Το ισχύον εκλογικό σύστημα μας είναι μεικτό. Κατά ένα μέρος (250 έδρες) αναλογικό και κατά το υπόλοιπο (50 έδρες) πλειοψηφικό. Οι 250 έδρες μοιράζονται αναλογικά (σε όσους συνδυασμούς ξεπεράσουν το 3% του συνόλου ψήφων) και τις 50 τις παίρνει ο 1ος συνδυασμός.
Για να κερδίσει ο πρώτος συνδυασμός 151 έδρες πρέπει να προσέξουμε το ποσοστό που συγκεντρώνουν αθροιστικά οι συνδυασμοί που δεν παίρνουν τουλάχιστον 3% και κατά συνέπεια δεν συμμετέχουν στην κατανομή εδρών. Στις πρόσφατες Ευρωεκλογές το ποσοστό αυτό ήταν 21%, ενώ στις εκλογές του Σεπτεμβρίου 2015 ήταν 6,4%.
Στη συνέχεια υπολογίζουμε πόσο είναι το ποσοστό του κάθε συνδυασμού όσον αφορά την κατανομή εδρών. Θα λέγαμε, για παράδειγμα στις Ευρωεκλογές, όπου η ΝΔ πήρε 33,12%: Στo 79% (100-21) πήρε 33,12%, πόσες από τις 250 έδρες θα πάρει; Και θα υπολογίζαμε 250 επί 33,12 δια 79 που μας κάνει 104,8. Άρα, η Ν.Δ. θα έπαιρνε 105 έδρες (από τις 250) και μαζί με τις 50 θα έφτανε τις 155 στις 300.
Γενικά για την αυτοδυναμία ο 1ος συνδυασμός πρέπει να ξεπεράσει το 40,4% του σχετικού ποσοστού (το οποίο είναι το ποσοστό του συνδυασμού διά του αθροίσματος των ποσοστών των συνδυασμών που ξεπερνούν το 3%). Αν το ποσοστό αυτό είναι 93,6%, όπως ήταν στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές, ο πρώτος συνδυασμός πρέπει να πάρει 37,7% (0,404 επί 93,6) για να πάρει 151 έδρες.
Συνήθως στις βουλευτικές εκλογές το άθροισμα των ποσοστών των συνδυασμών που δεν ξεπερνούν το 3% είναι ανάμεσα στο 3% και στο 10% (με την εξαίρεση του Μαΐου 2012 που ήταν 19%). Αν είναι 3% ο πρώτος συνδυασμός χρειάζεται 39,2% και αν είναι 10% χρειάζεται 36,6% για να πάρει 151 έδρες.
Προσέξτε ότι αυτό είναι ανεξάρτητο από πόσοι συνδυασμοί θα συμμετέχουν στην κατανομή εδρών. Εξαρτάται μόνο από το ποσοστό που συγκεντρώνουν αθροιστικά οι συνδυασμοί που δεν ξεπερνούν, ο καθένας, το 3%.
Είναι εφικτή η αυτοδυναμία;
Πολιτικά μπορεί να συμβεί; Ασφαλώς. Με βάση τις τελευταίες έρευνες που έχουν γίνει, διαπιστώνουμε (με σχετική επεξεργασία για όσους δηλώνουν ότι δεν έχουν αποφασίσει) ότι ο πρώτος συνδυασμός (η Ν.Δ.) θα πάρει από 34% μέχρι 39%. Είναι νωρίς να διαπιστωθεί το τελικό ποσοστό. Μπορεί να είναι μεγαλύτερο ή μικρότερο από αυτά τα όρια. Για αυτό άλλωστε γίνονται εκλογές! Για να μετρηθεί η προτίμηση των πολιτών προς τους συνδυασμούς που διεκδικούν την ψήφο τους.
Σε μια τελευταία έρευνα έμεναν εκτός Βουλής συνδυασμοί που συγκέντρωναν από 5% μέχρι 12% άρα ο πρώτος συνδυασμός χρειάζεται από 38% μέχρι 35,5%. Αν διαπιστώσουμε ότι επικρατεί (και θα επικρατήσει στη συνέχεια εντονότερα) κλίμα πόλωσης, είναι αναμενόμενο να κινηθεί ο 1ος συνδυασμός σε αυτά τα ποσοστά.
Οι κρίσιμοι υπολογισμοί το βράδυ των εκλογών
Για το βράδυ των εκλογών: δείτε πόσο είναι αθροιστικά το ποσοστό που συγκεντρώνουν όσοι περνούν το 3% (ο καθένας). Πολλαπλασιάστε αυτόν τον αριθμό με το 0,404. Αν το ποσοστό του 1ου συνδυασμού είναι μεγαλύτερο από το γινόμενο αυτό τότε θα πάρει 151 τουλάχιστον έδρες. Για παράδειγμα, αν είναι 90% το γινόμενο 90 επί 0,404 δίνει 36,6. Αν ο 1ος έχει ποσοστό μεγαλύτερο από 36,6% στα αποτελέσματα έχει πετύχει την αυτοδυναμία (δηλαδή τις 151 έδρες). Αν μπορεί να την χειριστεί είναι μια άλλη ιστορία.
Θεόδωρος Χατζηπαντελής
Καθηγητής Εφαρμοσμένης Στατιστικής στο τμήμα Πολιτικών Επιστημών του Α.Π.Θ.
