Ξημερώματα της 17ης Ιουνίου 1972, στα κεντρικά γραφεία του Δημοκρατικού Κόμματος στην Ουάσινγκτον, που στεγάζονταν στο κτιριακό συγκρότημα Γουότεργκεϊτ, συλλαμβάνονται πέντε διαρρήκτες τη στιγμή που τοποθετούσαν κοριούς στις τηλεφωνικές γραμμές και φωτογράφιζαν έγγραφα. Οι συλληφθέντες, που επτά μήνες αργότερα θα καταδικαστούν από ομοσπονδιακό δικαστήριο, αποδείχτηκε τελικά ότι ενεργούσαν για λογαριασμό της Επιτροπής Επανεκλογής του Προέδρου Νίξον, στο πλαίσιο του προεκλογικού αγώνα για τις εκλογές του Νοεμβρίου της ίδιας χρονιάς.
Ο Νίξον θα επανεκλεγεί, όμως τρεις δημοσιογράφοι της εφημερίδας Washington Post θα συνεχίσουν την έρευνα για την υπόθεση χάρη στη βοήθεια ενός μυστικού πληροφοριοδότη και θα εξιχνιάσουν το σκάνδαλο, συνδέοντας ευθέως τη διάρρηξη με τον Πρόεδρο Νίξον. Υπό το βάρος των αποκαλύψεων για την ανάμειξή του στις υποκλοπές, τις παρακολουθήσεις και τη συκοφάντηση των πολιτικών του αντιπάλων, ο Νίξον θα παραιτηθεί τον Αύγουστο του 1974.
Στα 50 χρόνια που μεσολάβησαν από το Γουότεργκεϊτ, η τεχνολογία των παρακολουθήσεων έχει κάνει άλματα. Είναι κοινό μυστικό ότι υπάρχουν δεκάδες τεχνικές για την κατασκόπευση των ιδιωτικών επικοινωνιών, είτε με φτηνές συσκευές παρακολούθησης είτε με πανάκριβα λογισμικά κατασκοπείας, όπως το περίφημο Ρredator που απασχόλησε την Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής.
Η μηνυτήρια αναφορά του αρχηγού του ΠΑΣΟΚ στον Άρειο Πάγο ότι έγινε απόπειρα παρακολούθησης του τηλεφώνου του, μετατρέποντας τη συσκευή όχι απλώς σε μέσο υποκλοπής κλήσεων και μηνυμάτων αλλά διαρκούς παρακολούθησης των δραστηριοτήτων του, συνδέθηκε με την υπόθεση παρακολούθησης του δημοσιογράφου Θ. Κουκάκη για τον οποίο είχε χρησιμοποιηθεί ο ίδιος σύνδεσμος παγίδευσης. Τέσσερις μέρες πριν από την καταγγελία Ανδρουλάκη κοινοποιήθηκε στον Κουκάκη η έκθεση της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας για την υπόθεσή του, που καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η κυβέρνηση δεν έχει σχέση με τη χρήση του Ρredator, αφού ούτε η ΕΛΑΣ ούτε η ΕΥΠ έχουν αγοράσει αυτό ή παρόμοια λογισμικά παρακολούθησης, όπως διαβεβαίωσαν επίσης αρμόδιοι υπουργοί και ο αρχηγός της ΕΥΠ.
Ωστόσο σε δημοσιογραφικές έρευνες υποστηρίζεται ότι η ΕΥΠ χρησιμοποιεί το παράνομο λογισμικό μέσω ενός δικτύου διασυνδεδεμένων ιδιωτικών εταιριών, που συνεργάζονται με το Κέντρο Τεχνολογικής Υποστήριξης, Ανάπτυξής και Καινοτομίας που υπάγεται στον Διοικητή της ΕΥΠ, η οποία λογοδοτεί απευθείας στον πρωθυπουργό.
Αυτή τη στιγμή τα διαθέσιμα στοιχεία δεν επιτρέπουν μια έγκυρη απάντηση στο ερώτημα αν κάποιο κυβερνητικό κέντρο χρησιμοποιεί παράνομα λογισμικά για να κατασκοπεύει πολιτικούς αντιπάλους. Επίσης, είναι αβέβαιο αν θα διαλευκανθεί η υπόθεση της απόπειρας παρακολούθησης του αρχηγού του ΠΑΣΟΚ ή άλλων κομμάτων, όπως του ΚΚΕ, που από το 2016 έχει επανειλημμένα καταγγείλει την παρακολούθηση των τηλεφωνικών του γραμμών.
Βέβαιο είναι όμως ότι με αμφισβητούμενης συνταγματικότητας νομοθετικές παρεμβάσεις της κυβέρνησης έχουν αποδυναμωθεί η Αρχή Διασφάλισης Απορρήτου Επικοινωνιών και τα δικαιώματα των παρακολουθούμενων, όπως έχει καταγγείλει η ίδια η ανεξάρτητη αρχή. Βέβαιο είναι, επίσης, ότι ούτε οι ελεγκτικοί μηχανισμοί του κράτους, ούτε τα ΜΜΕ, ενδεχομένως ούτε η δικαστική εξουσία φαίνεται να έχουν στην Ελλάδα τη δυνατότητα να φτάσουν την έρευνα για τις παρακολουθήσεις μέχρι την πλήρη διαλεύκανσή τους και την απόδοση τυχόν ευθυνών σε υψηλούς αξιωματούχους, αν αποδειχθεί ότι υπάρχουν τέτοιες, όπως συνέβη στο σκάνδαλο Γουότεργκεϊτ.
Κρίσιμο για τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου είναι όμως ακριβώς αυτό: Τα κέντρα πολιτικής ισχύος να υπόκεινται σε ανεξάρτητο και αποτελεσματικό έλεγχο, ώστε να αποτρέπεται ή να αποκαλύπτεται η κατάχρηση εξουσίας εις βάρος των πολιτικών τους αντιπάλων.
Ξενοφών Κοντιάδης
Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου, Πρόεδρος του Ιδρύματος Τσάτσου
Πηγή: Αναδημοσίευση από την εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ (01.08.2022)
