ή ως «ακραίο ακτιβισμό». Άλλο η μαχητική υποστήριξη απόψεων και άλλο η εγκληματική πράξη.
Όσο αναγκαία όμως και εάν είναι τα μέτρα για την αντιμετώπιση της βίας στα πανεπιστημιακά ιδρύματα, θα πρέπει να κινούνται στο πλαίσιο του αυτοδιοίκητου των Πανεπιστημίων (άρθρο 16 Συντ.) και της αρχής της αναλογικότητας (άρθρο 25 Συντ.). Σε κάθε δε περίπτωση δεν θα πρέπει να αποκόψουν το Πανεπιστήμιο από την υπόλοιπη κοινωνία και να το καταστήσουν ένα κλειστό «club» φοιτητών και καθηγητών. Το Πανεπιστήμιο πηγάζει από την κοινωνία και υπάρχει υπέρ αυτής. Αυτό προκύπτει και από την ιστορία μας: Μια από τις πρώτες μέριμνες των επαναστατημένων Ελλήνων ήταν η ίδρυση Πανεπιστημίου, που θα ενσάρκωνε τη Μεγάλη Ιδέα και θα καθιστούσε την Ελλάδα κέντρο της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Το κτίριο δε του Πανεπιστημίου Αθηνών ανεγέρθηκε με την οικονομική συνεισφορά όλου του ελληνικού λαού. Mάλιστα, ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης φέρεται να ρώτησε τον γιό του, Κολίνο: «Ποιο νομίζεις είναι το εθνικό σπίτι της Ελλάδος;». Ο Κολίνος του αποκρίθηκε αμέσως: «Το παλάτι του Βασιλέως», για να απαντήσει ο Κολοκοτρώνης: «Όχι. Το Πανεπιστήμιο!». Από τη σύγχρονη ιστορία μας, είναι περιττό να τονιστεί ότι η αρχή του τέλους της απριλιανής δικτατορίας ξεκίνησε από τη Νομική της Αθήνας και το Πολυτεχνείο.
Αλλά και πέρα από την Ελλάδα: Το πρότυπο του Πανεπιστημίου της ηπειρωτικής Ευρώπης, είναι αυτό του ανοικτού Πανεπιστημίου που «συνομιλεί» με την κοινωνία και βρίσκεται σε διαρκή επαφή με αυτήν. Αυτή την παράδοση θα πρέπει να τη διατηρήσουμε και να την κληροδοτήσουμε στις επόμενες γενεές. Χαρακτηριστική είναι η αντίδραση του Πρύτανη του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης, ενός από τα παλαιότερα Πανεπιστήμια της Ευρώπης και του παλαιότερου της Γερμανίας (1386), σε ένα τραγικό περιστατικό που συνέβη στις 24 Ιανουαρίου 2022. Ένοπλος φοιτητής εισέβαλε με όπλο σε αίθουσα του Πανεπιστημίου και τραυμάτισε φοιτητές και φοιτήτριες, εκ των οποίων μία υπέκυψε στα τραύματά της, ο ίδιος δε ο δράστης στη συνέχεια αυτοκτόνησε. Όταν ο Πρύτανης του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης, Bernhard Eitel, ρωτήθηκε σχετικά από την εφημερίδα «Die Zeit» (3.2.2022), δεν αρνήθηκε βέβαια ότι πρέπει να λαμβάνονται τα απαραίτητα μέτρα ασφαλείας για να αποτρέπονται τέτοια περιστατικά, τόνισε όμως ότι θα ήταν καταστροφικό για το Πανεπιστήμιο να περιχαρακωθεί από την κοινωνία, ιδίως σε μια εποχή που η εφαρμογή της επιστημονικής γνώσης διαδραματίζει ολοένα και μεγαλύτερο ρόλο στη ζωή των ανθρώπων. Είναι, άραγε, τυχαίο ότι το έμβλημα του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης είναι οι λέξεις «Semper Apertus» («πάντα ανοικτοί»); Μάλλον όχι.
Σπύρος Βλαχόπουλος
Καθηγητής Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ
Πηγή: Αναδημοσίευση από την εφημερίδα Το Βήμα («Νέες εποχές»), 06.03.2022
